Ο ΕΘΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Το κείμενο που ακολουθεί, αποτελεί απομαγνητοφώνηση ομιλίας – με διαλογική μορφή – που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 26 Ιουλίου 2011 από την εκπαιδευτικό του 1ου Λυκείου Χαλκίδας κα Κωνσταντίνα Καλούση – Κατσώνη στην παιδική κατασκήνωση των Ορθόδοξων Χριστιανικών Ενώσεων «Άγιοι Άγγελοι» στην περιοχή Εκάλης (Νομού Αττικής), ύστερα από πρόσκληση της υπεύθυνης ιεραποστόλου κας Μαρίας Φρεμεντίδου.

* Η κα Καλούση είναι κάτοχος πτυχίου ειδίκευσης στην ψυχολογία (απόφοιτος του τμήματος ΦΠΨ, κατεύθυνση ψυχολογίας, του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών), μεταπτυχιακή υπότροφος του ΙΚΥ, κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος με τίτλο «Θεωρία και Πράξη της Διδασκαλίας και της Αξιολόγησης», με ειδίκευση στη Διδακτική και της Ιστορίας και των Νέων Ελληνικών (του Τομέα Παιδαγωγικής του Πανεπιστημίου Αθηνών).
Ομιλήτρια: Αγαπημένα μου παιδιά για δεύτερη συνεχή χρονιά αποδέχομαι την πρόσκληση της κας Φρεμεντίδου, υπεύθυνης της κατασκήνωσης, να βρεθώ κοντά σας και ν’ ανταλλάξουμε απόψεις και προβληματισμούς αναφορικά με την ενασχόλησή σας με το Διαδίκτυο.
Όπως και πέρυσι, όπου το θέμα της ομιλίας ήταν «Η Ελπίδα στη Ζωή του Ανθρώπου», έτσι και φέτος, επιλέγω να μην πραγματοποιήσω μία στείρα ανακοίνωση σε παθητικούς ακροατές, αλλά μία συζήτηση, μία αλληλεπίδραση με έξυπνα και ζωηρά παιδιά, όπως είστε εσείς!
Θεωρώ υποχρέωσή μου να σας επισημάνω ότι η αποδοχή της πρόσκλησης εκ μέρους μου δεν έγινε ως ειδικού στο Διαδίκτυο (υπάρχουν άλλοι επιστήμονες ειδικότεροι εμού), αλλά ως εκπαιδευτικού με πολυετή πείρα στη δημόσια εκπαίδευση και ως πολύτεκνης μητέρας που αφουγκράζεται της κοινωνίας, γίνεται αποδέκτης παραπόνων και αγωνιών εκ μέρους των γονιών (για την πολύωρη ενασχόληση των παιδιών τους με τον Η/Υ), παραπόνων και δυσφορίας εκ μέρους των παιδιών, ότι οι γονείς τους δεν τ’ αφήνουν ν’ ασχοληθούν περισσότερο απ’ ό,τι θα ήθελαν με τον Η/Υ.
Πριν ξεκινήσουμε τη διαπραγμάτευση του θέματος, θα ήθελα να σας γνωρίσω, να μάθω και να θυμηθώ τα ονόματά σας, για να μπορώ ν’ απευθύνομαι προσωπικά στον καθένα. Θα εφαρμόσω μία τεχνική που έμαθα στο πλαίσιο του προγράμματος Αγωγής – Υγείας «Στηρίζομαι στα πόδια μου» που αποβλέπει στη συνοχή της ομάδας.
Θα ήθελα παρακαλώ, κάθε παιδάκι να μου παρουσιάσει όποιο άλλο παιδί της κατασκήνωσης επιθυμεί, αναφέροντας τ’ όνομα αυτού και ποιο στοιχείο του χαρακτήρα του ξεχωρίζει.
Εγώ θα καταρτίσω έναν χρωματιστό πίνακα με ονόματα και χαρακτηριστικά που θα κοσμήσει κάποιον τοίχο στο χώρο της κατασκήνωσης. Σας αφήνω λίγο χρόνο να σκεφτείτε…………………………………………………………………
[10λεπτη παρουσίαση ομάδας]
Θα σας μοιράσω ένα ερωτηματολόγιο προκειμένου ν’ αποκτήσουμε μία πιο σαφή εικόνα για την ενασχόλησή σας με τον Η/Υ.
Θα παρακαλέσω την κα Ιωάννα να μας παρουσιάσει τα στοιχεία στο τέλος της συζήτησης. Ευχαριστώ εκ των προτέρων για τη συνεργασία. Ούσα μέλος του Δ.Σ. του Πολιτιστικού και Επιμορφωτικού Συλλόγου Βασιλικού Χαλκίδας, ευχαριστώ τη δεσποινίδα Ιωάννα Κούκουζα (γραμματέα του συλλόγου) για την επιμέλεια του ερωτηματολογίου.
[10 λεπτά Σιωπηρή Ενασχόληση με το Ερωτηματολόγιο]
Δωροθέα: Τι είναι εθισμός; Τι είναι εξάρτηση;
Ομιλήτρια: Η λέξη Εθισμός προέρχεται από τη λέξη έθος και σημαίνει συνήθεια. Ενώ η εξάρτηση είναι η σχέση κατά την οποία κάποιος βρίσκεται υπό τον έλεγχο κάποιου άλλου. Σύμφωνα με τον Αντ. Μαγκλή (Κοινωνικό Επιμορφωτή σε θέματα Ναρκωτικών) καθοριστικός παράγοντας εθισμού και εξάρτησης είναι η επιμονή.
O εθισμένος συνεχίζει τη συνήθεια παρά τα επιβλαβή επακόλουθα. Ο εθισμός είναι μία εξελικτική πορεία. σπάνια παραμένει στάσιμος. Πρόκειται για μία σειρά εμπειριών που προκαλούν αλλαγή στον εσωτερικό κόσμο του ατόμου. Ο εθισμένος ανταποκρινόμενος σε αυτές τις εσωτερικές αλλαγές, αρχίζει να ενεργεί με τέτοιο τρόπο ώστε να ικανοποιήσει τον εθισμό του. Έτσι βαθμιαία ο εθισμός γίνεται τρόπος ζωής.
Ο εθισμός είναι η εκτός ελέγχου ανίχνευση ευτυχίας ή αποφυγής του πόνου. Ο εθισμένος προσπαθεί να δημιουργήσει ανάμεσα σ’ αυτόν και τη συνήθειά του αισθήματα ηρεμίας, έξαψης ή φαντασίας. Η πρόσκαιρη αλλαγή διάθεσης δίνει στον εθισμένο την ψευδαίσθηση ότι όλα πάνε καλά, ότι βρήκε την πολυπόθητη ισορροπία στη ζωή του. Με την κάθε επίμονη συνήθεια βιώνει ένα αίσθημα ισορροπίας, δύναμης, ελέγχου. Αυτό τον βοηθάει να υπερνικάει την εσωτερική μειονεκτικότητα που νιώθει. Το εσωτερικό κενό, η ανασφάλεια, η φοβία για τους άλλους, η απόσταση και η απομόνωση οδηγούν τον εθισμένο σε μεγαλύτερη και συχνότερη χρήση.
Αυτή είναι η φύση του εθισμού: Ο εθισμένος αρχίζει να πιστεύει ψευδείς και άδειες υποσχέσεις, την υπόσχεση της ανακούφισης από τον πόνο, της συναισθηματικής ασφάλειας, της ψευδαίσθησης, της ολοκλήρωσης και του συνδέσμου με τους άλλους.
Παναγιώτης: Τι εννοείτε με τον όρο “επίμονη συνήθεια”;
Ομιλήτρια: “Επίμονη συνήθεια” μπορεί να είναι η χωρίς όρια, η χωρίς έλεγχο, η υπερβολική ενασχόληση με το αλκοόλ, το κάπνισμα, τα ναρκωτικά, το τζόγο και τα τυχερά παιχνίδια το φαγητό, το διαδίκτυο…
Ο εθισμένος είναι ο βαθιά εξαρτημένος άνθρωπος από τη συνήθειά του. Από πρόσωπο με αυτόβουλη και ελεύθερη προσωπικότητα γίνεται εξαρτημένο, ετεροκατευθυνόμενο Άτομο.
Μαρία: Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της έννοιας “εξάρτηση από το διαδίκτυο”;
Ομιλήτρια: Η εξάρτηση από το διαδίκτυο έχει προκαλέσει αντικείμενο έρευνας από διάφορους μελετητές. Η κυρία Ίλια Ν. Θεοτοκά [κλινική Ψυχολόγος του Πανεπιστημίου Αθηνών (που εργάζεται στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο)] απαριθμεί τα χαρακτηριστικά της εξάρτησης ως εξής:
1) Ανάγκη για ολοένα μεγαλύτερη ενασχόληση
2) Αίσθημα στέρησης
3) Ενασχόληση περισσότερη απ’ αυτήν που είχε προγραμματιστεί
4) Ανεπιτυχείς προσπάθειες ελέγχου
5) Μείωση άλλων δραστηριοτήτων
Κατερίνα: Υπάρχουν έρευνες που έχουν γίνει και πιστοποιούν το φαινόμενο ή πρόκειται απλά για καταγραφή παραπόνων εκ μέρους των γονιών;
Ομιλήτρια: Αυτή τη στιγμή μπορώ να σας αναφέρω τουλάχιστον 2 έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί.
Η πρώτη έγινε το 2008 από τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας της Β’ Πανεπιστημιακής Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού». Πρόκειται για την πρώτη σχετική έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε δείγμα παιδιών ηλικίας 15 – 16 ετών στην Αττική.
Η δεύτερη έρευνα πραγματοποιήθηκε το 2010 σε σχολεία της Θεσσαλίας. Διεξήχθη στο πλαίσιο διδακτορικής διατριβής του κου Σιώμου (διδάκτορα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ειδικευμένου ψυχιάτρου παιδιών και εφήβων στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης) . Η μελέτη βασίστηκε σε δείγμα 2.200 μαθητών ηλικίας 12 – 18 ετών 85 σχολείων της Θεσσαλίας.
Τα βασικά συμπεράσματα και των δύο ερευνών συγκλίνουν στα εξής δεδομένα:
Τα παιδία με μέσο όρο ηλικίας 15 ετών που είναι εξαρτημένα από το διαδίκτυο είναι αγόρια, ασχολούνται με διαδικτυακά παιχνίδια με μέσο όρο καθημερινής χρήσης 5,5 ώρες. Προέρχονται από ένα δύσκολο οικογενειακό πλαίσιο (πρόκειται για μονογονεϊκές ή δυσλειτουργικές οικογένειες).
Ήδη το 2010, 70 παιδιά, εξαρτημένα από το διαδίκτυο παρακολουθήθηκαν στο ειδικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί στο νοσοκομείο Παίδων Αγλαΐα Κυριακού για την απεξάρτηση παιδιών και εφήβων από το διαδίκτυο.
Το πρόβλημα της εξάρτησης παιδιών από το διαδίκτυο έχει αποτελέσει θέμα συνεδρίων, όπως αυτό που πραγματοποιήθηκε το 2010 στην Αθήνα με θέμα «την ασφαλή χρήση του διαδικτύου για τα παιδιά», που οργάνωσαν το Ίδρυμα Νεότητας της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Αθηνών, το Ελληνικό Κέντρο Ασφαλούς Διαδικτύου και η αντιπροσωπεία της Ε.Ε. στην Ελλάδα.
Αποστόλης: Κυρία Καλούση, θεωρώ ότι είστε λίγο υπερβολική. Κι εγώ ασχολούμαι καθημερινά με το διαδίκτυο παίζοντας παιχνίδια ή σερφάροντας στο facebook για 1 – 2 ώρες, είμαι δηλαδή εξαρτημένος;
Ομιλήτρια: Πολύ σωστή παρατήρηση… (αν και η επιθυμία του ν’ αντιδράσει και αν διαφοροποιηθεί ενοχλημένος ενέχει προβληματισμό). Κάθε παιδί που ασχολείται με το διαδίκτυο, δεν είναι ένα εξαρτημένο παιδί…
Το προφίλ του εξαρτημένου παιδιού συγκεντρώνει τα παρακάτω χαρακτηριστικά που αποτελούν βασικές σ υ ν έ π ε ι ε ς του εθισμού στο διαδίκτυο:
– αδιαφορία για άλλες δραστηριότητες
– μειωμένη επίδοση στο σχολείο
– διαταραχές ύπνου: έντονες αϋπνίες ή υπνηλία
– παραμέληση της προσωπικής υγιεινής, της διατροφής
– αδυναμία παύσης της ενασχόλησης με τον Η/Υ την καθορισμένη
ώρα
– εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς και ευερεθιστότητας όταν δεν
παίζει, δεν σερφάρει στο διαδίκτυο
– μείωση χρόνου ενασχόλησης με την οικογένεια
– περιορισμός κοινωνικών συναναστροφών
– αύξηση κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας, μυοσκελετικών
προβλημάτων, οφθαλμικών παθήσεων, συνεπεία της ακινησίας
– εξοικείωση του παιδιού με τη βία και άρση των αναστολών στο αποτρόπαιο αυτό φαινόμενο προκαλεί η καθημερινή πολύωρη ενασχόληση με on line παιχνίδια βίας. Μαρτυρία: ένας 18χρονος συνελήφθη το 2007. Είχε σκοτώσει 3 αστυνομικούς που τον έκριναν ως ύποπτο ληστείας αυτοκινήτου. Ο νεαρός – με λευκό ποινικό μητρώο – είχε περάσει τη εφηβεία του, παίζοντας νύχτα – μέρα ένα βίαιο παιχνίδι το οποίο επιβραβεύει τον παίχτη που αριστεύει στις ληστείες αυτοκινήτων και στους φόνους αστυνομικών.
Μαριάννα: Αυτά είναι υπερβολές! Δεν γίνονται στη χώρα μας, Κυρία…
Ομιλήτρια: Ευτυχώς που δε γίνονται… Τουλάχιστον όχι ακόμα… Ωστόσο, η κυρία Τσιτσίκα Άρτεμις [Υπεύθυνη Επιστημονικής Μονάδας Εφηβικής Υγείας του Νοσοκομείου «Αγλαΐα Κυριακού»] αναφέρει ότι 1% των παιδιών εμφανίζουν συμπτώματα εξάρτησης από το διαδίκτυο. Το «προφίλ» των αγοριών δείχνει προτίμηση
στα παιχνίδια βίας ενώ, αντίθετα, τα κορίτσια εμφανίζονται να «σερφάρουν» στο διαδίκτυο κάνοντας chatting και ψώνια.
Ως πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα εθισμού στο διαδίκτυο καταγράφονται οι περιπτώσεις εφήβων που κλέβουν τους γονείς για να πάνε σε internet café, ενός μαθητή που έπειτα από 30 ώρες πάνω σ’ έναν υπολογιστή δεν μπορούσε να θυμηθεί πού είναι το σπίτι του, καθώς και εκείνο ενός παιδιού που δεν έπινε νερό και έπαθε αφυδάτωση λόγω εξάρτησης από το διαδίκτυο. Στην Αθήνα ένας 13χρονος έκατσε 50 ώρες χωρίς διακοπή σε internet café, τρώγοντας μόνο σοκολάτες και πίνοντας καφέδες για να κρατηθεί ξύπνιος.
Αντωνία: Μα πώς είναι δυνατόν, παιδιά γεμάτα ζωή, με χαμόγελο, με νιάτα και ενθουσιασμό, να “κολλάνε” τόσο πολύ μπροστά σε μία οθόνη Η/Υ; “Μέλι έχει”;
Ομιλήτρια: Πραγματικά! Μέλι έχει! Σύμφωνα με την ψυχολόγο Μυρτώ Αντωνοπούλου σε άρθρο της στο vita.gr, Σεπτεμβρίου 2010, το να εθιστεί κάποιος σε μία ουσία (π.χ. κάπνισμα, αλκοόλ, ναρκωτικά) ή σε μία συνήθεια (π.χ. Internet) απαιτείται η συνέργεια 3 παραγόντων. Πρόκειται για το «Τρίγωνο της Εξάρτησης».
Α. Η «ουσία» ή η «συνήθεια» προκαλεί ισχυρή ευφορία. Πράγματι, το internet καλύπτοντας συγκεκριμένες ανάγκες του ατόμου (όπως ενημέρωσης, ψυχαγωγίας), μπορεί να δημιουργήσει μία «ιδανική κατάσταση εαυτού». Μπορεί να καλύψει την όποια εξωτερική εμφάνιση, αφού αποκλείει την οπτική επαφή. Ο χρήστης μπορεί να ενσαρκώσει διαφορετικούς ρόλους ή να υιοθετήσει διαφορετικές ταυτότητες, ανάλογα με την εκάστοτε διαδικτυακή εμπειρία, εξαιτίας της ανωνυμίας που του εξασφαλίζει το μέσο. Επωδός του γίνεται το «δείχνω μόνο ό,τι θέλω, επικοινωνώ μόνο όταν θέλω, κανείς δεν ξέρει ποιος είμαι πραγματικά». Πρόκειται, πραγματικά, για ένα πολύ «γοητευτικό» μέσο που μπορεί να οδηγήσει στον εθισμό, αρκεί,
Β. Να διαθέτει ο χρήστης μία τέτοια προσωπικότητα που να έχει ροπή στον εθισμό. Αυτό το σημείο αποτελεί τη δεύτερη παράμετρο του «Τριγώνου Εξάρτησης».
Πιστεύετε ότι εσείς οι έφηβοι διαθέτετε μία τάση προς τον εθισμό; Γιατί νομίζετε ότι υπάρχουν παιδιά που, αντί να έχουν μία όμορφη φιλική, διαπροσωπική σχέση με κάποιο υπαρκτό πρόσωπο, καταφεύγουν στη δημιουργία μιας επίπλαστης φιλικής σχέσης μέσω του διαδικτύου; Υπάρχει κάποιο παιδάκι που θα ήθελε να μας περιγράψει την προσωπικότητα ενός εφήβου που γνωρίζει ότι είναι – ή που υποψιάζεται ότι είναι – εξαρτημένος από το διαδίκτυο; Αντλήστε παραδείγματα από τους συμμαθητές ή από τους φίλους σας.
Αντιγόνη: Εγώ γνωρίζω ένα παιδί που κουβαλάει πάντα μαζί του έναν μικρό – τελευταίας τεχνολογίας – υπολογιστή και παίζει συνεχώς και όπου βρεθεί παιχνίδια. Δε μιλάει πολύ. Δεν έχει πολλούς φίλους. Ποτέ δεν έχει έρθει σε σχολική εκδρομή ή σε κάποιο πάρτι γενεθλίων. Είναι ντροπαλός και όταν του μιλάνε τα κορίτσια κοκκινίζει. Τ’ αγόρια τον κοροϊδεύουν γιατί είναι αδέξιος και κοιτάει καχύποπτα.
Ομιλήτρια: Και αυτός πώς αντιδρά σε όλο αυτό το κλίμα που έχει διαμορφωθεί γύρω του;
Αντιγόνη: Δεν κάνει τίποτα. Απλά συνεχίζει να παίζει σκυφτός σε μια γωνία στο προαύλιο του σχολείου.
Ομιλήτρια: Είναι κάποιο άλλο παιδάκι που θα ήθελε να μας παρουσιάσει μια περίπτωση;
Μιχάλης: Εμένα ο ξάδερφός μου είναι Α.Μ.Ε.Α. Είναι ανάπηρος εκ γενετής, καθηλωμένος σ’ ένα καροτσάκι. Πηγαίνει σε ειδικό σχολείο στην Αθήνα και έχει φίλους άλλα παιδιά με σωματικές ιδιαιτερότητες. Γνωρίζει να χειρίζεται άψογα τον Η/Υ. Γι’ αυτόν ο υπολογιστής δεν αποτελεί απλά πηγή ενημέρωσης ή ψυχαγωγίας. Είναι η ίδια του η ζωή. Παρουσιάζει τον εαυτό του όπως θα ήθελε να είναι: γερός, δυνατός, όμορφος. Μόνο με τον υπολογιστή είναι χαρούμενος!
Ομιλήτρια: Και οι δύο περιπτώσεις που παρουσιάστηκαν είναι χαρακτηριστικές και συνθέτουν με επιτυχία το προφίλ ενός εφήβου που είναι εξαρτημένος στο διαδίκτυο. Η έρευνα αναφέρει ότι συνήθως στο εξαρτημένο άτομο ενυπάρχουν και άλλες ψυχικές διαταραχές (όπως κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, υπερκινητικότητα, διαταραχές προσωπικότητας, κοινωνική φοβία, έλλειψη κοινωνικού status, ντροπαλότητα, έντονη συστολή).
Δωροθέα: Άρα, εμάς αυτό το θέμα δεν μας αφορά! Εμείς είμαστε μια χαρά παιδιά χωρίς ψυχικές ή άλλες διαταραχές!
Ομιλήτρια: Και πραγματικά είστε! Και είστε πολύ τυχερά, που έχετε πραγματικούς φίλους και όμορφες ανθρώπινες σχέσεις και εδώ στην κατασκήνωση και στο οικείο περιβάλλον της πόλης από την οποία προέρχεται ο καθένας. Ωστόσο, η ίδια η φύση της εφηβείας μπορεί (αν συντρέχουν και άλλοι λόγοι) ν’ αποτελέσει αιτία ικανή να οδηγήσει έναν έφηβο στον “διαδικτυακό εθισμό”.
Δωροθέα: Τι εννοείτε η ίδια η φύση της εφηβείας;
Ομιλήτρια: Εσείς οι έφηβοι αποτελείτε μια «ομάδα υψηλού κινδύνου» με τάση προς τον εθισμό. Σας χαρακτηρίζει έντονος πειραματισμός και περιέργεια. Λαμβάνετε αναρίθμητα ερεθίσματα, τα οποία, εξαιτίας της έλλειψης κριτικής ικανότητας, αδυνατείτε να τα επεξεργαστείτε και να τα κωδικοποιήσετε. Θέλετε να διαφοροποιηθείτε από τους γονείς σας και τους εκπαιδευτικούς. Θέλετε να είστε ανεξάρτητοι και ελεύθεροι να συνάψετε προσωπικές σχέσεις. Θέλετε να ξεχωρίζετε και να προκαλείτε. Και το πιο σημαντικό είστε ευκολόπιστοι.
Επικαλούμενη το site του Γυμνασίου και Λυκείου της ΦΥΛΗΣ (Ν. Αττικής) σας αναφέρω 2 πραγματικές ιστορίες.
1. Το Σεπτέμβριου του 2004, ένας ανήλικος μαθητής Λυκείου στην Αθήνα αυτοκτόνησε μ’ ένα πολύ τοξικό γεωργικό φάρμακο, αφού είχε λάβει προηγουμένως σχετικές οδηγίες από το internet μέσω e-mail και ενός char room. Το σοκ είναι μεγάλο, καθώς είναι η πρώτη φορά στην Ελλάδα που καταγράφεται κάτι τέτοιο.
Καταλυτική υπήρξε η επικοινωνία του μ’ έναν 25χρονο σμηνία από τα Χανιά, ο οποίος χρησιμοποιούσε γυναικείο ψευδώνυμο στις επικοινωνίες του με τον αυτόχειρα και ήταν αυτός που τον πληροφόρησε σχετικά με το δραστικό γεωργικό φάρμακο. Η αστυνομία χρειάστηκε πολύμηνες έρευνες για να φτάσει στα ίχνη του χρήστη – συμβούλου και αυτό γιατί ο τελευταίος χρησιμοποιούσε όχι τον υπολογιστή του σπιτιού του, αλλά έναν από τους 3 υπολογιστές του internet café στα Χανιά.
2. Πουλούσαν σατανισμό στο διαδίκτυο
Κυριολεκτικά σατανική επιχείρηση είχαν στήσει 2 νεαροί, 19 και 23 χρόνων, για να βγάζουν λεφτά. Μέσα από 2 ιστοσελίδες του διαδικτύου προέτρεπαν, σύμφωνα με την Αστυνομία, τους «επισκέπτες» να διαβάζουν βιβλία μαύρης μαγείας και να βρίζουν τα θεία, αλλά εκτός από το σατανιστικό, προσέφεραν και πορνογραφικό υλικό.
Σε περίπου 4 μήνες τις συγκεκριμένες ιστοσελίδες είχαν «επισκεφτεί» περίπου 1500 άτομα, από τα οποία το 90% ήταν ηλικίας 15 -18 ετών.
Παναγιώτης: Είχατε πει ότι για να εθιστεί κάποιος σε μία συνήθεια πρέπει να συνυπάρχουν 3 παράγοντες. Ο πρώτος είναι να μας προκαλεί ισχυρή ευφορία η ουσία. Ο δεύτερος να διαθέτουμε μία προσωπικότητα που να έχει ροπή στον εθισμό. Ποιος είναι ο τρίτος;
Ομιλήτρια: Ο τρίτος παράγοντας είναι να βρισκόμαστε σε περιβάλλον που ενθαρρύνει τη χρήση. Η χρήση του διαδικτύου για ενημέρωση ή διασκέδαση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής. Κάθε σπίτι διαθέτει πια υπολογιστή, κάθε κινητό τηλέφωνο μπορεί να εξασφαλίσει την πρόσβαση. Οι διαφημίσεις παρουσιάζουν τη σύνδεση με το διαδίκτυο, ακόμα και στις διακοπές. Τα internet café έχουν πολλαπλασιαστεί, όπου ανεξέλεγκτα γίνεται πρόσβαση σε όποιο υλικό θέλει ο χρήστης. Στο οικογενειακό περιβάλλον, αν οι γονείς δεν ενθαρρύνουν τη χρήση (προβάλλοντας ως δικαιολογία το επιχείρημα ότι «τουλάχιστον το έχω το παιδί μου στο δωμάτιό του και ασχολείται με την τεχνολογία»), ωστόσο, εξαιτίας της έλλειψης επικοινωνίας δε θέτουν όρια στην ενασχόληση, ούτε συζητούν για το αντικείμενο ενασχόλησης του παιδιού με το διαδίκτυο.
Από τη σύντομη διαπραγμάτευση του θέματος «εθισμός στο διαδίκτυο» προκύπτει ότι η τεχνολογία παρέχει απεριόριστες δυνατότητες ενημέρωσης και ψυχαγωγίας, αλλά κρύβει και πολλούς κινδύνους. Ο πιο σημαντικός τρόπος αντιμετώπισης των αρνητικών συνεπειών είναι η γνώση, των δυνατοτήτων, η επίγνωση των αρνητικών αποτελεσμάτων και η προσπάθεια του χρήστη να γίνει αυτός διαχειριστής του μέσου και όχι επιχείριό του. Απαιτείται μεγάλη προσοχή. Θα επικαλεστώ τη μαρτυρία και συμβουλή που έδωσε ο κ. Άρης Αράπογλου [μέλος της συγγραφικής ομάδας των βιβλίων για τους υπολογιστές του Γυμνασίου] στο πλαίσιο ομιλίας προς τους γονείς μαθητών του Λυκείου που πραγματοποίησε στο Βασιλικό Χαλκίδος (1ο Δημοτικό Σχολείο, 9/4/2011), προσκεκλημένος από τον Πολιτιστικό και Επιμορφωτικό Σύλλογο Βασιλικού και τον Σύλλογο Γονέων και Κηδεμόνων του Λυκείου Βασιλικού: «Μη δίνετε ποτέ αληθινά προσωπικά δεδομένα στις σελίδες κοινωνικής διατύπωσης. Να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κάθε φορά που επικοινωνείτε μέσω facebook. Μην γνωστοποιείτε σε αγνώστους μέσω του διαδικτύου τα στοιχεία της επικοινωνίας σας (e-mail, αριθμούς τηλεφώνων) και τη διεύθυνση κατοικίας ή του σχολείου σας. Μπορεί πολύ εύκολα επιτήδειοι να σας εντοπίσουν!»
Αφού σας ευχαριστήσω θερμά για την προσοχή σας και το ενδιαφέρον με το οποίο συμμετείχατε, σας παρακαλώ να περάσετε στη διπλανή αίθουσα προκειμένου εσείς να ζωγραφίσετε την «Αφίσα της φιλίας» για την κατασκήνωσή σας κι εγώ με τις ομαδάρχισσες και τους γονείς που παρευρίσκονται να δούμε τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου (τα οποία θα σας ανακοινωθούν με το πέρας της εκδήλωσης) και να συζητήσουμε διεξοδικότερα για τρόπους αντιμετώπισης ενδεχόμενης εξάρτησης από το διαδίκτυο.
Κα Φρεμεντίδου: Όπως προέκυψε από μια γρήγορη επεξεργασία του ερωτηματολογίου τα δεδομένα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για τα παιδιά της κατασκήνωσης μας. Δεν παρατηρήθηκε καμιά περίπτωση εθισμού στο διαδίκτυο. Πρόκειται για παιδιά με ενδιαφέροντα, κοινωνικά και εξωστρεφή, τα οποία έχουμε τη χαρά να τα συναναστρεφόμαστε μέρες τώρα. Είναι ζωηρά, έξυπνα, με ικανότητες και πρωτότυπες ασχολίες: κατασκευάζουν συναρμολογούμενα αυτοκινητάκια, φτιάχνουν κοσμήματα με χάντρες, δημιουργούν χειροτεχνίες με κοχύλια…
Ειδικότερα:
Το ερωτηματολόγιο το συμπλήρωσαν 25 παιδιά ηλικίας 10 έως 18 ετών (από Ε’ Δημοτικού έως Γ’ Λυκείου)
Στο 1ο ερώτημα “Πόσο συχνά μένεις on line περισσότερο απ’ όσο είχες προγραμματίσει αρχικά;” απάντησαν: Ποτέ: 7,28%, Σπάνια: 5,20%, Περιστασιακά: 3,12%, Μερικές φορές: 3,12%, Συχνά: 5,20%, και πάντα: 2,8%
Στο 2ο ερώτημα “Πόσο συχνά παραμελείς το διάβασμά σου για να περάσεις περισσότερο χρόνο on line;” απάντησαν: Ποτέ: 8,32%, Συχνά: 4,16%, Περιστασιακά: 4,16%, Μερικές φορές: 6,24%, Συχνά: 3,12%.
Στο 3ο ερώτημα “Πόσο συχνά προτιμάς το internet απ’ ‘ότι τον φίλο σου;” απάντησαν: Ποτέ: 15,60%, Σπάνια: 7,28%, Περιστασιακά: 2,8%, Μερικές φορές: 1,4%.
Στο 4ο ερώτημα “Πόσο συχνά συνάπτεις «σχέσεις» με άλλους χρήστες στο Internet” απάντησαν: Ποτέ: 17,68%, Σπάνια: 4,16%, Περιστασιακά: 4,16%,
Τέλος, στο 5ο ερώτημα “Πόσο συχνά διαμαρτύρονται οι άλλοι για τον χρόνο που εσύ αφιερώνεις στο internet;” απάντησαν: Ποτέ: 7,28%, Σπάνια: 6,24%, Περιστασιακά: 3,12%, Μερικές φορές: 3,12%, Συχνά: 3,12%, Πάντα: 3,12%.
Ομιλήτρια: Οφείλω να σας συγχαρώ για τα παιδιά σας! Αγαπητοί γονείς, το διαδίκτυο είναι μία αναπότρεπτη αναγκαιότητα, ένα τεχνολογικό επίτευγμα, με πολλαπλές, αξιοζήλευτες εφαρμογές, που η κακή του χρήση από τον άνθρωπο μπορεί εύκολα να το μετατρέψει από «ευλογία σε κατάρα». Δεν φταίει ο ηλεκτρονικός υπολογιστής για την κακοδαιμονία που του αποδίδεται. Όπως, «το μαχαίρι στα χέρια ενός γιατρού δίνει τη ζωή, ενώ στα χέρια ενός εγκληματία την αφαιρεί» έτσι και ο υπολογιστής από μόνος του δεν είναι καλός ή κακός, αφού, ως άψυχο ον, δεν έχει πρόθεση.
Για να αποφύγουμε τις αρνητικές επιπτώσεις του διαδικτύου πρέπει να επαγρυπνούμε, να είμαστε κοντά στα παιδιά μας και να τα αγαπάμε. Πράγματι, αρκεί και μόνο να δείχνουμε στα παιδιά μας αγάπη, που σημαίνει να τα αποδεχόμαστε όπως είναι. Να τους παρέχουμε ένα περιβάλλον ασφαλές και υποστηρικτικό, αυτό συμβουλεύουν οι ειδικοί. Η αγάπη είναι μία μαγική δύναμη: η αγάπη διεγείρει τις οδούς ανταμοιβής που προκαλούν ευχαρίστηση και επομένως το παιδί αισθάνεται πλήρες και δεν νιώθει την ανάγκη να αισθανθεί ευχαρίστηση με τεχνητούς τρόπους. Ειδικά για τον εθισμό στο διαδίκτυο οι ειδικοί προτείνουν οι γονείς να χρησιμοποιούν το διαδίκτυο μαζί με το παιδί, ο υπολογιστής να βρίσκεται σε κοινόχρηστο χώρο (όχι στο δωμάτιο του παιδιού) για να μπορούν διακριτικά να παρακολουθούν τη δραστηριότητα του παιδιού και να συζητούν για τις διαδικτυακές διαδρομές που αυτό ακολουθεί.
Τέλος, οι γονείς πρέπει να θέτουμε όρια στην ενασχόληση του παιδιού μας με το διαδίκτυο και να καταφεύγουμε σε αυτές τις επιλογές, απαιτείται η γνώση της τεχνολογίας: οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί πρέπει να κάτσουνε στα θρανία της τεχνολογίας. «Μόνο τότε οι έφηβοι θα περάσουν με επιτυχία τις εξετάσεις του διαδικτύου χωρίς να μένουν μετεξεταστέοι στη ζωή». Βασικές προϋποθέσεις για να πετύχουμε το στόχο μας είναι πρώτον, ότι η μη δαιμονοποίηση του διαδικτύου, αφού αποτελεί τμήμα της κουλτούρας των εφήβων και δεύτερον καμιά απαγόρευση της χρήσης του διαδικτύου δεν μπορεί να φέρει αποτέλεσμα, αφού ο έφηβος έχει εύκολη πρόσβαση σ’ αυτό.
Κος Σωτήρης: Γνωρίζετε να υπάρχει εξειδικευμένη βοήθεια αν χρειαστούμε;
Ομιλήτρια: Στα μεγάλα αστικά κέντρα μπορείτε σίγουρα να βρείτε βοήθεια. Στην Αθήνα ειδικοί της «Μονάδας Εφηβικής Υγείας του Νοσοκομείου Παίδων « Α γ λ α ΐ α Κ υ ρ ι α κ ο ύ » συμβουλεύουν και στηρίζουν κάθε ενδιαφερόμενο. Στη Θεσσαλονίκη δημιουργήθηκε το πρώτο εξειδικευμένο ψυχιατρικό ιατρείο για την αντιμετώπιση του εθισμού παιδιών και εφήβων, ενώ στη Λάρισα συστάθηκε η μη κερδοσκοπική Ελληνική Εταιρεία Μελέτης της Διαταραχής Εθισμού στο Διαδίκτυο. Τέλος, υπάρχει η τηλεφωνική γραμμή ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ 800 11 80015 του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου.
Παραφράζοντας το γνωστό τραγούδι των αδελφών Κατσιμίχα και Γ. Νταλάρα «Η ζωή που χάθηκε στη σκόνη», για να μην χαθεί η ζωή των παιδιών μας στην οθόνη ενός υπολογιστή, ας είμαστε δίπλα τους συνοδοιπόροι στην προσωπική τους πορεία στη ζωή, ενθαρρύνοντάς τα και βοηθώντας τα να συνειδητοποιήσουν ότι αξίζει να βλέπουν:

Πίσω από κάθε νύχτα,
μια αυγή
πίσω από κάθε δάκρυ,
ένα χαμόγελο
πίσω από κάθε πτώση,
μια κορυφή
πίσω από κάθε πρόβλημα,
μια λύση.

Σ α ς ε υ χ α ρ ι σ τ ώ π ο λ ύ ! ! !