Η «1η ανάγνωση» της ιστορικής πηγής περιλαμβάνει δραστηριότητες που βοηθούν στην ένταξη των ιστορικών πηγών στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο δημιουργήθηκαν. Οι ομάδες εργασίας αναζητούν για κάθε πηγή το/τη δημιουργό, το χρόνο και τον τόπο δημιουργίας, το κοινό στο οποίο απευθύνεται ο/η δημιουργός, τους λόγους δημιουργίας της πηγής που αναφέρει ρητά ο/η δημιουργός.
Ποιος είναι ο/η δημιουργός της ιστορικής πηγής;
(&) Ο/η δημιουργός της πηγής αναγράφεται στη βιβλιογραφική παραπομπή που συνοδεύει κάθε ιστορικό ντοκουμέντο.
Πού δημιουργήθηκε η συγκεκριμένη ιστορική πηγή;
.
ο τόπος δημιουργίας της πηγής αναγράφεται στη βιβλιογραφική παραπομπή που συνοδεύει κάθε ιστορικό ντοκουμέντο.
Πότε δημιουργήθηκε η συγκεκριμένη ιστορική πηγή;
(&) Ενδιαφέρει περισσότερο ο αρχικός χρόνος δημιουργίας και όχι τόσο ο χρόνος έκδοσης ή επανέκδοσής του ιστορικού ντοκουμέντου
Ποιος είναι ο σκοπός δημιουργίας της συγκεκριμένης ιστορικής πηγής, σύμφωνα με τον/την δημιουργό;
(&) Ο σκοπός δημιουργίας ενός ιστορικού ντοκουμέντου τις περισσότερες φορές σημειώνεται από τον ίδιο τον/την δημιουργό στην εισαγωγή του έργου ή σε κάποιο συνοδευτικό σχόλιο.
Ποιο είναι το πιθανό κοινό στο οποίο απευθύνεται ο/η δημιουργός με τη δημιουργία του συγκεκριμένου ιστορικού ντοκουμέντου.
(&) Πολλές φορές ο/η δημιουργός αναφέρει το κοινό στο οποίο απευθύνεται στον τίτλο ή την εισαγωγή του έργου, ή σε κάποιο συνοδευτικό σχόλιο.
Η «2η ανάγνωση» της ιστορικής πηγής περιλαμβάνει δραστηριότητες που βοηθούν στην κατανόηση του ρόλου της συγκεκριμένης πηγής ως μαρτυρίας στη διαμόρφωση της ιστορικής μνήμης και γνώσης. Οι ομάδες εργασίας προσπαθούν δηλαδή να βρουν το χαρακτήρα και τη μορφή της πηγής, το θέμα ή τα θέματα τα οποία πραγματεύεται, την άποψη του δημιουργού για το εξεταζόμενο θέμα, το πόσο αξιόπιστη είναι κάθε ιστορική πηγή. Στη συνέχεια προχωρούν στην αξιολόγηση της ιστορικής πηγής, ώστε να στηριχθούν σε αυτήν και να αναπτύξουν τα κατάλληλα επιχειρήματα για την απάντηση του ιστορικού ερωτήματος.
Ποιος είναι ο χαρακτήρας της ιστορικής πηγής;
Οι ιστορικές πηγές διακρίνονται σε πρωτογενείς και δευτερογενείς: Πρωτογενείς είναι οι πηγές, οι οποίες δημιουργούνται ταυτόχρονα με τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται. Δευτερογενείς είναι οι πηγές οι οποίες δημιουργούνται μετά (υστερότερα) από τα γεγονότα στα οποία αναφέρονται και συνήθως η δημιουργία τους στηρίζεται στη μελέτη των πρωτογενών πηγών της ιστορικής περιόδου.
Ποια είναι η αρχική μορφή της πηγής;
(&) Κατηγοριοποίηση των πηγών κατά το είδος:
Γραπτή πηγή: απομνημονεύματα, βιογραφία, αλληλογραφία, δημόσιο έγγραφο, ιστορική μελέτη, ιστορικό βιβλίο, φιλοσοφική πραγματεία, λογοτεχνικά έργο, άρθρο εφημερίδας – περιοδικού.
Οπτικό ντοκουμέντο: φωτογραφία, σκίτσο, εικόνα, έργο τέχνης, διαφήμιση.
Oπτικοακουστικό ντοκουμέντο: κινηματογραφική ταινία, τηλεοπτική εκπομπή, ντοκιμαντέρ, επίκαιρα, βίντεο.
Πίνακες – γραφήματα: πίνακας, γράφημα.
Πληροφοριακό υλικό: χάρτης, σχεδιάγραμμα, χρονολόγιο
Ποιο είναι το θέμα ή τα θέματα με τα οποία σχετίζεται η συγκεκριμένη ιστορική πηγή.
(&) Κάθε ιστορική πηγή μας παρέχει συνήθως πληροφορίες για περισσότερα θέματα ενός ιστορικού γεγονότος ή φαινομένου. Ένα ιστορικό κείμενο, π.χ. το οποίο εξιστορεί κάποια συγκεκριμένη πολεμική επιχείρηση, μας παρέχει ταυτόχρονα πολύτιμες πληροφορίες για την κοινωνική, οικονομική, πολιτική, την καθημερινή ζωή, τον πολιτισμό, την τεχνολογία, τις νοοτροπίες, τις συνήθειες τις ιδέες των ανθρώπων της περιόδου.
(!!) Σημειώνω το θέμα ή τα θέματα με τα οποία σχετίζεται το συγκεκριμένο ιστορικό ντοκουμέντο.
Ποια είναι η άποψη του/της δημιουργού για το εξεταζόμενο θέμα;
(&) Η άποψη του/της δημιουργού σχετίζεται άμεσα με την τοποθέτησή του/της απέναντι στο συγκεκριμένο φαινόμενο, με τον τρόπο με τον οποίο το προσεγγίζει, με την οπτική γωνία που κάθε φορά επιλέγει, για να προβάλλει όψη ή όψεις του ιστορικού γεγονότος ή φαινομένου. Συχνά εκφράζονται προσωπικές αξίες, διατυπώνονται απόψεις της μιας μόνο πλευράς (μονομέρεια), ή αρνητικές απόψεις για πρόσωπα και πράγματα χωρίς να έχει προηγηθεί μελέτη του θέματος.
Πόσο αξιόπιστη για το εξεταζόμενο θέμα θεωρείτε τη συγκεκριμένη ιστορική πηγή;
(&) Η αξιοπιστία σχετίζεται άμεσα με την άποψη, τη θέση, την ιδιότητα, τα κίνητρα του/της δημιουργού και την αξιολόγησή της ιστορικής πηγής. (βλ. δραστηριότητες άποψη, θέση, ιδιότητα, κίνητρα, αξιολόγηση)
Διακρίνω στο ιστορικό ντοκουμέντο κάποια μορφή προκατάληψης, μονομέρειας, λάθη ή παραλείψεις του/της δημιουργού;
(&) Παίρνω υπόψη μου το θέμα, την άποψη, το σκοπό και την αξιοπιστία της πηγής και την αξιολογώ.
(!!) Γράφω την άποψή μου, με τη βοήθεια των πληροφοριών που έχω στη διάθεσή μου, για το πόσο χρήσιμη είναι η συγκεκριμένη πηγή.
ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΣ
(τα στοιχεία αυτά αντιγράφηκαν από το εκπαιδευτικό λογισμικό : στα ίχνη των αρχαίων προγόνων)
Ο ελληνικός αποικισμός στα αρχαϊκά χρόνια
«…ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να δημιουργηθεί μια τέτοια πόλη; Πρέπει πρώτα πρώτα να γίνει διανομή του εδάφους και των σπιτιών ανάμεσα στους κατοίκους […] όσες εστίες δημιουργηθούν, αυτές να παραμένουν πάντα ίδιες, χωρίς να αυξομειώνονται έστω και λίγο. Ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχουμε αυτό είναι ο ακόλουθος: ο κάτοχος ενός κομματιού γης θα ορίζει πάντα ένα μόνο κληρονόμο της περιουσίας του. Θα είναι ο αγαπημένος του γιος, που θα τον διαδέχεται και θα φροντίζει για τη λατρεία των θεών της οικογένειας και της πόλης, των νεκρών και των ζωντανών. […] Αν παρουσιαστούν δυσκολίες στην τήρηση του αριθμού των πέντε χιλιάδων σαράντα οικογενειών και υπάρξει υπερπληθυσμός […] μπορούμε να καταφύγουμε στην παλιά επινόηση, που αναφέραμε αρκετές φορές μέχρι τώρα, δηλαδή στις αποικίες, οι οποίες θα αναπτύσσουν στενούς δεσμούς με τη μητρόπολή τους…»
Πλάτωνος, Νόμοι, 5, 739e -740e.
Ερώτημα 1ο: Γιατί δημιουργούνται οι νέες αποικίες;
Πηγή: 1