Μουσικά θέματα

Οι κύριες χρονικές διαιρέσεις της κλασικής μουσικής έως το 1900 είναι της πρώιμης μουσικής περιόδου η οποία αποτελείται από την Μεσαιωνική μουσική (500–1400) και την Αναγεννησιακή μουσική (1400–1600), και της περίοδο της κοινής πρακτικής η οποία αποτελείται από την Μπαρόκ μουσική (1600–1750), Κλασική μουσική περίοδο (1750–1830) και τη Ρομαντική μουσική (1804–1910). Από το 1900, η διαίρεση των περιόδων της κλασικής μουσικής άρχισε να υπολογίζεται περισσότερο ανά αιώνα παρά από τα συγκεκριμένα μουσικά χαρακτηριστικά τα οποία είχαν διασκορπιστεί και ήταν δύσκολο να οριστούν. Η κλασική μουσική της σύγχρονης περιόδου από τις αρχές έως τα τέλη του 20ού αιώνα διαιρείται σε αυτή της μοντερνιστικής μουσικής περιόδου (1890–1930), την ύστερη μοντερνιστική (έως τα μέσα του 20ού αιώνα), και την σημερινή και μεταμοντέρνα κλασική μουσική από το 1975 και έπειτα.

Οι απαρχές

Σύμφωνα με μελέτη του 2006, έχει προταθεί πως οι ρίζες της δυτικής κλασικής μουσικής βρίσκονται στην αρχαία αιγυπτιακή μουσική λόγω των μουσικών χειρονομιών και της αρχαίας αιγυπτιακής ορχήστρας η οποία χρονολογείται από το 2695 π.Χ.^[2].

Η ανάπτυξη τον τόνων και των κλιμάκων έγινε από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους που ασχολήθηκαν με την μουσική, όπως τον Πυθαγόρα (6ος αιώνας π.Χ.) και τον Αριστόξενο (4ος αιώνας π.Χ.).^[3] Τα αρχαιοελληνικά μουσικά όργανα όπως ο αυλός και η λύρα, σταδιακά μετεξελίχθηκαν με διάφορες μορφές στα σύγχρονα όργανα της κλασικής ορχήστρας.^[4] Η περίοδος αυτή τελειώνει το 500 μ.Χ. (έναρξη της πρώιμης μουσικής περιόδου) με την πτώση της Δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, και υπάρχουν πολύ λίγα διασωζόμενα στοιχεία τα περισσότερα από τα οποία προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα.

Η Μεσαιωνική μουσική χρονολογείται από την πτώση της Ρώμης το 476 έως και το 1400.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ 1400-1600

Η μουσική περίοδος της Αναγέννησης διήρκεσε από το 1400 έως το 1600, και χαρακτηρίστηκε από την ευρύτερη χρήση των μουσικών οργάνων και την εισαγωγή οργάνων. Κατά την περίοδο αυτή εμφανίστηκε αρχικά και το μουσικό πεντάγραμμο και άλλα στοιχεία της μουσικής σημειογραφίας.^[6] Τα χαρακτηριστικά έγχορδα όργανα της πρώιμης περιόδου αποτελούνται από την άρπα, το λάουτο, πρώιμα είδη βιολιών, και το κανονάκι ή ψαλτήρι της Δυτικής Ευρώπης. Τα πνευστά όργανα ήταν αυτά του φλάουτου και της φλογέρας, πρώιμες μορφές του όμποε, τρομπέτες, και οι γκάιντες. Τα εκκλησιαστικά όργανα υπήρχαν κυρίως στις εκκλησίας και ήταν ακόμα σχετικά σπάνια, αν και υπήρχαν και κινητές μορφές τους.^[8] Κοντά στο τέλος της περιόδου εμφανίστηκαν και πρώιμες μορφές του μουσικού πληκτρολογίου όπως το κλειδοκύμβαλο -πιάνο- και το τσέμπαλο.

ΜΠΑΡΟΚ 1600-1750

Μπαρόκ μουσική από περίπου το 1600 έως και τα μέσα του 18ου αιώναΗ Μπαρόκ μουσική χαρακτηρίζεται κυρίως από την χρήση σύνθετων τονικών αντιστίξεων και μουσικών σημειογραφιών ως προς το μπάσο, με την μουσική να γίνεται αρκετά πιο σύνθετη σε σχέση με τις νωρίτερες περιόδους.

Αρκάντζελο Κορέλι (1653–1713) Ιταλός

Χένρυ Πέρσελ (1659-1695) Άγγλος

Αντόνιο Βιβάλντι (1678-1741) Ιταλός

Γκέοργκ Φρήντριχ Χαίντελ (1685-1759) Γερμανός

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1750-1820

Κατά την Κλασική εποχή της μουσικής, από περίπου το 1750 έως το 1820,

Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ Μπαχ (1714-1788) Γερμανός

Φραντς Γιόζεφ Χάυντν (1732–1809) Αυστριακός

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (1756–1791) Αυστριακός

Λούντβιχ βαν Μπετόβεν (1770–1827) Γερμανός

ΡΟΜΑΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1820-1900

• Η μουσική της Ρομαντικής περιόδου, από τις αρχές του 19ου αιώνα έως τις αρχές του 20ού, χαρακτηρίζεται από αυξημένη έμφαση προς τις εκτεταμένες μελωδικές γραμμές, καθώς και εκφραστικά και συναισθηματικά στοιχεία, ως παράλληλη έκφραση του ρομαντισμού σε άλλες καλλιτεχνικές μορφές
• Φρεντερίκ Σοπέν (1810-1849) Πολωνός
• Ρόμπερτ Σούμαν (1810-1856) Γερμανός
• Ρίχαρντ Βάγκνερ (1813–1883)
• Γιόχαν Στράους (1825-1899) Αυστριακός
• Καμίγ Σαιν-Σανς (1835–1921) Γάλλος
• Τζοακίνο Ροσίνι (1792-1868) Ιταλός
• Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι (1840–1893) Ρώσος

20ος και 21ος αιώνας

Η Σύγχρονη κλασική μουσική διαθέτει μια ευρεία ποικιλία μεταρομαντικών μορφών καθώς και σύγχρονων και μεταμοντέρνων τεχνοτροπιών σύνθεσης.

Νικολάι Ρίμσκυ-Κορσάκοφ (1844-1908) Ρώσος

Κλωντ Ντεμπυσύ (1862-1918) Γάλλος

Σεργκέι Προκόφιεφ (1891-1953) Ρώσος

Σεργκέι Προκόφιεφ (1891-1953) Ρώσος

Μπέντζαμιν Μπρίτεν (1913-1976) Άγγλος

Όπερα

Η όπερα αποτελεί μουσικό θεατρικό είδος, είναι δηλαδή μουσική σύνθεση που περιλαμβάνει συγχρόνως και σκηνική δράση. Οι διάλογοι των ηθοποιών της όπερας αποδίδονται με τη μορφή τραγουδιού ενώ η θεατρική παράσταση εκτυλίσσεται παρουσία  ενός μουσικού συνόλου. Ως είδος θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα μουσικά επιτεύγματα του Δυτικού πολιτισμού και παραμένει ένα από τα πιο δημοφιλή μουσικά είδη.

Ο όρος όπερα ειναι ο πληθυντικός του λατινικού opus που σημαίνει το έργο, δηλώνοντας έτσι την ενσωμάτωση στην όπερα πολλών καλλιτεχνικών ειδών όπως η μουσική, το θέατρο, ο χορός και η σκηνογραφία. Αποδίδεται συχνά στα ελληνικά και ως μελόδραμα, αν και ο όρος αυτός είναι ευρύτερος. Όπερα ονομάζεται επίσης το θέατρο που φιλοξενεί τις παραστάσεις.

Μουσική δομή

Η ποίηση της όπερας ή οι διάλογοι που αναδεικνύουν την πλοκή, αποτελεί το αποκαλούμενο λιμπρέτο (libretto), το οποίο ανάλογα  με το είδος της όπερας μπορεί να είναι σοβαρό ή περισσότερο κωμικό.  Η μουσική είναι τις περισσότερες φορές συνεχής και έχει ως απώτερο στόχο τη δραματοποίηση των δρώμενων στη σκηνή.

Συνθέτες όπερας

• Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ
• Γκαετάνο Ντονιτσέττι
• ..Λούντβιχ βαν Μπετόβεν
• Τζάκομο Πουτσίνι
• Τζοακίνο Ροσσίνι
• Ρίχαρντ Βάγκνερ
• Ρίχαρντ Στράους
• Τζουζέπε Βέρντι

Είδη τραγουδιού

Φωνές

Οι φωνές των τραγουδιστών της όπερας διακρίνονται καταρχήν σε ανδρικές και γυναικείες. Ανάλογα με αυτή την κατηγοριοποίηση διακρίνουμε τους εξής τύπους φωνών:

Τύποι ανδρικών φωνών

• Βαθύφωνος ή μπάσσος (bass) – καλύπτει τις χαμηλότερες νότες
• Βαρύτονος (baritone) – καλύπτει τις ενδιάμεσες περιοχές
• Τενόρος (tenor) ή οξύφωνος – καλύπτει τις υψηλότερες νότες
• Κόντρα-τενόρος (countertenor) – καλύπτει τις υψηλότερες νότες που μπορεί να φτάσει ανδρική φωνή. Επειδή υπάρχουν μόνο λίγοι κοντρα-τενόροι παγκοσμίως, συχνά οι ρόλοι τους ερμηνεύονται από γυναίκες

Τύποι γυναικείων φωνών

• Κοντράλτο (contralto) – καλύπτει τις χαμηλότερες νότες
• Μεσόφωνος ή μέτσο-σοπράνο (mezzo soprano) – καλύπτει   τις ενδιάμεσες περιοχές
• Υψίφωνος ή σοπράνο (soprano) – καλύπτει τις υψηλότερες νότες

Στους παραπάνω τύπους μπορούν να υπάρχουν και φωνές που ανήκουν σε ενδιάμεσες κατηγορίες.

Η παραδοσιακή όπερα αποτελείται από δύο είδη τραγουδιού για την αφήγηση της πλοκής του έργου: το ρετσιτατίβο, το μέρος του διαλόγου που κατά κύριο λόγο προάγει τη δράση και την άρια, όπου μέσω ενός μονολόγου αποκρυσταλλώνεται μια συναισθημα-  τική κατάσταση. Αρκετές φορές έχουμε ντουέτα ή μεγαλύτερα ακόμα φωνητικά σύνολα, χωρίς να λείπουν -αν και είναι σπανιότερα- χορωδιακά μέρη.

ΓΝΩΣΤΕΣ ΟΠΕΡΕΣ

LA TRIAVIATA του  J.VERDI

Μία γνωστή άρια απότην όπερα Traviata, στην οποία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο, ερμηνεύει η διεθνούς φήμης Λαρισαία σοπράνο Μυρτώ Παπαθανασίου.

(Άρια είναι μία φωνητική μουσική φόρμα για μία λυρική φωνή που βρίσκεται υπό τη συνοδεία οργανικής μουσικής. Συνήθως αποτελεί μέρος όπερας, ορατόριου ή καντάτας και είναι μία λυρική ανάπαυλα στη δραματική – γεμάτη ένταση – εξέλιξη ενός έργου. Συχνά είναι ένα απαιτητικό φωνητικό μέρος, ειδικά κατασκευασμέ-  νο από το συνθέτη προκειμένου να αναδειχτούν οι ικανότητες του λυρικού ερμηνευτή. )

Η Μαρία Κάλλας (Νέα Υόρκη, 2 Δεκεμβρίου 1923 – Παρίσι, 16 Σεπτεμβρίου 1977), γεννημένη ως Μαρία Άννα Σοφία Καικιλία Καλογεροπούλου, ήταν κορυφαία Ελληνοαμερικανίδα υψίφωνος και η πλέον γνωστή παγκοσμίως ντίβα της όπερας.ι Η κορυφαία ελληνίδα υψίφωνος, ξεκινώντας από τη Νέα Υόρκη, σφράγισε με τη φωνή της μνημειώδεις όπερες των Μπελίνι, Πουτσίνι, Βέρντι, Βάγκνερ κ.ά. γινόμενη μια από τις πρώτες πραγματικές διασημότητες του χώρου. Ο μύθος της Κάλλας ζει και βασιλεύει, συνεχίζοντας να αποτελεί ορόσημο τόσο για τον κόσμο της όπερας .

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΡΧΗΣΤΡΑ  ΒRITTEN

https://www.youtube.com/watch?v=4vbvhU22uAM

Ιστορία και εξέλιξη

Η ανάπτυξη της ορχήστρας, συνδέεται με την εξέλιξη της οργανικής μουσικής και της όπερας κατά τον 17ο αιώνα και την εποχή του μπαρόκ. Πριν από την περίοδο αυτή, υπήρχαν μικρά μουσικά σύνολα (consort, ensemble). Με την ραγδαία εξέλιξη της όπερας, οι ορχήστρες της εποχής άρχισαν σταδιακά να παίρνουν μια τυποποιημένη μορφή και αυστηρότερη δομή.

Μπαρόκ ορχήστρα

Αρχικά, η μπαρόκ ορχήστρα αποτελούνταν μόνο από έγχορδα και επιπρόσθετα όργανα του λεγόμενου συνεχούς βάσιμου ή μπάσο κοντίνουο (basso continuo), όπως ήταν το τσέμπαλο ή το λαούτο. Στα πλαίσια της αναζήτησης και άλλων ηχοχρωμάτων, προστέθηκαν σταδιακά και πνευστά όργανα όπως το όμποε. Χάλκινα πνευστά όργανα και κρουστά, χρησιμοποιούνταν μόνο σε ειδικές περιπτώσεις για τον ιδιαίτερο “χρωματισμό” των μουσικών έργων.

Κλασική συμφωνική ορχήστρα

Η κλασική συμφωνική ορχήστρα αποτελείται από τέσσερις βασικές κατηγορίες οργάνων:

• Τα έγχορδα όργανα
• Τα ξύλινα πνευστά
• Τα χάλκινα πνευστά
• Τα κρουστά όργανα

Συνολικά η συμφωνική ορχήστρα μπορεί να αποτελείται από περισσότερους από 50 εκτελεστές, ενώ οι μεγαλύτερες ορχήστρες μπορεί να πλησιάζουν και τα 100 όργανα.

Διάταξη των οργάνων

Τα όργανα της συμφωνικής ορχήστρας διακρίνονται από μία συγκεκριμένη διάταξη στο χώρο, όπως αυτή διαμορφώθηκε κατά το 18ο αιώνα (κλασική διάταξη). Η ορχήστρα της όπερας τοποθετείται μεταξύ της σκηνής και της πλατείας του θεάτρου.

Όργανα Ορχήστρας

ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΑΚΡΟΑΣΕΙΣ

1.ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ  ΟΡΓΑΝΑ ΤΗΣ ΟΡΧΗΣΤΡΑΣ

https://www.youtube.com/watch?v=Q3CDmAdGU4Y