Πέρασε τόσα πολλά η ανθρωπότητα

• με τους φανατισμούς, τους αποκλεισμούς,
• τους αποδιοπομπαίους τράγους,
• με τους σημαδεμένους,
• με τους αποσυνάγωγους,

πέρασε τόσα πολλά με τις λογοκρισίες, τους απόλυτους ορισμούς, τους αφόρητους εξευτελισμούς, ώστε είναι αδιανόητο να ξαναγυρίσει σε αυτά. Αλλά για να έχει νόημα η ανοχή πρέπει να είναι αμοιβαία. Ανέχομαι την ιδιαιτερότητά σου, την πίστη σου, τα σύμβολά σου, τις δογματικές σου αγκυλώσεις, αλλά απαιτώ να σέβεσαι και να ανέχεσαι τις δικές μου προκαταλήψεις, τις φοβίες μου, τα φαντάσματά μου, ακόμα και τις φαντασιώσεις μου. Η αμοιβαία ανοχή μας επιτρέπει να συναντηθούμε στη μέση όχι παραβλέποντας, πιθανόν όχι συγχωρώντας, αλλά κατανοώντας. Η κατανόησή μου επιτρέπει να διεισδύσω στην ανάγκη σου, να ερευνήσω τους λόγους που σε οδήγησαν στις νοηματοδοτήσεις του βίου σου, στους συμβολισμούς σου, στις αποκλειστικές ερμηνείες σου του κόσμου. Κατανοώ μια συμπεριφορά, ένα σύστημα ηθικών αξιών, σημαίνει ανάγομαι στις αρχές, στην αφετηρία, αναλύω τα αίτια και τις αφορμές που υποχρέωσαν κάποιον να φτάσει να οροθετήσει τους κανόνες του «κοινωνείν». Η κατανόηση όμως προϋποθέτει ένα ελάχιστο αλλά θεμελιώδες προαπαιτούμενο που, νομίζω, ότι είναι και η ουσία της ανοχής.

Η περίοδος των φώτων

ως τέκνο της αναγέννησης, θεμελίωσε την ανοχή πάνω στον άξονα του ανθρωπιστικού κανόνα. Αν ο κανόνας αυτός στις μέρες μας στράβωσε και αντί να μετράει με γνώμονα τον Άνθρωπο μετράει με γνώμονα το Άτομο δεν σημαίνει πως η αμετακίνητη θέση του ανεκτικού βίου, της αμοιβαιότητας της ανοχής είναι το έσχατο καταφύγιο του πολιτισμού, ο άνθρωπος ως αυταξία, πέρα από τη φυλή, χρώμα, ιδεολογία, ήθη και περιουσία υλική ή πνευματική.
Η αμοιβαία ανοχή αρχίζει και τελειώνει με την αναγνώριση στον άλλον της ανθρώπινης αυταξίας του. Όταν αυτό το έσχατο κριτήριο παραγνωρίζεται και η αμοιβαιότητα πάει περίπατο, το να ανέχομαι τις συμπεριφορές των άλλων που εξευτελίζουν τον κανόνα της αμοιβαιότητας, απαιτώντας κυνικά να τους ανεχτώ, το πράγμα δεν είναι απλώς τραγικό, είναι χλεύη. Και η χλεύη δεν είναι γνώρισμα ούτε της αμοιβαιότητας ούτε της ανοχής[…]
Γνώμη μου είναι πως σ’ αυτές τις οριακές προσβολές του ανθρωπιστικού κανόνα κάθε ανοχή είναι ενοχή, κάθε κατανόηση είναι συνενοχή και κάθε αδιαφορία είναι ηθική αυτουργία.
                                                    Διασκευή άρθρου του Κώστα Γεωργουσόπουλου από τα ΝΕΑ