Το Βραβείο Ζαχάρωφ θεσμοθετήθηκε το 1988 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και απονέμεται κάθε χρόνο για την αναγνώριση προσώπων ή οργανισμών για την δια βίου αφοσίωσή τους στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών. Ο Nelson Mandela και Anatoli Marchenko αποτέλεσαν τους πρώτους κατόχους του Βραβείου αυτού. Το βραβείο Ζαχάρωφ για την ελευθερία της σκέψης , όπως είθισται να ονομάζεται, αποτελεί την υπέρτατη αναγνώριση της Ευρωπαϊκής ‘Ένωσης για δράσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Απονέμεται σε ευρύ φάσμα προσωπικοτήτων και ομάδα ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα σε όλο τον κόσμο που εργάζονται για την δικαιοσύνη, την ισότητα στις κοινωνίες, την ελευθερία της έκφρασης, τα δικαιώματα των μειονοτήτων, το σεβασμό του διεθνούς δικαίου, την εγκαθίδρυση της Δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, όλα αυτά που αποτελούν τις αξίες του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου.
Οι κάτοχοι του βραβείου Ζαχάρωφ μοιράζονται την πεποίθηση ότι είναι απαραίτητο να προωθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις ελευθερίες. Είναι επίσης πρόθυμοι να αφιερώσουν τη ζωή τους στο δύσκολο αυτό αγώνα.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απονέμει το Βραβείο Ζαχάρωφ με χρηματικό έπαθλο 50.000 € σε πανηγυρική συνεδρίαση στο Στρασβούργο προς τα τέλη κάθε έτους. Το 2023 η Mahsa Amini και το κίνημα “Γυναίκα, ζωή, ελευθερία” από το Ιράν ήταν η φετινή νικήτρια. Η Mahsa Amini απεβίωσε στις 16 Σεπτεμβρίου 2022 σε ηλικία 22 ετών, τρεις ημέρες αφού συνελήφθη από την ιρανική αστυνομία ηθών επειδή δε φορούσε την μαντήλα της, κάτι που ο αυστηρός ενδυματολογικός κώδικας στο Ιράν, επιβάλλει στις γυναίκες. Ο θάνατος της προκάλεσε μήνες διαδηλώσεων εναντίον των Ιρανών πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών. Αποτέλεσμα ήταν η Mahsa Amini να γίνει συμβόλαιο ελευθερίας αλλά και σύμβολο της μάχης εναντίον της υποχρέωσης των γυναικών να φορούν μαντίλα. Η καταστολή αυτού του κινήματος προκάλεσε εκατοντάδες νεκρούς και χιλιάδες συλλήψεις.
Η Ιρανή κάτοχος του τίτλου τιμήθηκε μετά θάνατο όμως το τυραννικό καθεστώς δεν επέτρεψε στην οικογένειά της, και μάλιστα την τελευταία στιγμή, να παραστεί στην απονομή, στο Στρασβούργο. Το βραβείο παρέλαβε ο δικηγόρος της μητέρας της, της Μοζγκάν Εφτεχαρί , ο Σάλεχ Νικμπάχτ ο οποίος διάβασε το μήνυμα της, τονίζοντας ότι είναι πεπεισμένη ότι το όνομα της κόρης της, δίπλα σε εκείνο της Ιωάννας της Λωραίνης θα παραμείνει συμβόλαιο ελευθερίας.
Από την πλευρά της, η πρόεδρος του ευρωπαϊκού κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα καταδίκασε την απόφαση του Ιρανικού καθεστώτος, δηλώνοντας πως ο τρόπος με τον οποίο τους μεταχειρίστηκε είναι ένα νέο παράδειγμα του τι αντιμετωπίζει καθημερινά ο Ιρανικός λαός. Συμπλήρωσε πως “Το θάρρος και η αποφασιστικότητα των γυναικών του Ιράν στη μάχη τους για την δικαιοσύνη, την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν θα τα σταματήσει κανείς. Οι φωνές τους δεν μπορούν να φιμωθούν”.
Στο 2ο Επαγγελματικό Λύκειο Κοζάνης στις 12 Δεκεμβρίου 2023 κάναμε ένα αφιέρωμα στο Βραβείο Ζαχάρωφ και στη συνέχεια οι μαθητές – υποψήφιοι πρέσβεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μαζί με τους εθελοντές του προγράμματος παρακολούθησαν ζωντανά την απονομή του Φετινού Βραβείου από την αίθουσα του Ευρωκοινοβουλίου!