Ας μιλήσει ο πατέρας για το παιδί του. Τί γλυκύτερο μίλημα απ` αυτό! (Αθήνα, 21 του Νοέμβρη 1906).
“Ποιος ξέρει ποια τσιγγάνα να μίλησε της καρδιάς μου – εδώ και πόσα χρόνια! Το μίλημα λαχταριστό. Κι έτσι φυτρώσαν από την καρδιά μου οι πρώτοι τέσσεροι στίχοι, το πρωτόπλασμα, που θα ξετυλίγονταν ύστερ` απο κείνο, κι αγάλια-αγάλια η πλάση μου:
Περδικόστηθη Tσιγγάνα,
ω μαγεύτρα, που μιλείς
τα μεσάνυχτα προς τ’ άστρα
γλώσσα προσταγής …
Ποιος ξέρει αν δεν πρωτόσπειρε στο νου μου το “Δωδεκάλογο του Γύφτου” μια πολύ ζωηρή, σαν όραμα, ενθύμηση της πρωτομαγιάς που χαιρόμουνα παιδάκι στον τόπο μου. Της πρωτομαγιάς που περνούσε με τους χορούς τους πλεμένους από τις γύφτισσες… Ποιος ξέρει κι αν δεν ήταν η τσιγγάνα, που με χτύπησε, καμμιά ομορφιά που ζούσε κάθε άλλο παρά την πανάθλια ζωή του γύφτου, καμμιά ομορφιά φλογερή, μελαχροινή, ανυπόταχτη. Και τσιγγάνα λέγοντάς την, ανίσως δε μεταχειρίζομαι μια ποιητική μεταφορά. Κ` ύστερα η ομορφιά της γύφτισσας με βύθιζε ολοένα στην ιδέα της γυφτιάς. Κι από τη γύφτισσα πέρασα στο γύφτο. Ο ζουρνάς, το σφυρί, το φυσητήρι, το μουλάρι, το βιολί, η τέντα, οι μοίρες, τα μάγια, τ` άγρια, τ` αναρχικά, τ` ανυπόταχτα, πάντα στον ολάνοιχτο αέρα, πάντα κάτω από τον ουρανό, η γύφτικη ζωή, η πλανεύτρα και πολυπλανεμένη, ξετυλίγονταν εμπρός μου. Και το έργο στα θέμελά του απάνω τόσο χτίζονταν πλατύτερο με πιο πολλά χωρίσματα. Κ` έτσι τα πρωτοσχεδίαστα “Λόγια του γύφτου“, τρία τέσσερα τραγούδια, γίνηκαν ο “Δωδεκάλογος“.
…Ο αστόχαστος θα πιστεύει πως ένας ποιητής διαλέγοντας βρίσκει τα θέματά του… Ο ποιητής δε διαλέει. Πυρώνεται και πάει μπροστά. Κατόπι, και στα καθέκαστα, έρχεται η υπομονετική και ξεδιαλέχτρα δουλειά.
…Πρόφαση κι αφορμή τον ήβρα το γύφτο για να ξεχύσω με κείνο, μέσα σ` ένα τύπο ταιριαστό με την ψυχή μου, τις λαχτάρες μου, τις διανοητικές… Τη συγκίνηση του πολίτη και του μελετητή μπροστά σε κάποια επεισόδια της Ιστορίας του Έθνους του.
…”Όλη η τέχνη του στίχου και του ποιητή -το είπε ο Βάγνερ σ` ένα από τα μουσικά του δράματα, νομίζω- σε τούτο κρέμεται: Να παρασταίνεις την αλήθεια του ονείρου”.
Από τον πρόλογο του ίδιου του ποιητή.
Εκατό χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση (1907) ο Δωδεκάλογος επανεκδόθηκε διαδικτυακά σε οπτικο-ακουστική παρουσίαση (video-podcast) και σε απλή ακρόαση (podcast) στη διεύθυνση http://www.palamas12.net/ Διαβάζειο Χάρης Πολιτόπουλος.
Θα πρέπει να περάσουν, νομίζω, πολλά χρόνια για να βρεθεί ένας άνθρωπος που να έχει τέτοια εμπειρία της γλώσσας μας. Την ήξερε πέρα ως πέρα, ως την πιο παράμερη της, αρχαία, μεσαιωνική, ιδιωματική, σε κάθε της απόχρωση, σε κάθε της τόνο.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ