Γενικά ο όρος αναλφαβητισμός δεν είναι καθολικά αποδεκτός, αν και σε αυτή τη κατεύθυνση τα περισσότερα κράτη έχουν εναρμονιστεί με τον ορισμό της UNESCO. Στο γενικό αυτό ορισμό έχουν υπεισέλθει ερμηνείες όπως «αναλφάβητος είναι εκείνος που δεν μπορεί να διαβάσει μια καθημερινή πολιτική εφημερίδα της χώρας του ή να αναπλάσει γραπτώς μια σύντομη περιγραφή της καθημερινότητάς του». Ο υπολογισμός του αναλφαβητισμού ενός κράτους γίνεται συνήθως για τα άτομα άνω των 15 ετών που δεν έχουν τις ικανότητες γραφής και ανάγνωσης.
Υπάρχουν δύο μορφές αναλφαβητισμού:
→ Ο πλήρης ή ολικός, που υποδηλώνει την πλήρη άγνοια γραφής και ανάγνωσης, και
→ Ο μερικός, που χαρακτηρίζει την ικανότητα ανάγνωσης αλλά όχι γραφής.
Επιπλέον υπάρχουν δύο κατηγορίες αναλφάβητων:
→ Οι οργανικά αναλφάβητοι, που είναι όσοι δεν διδάχτηκαν ποτέ γραφή και ανάγνωση, άρα δεν φοίτησαν ποτέ σε σχολείο· και
→ Οι λειτουργικά αναλφάβητοι, που είναι όσοι διδάχτηκαν γραφή και ανάγνωση, αλλά στη συνέχεια δεν καλλιέργησαν αυτές τις γνώσεις, με αποτέλεσμα να μη είναι σε θέση να τις εφαρμόσουν.
Είναι λογικό ότι χώρες που βρίσκονται στο στάδιο της ανάπτυξης εμφανίζουν πολύ υψηλό ποσοστό αναλφάβητων, επειδή δεν διαθέτουν ακόμα επαρκείς πόρους για την αντιμετώπιση του προβλήματος στη βάση του· έτσι στην Αφρική, στην Νότια Ασία, και στην Νότια Αμερική παρουσιάζονται τα υψηλότερα ποσοστά αναλφαβητισμού, ενώ αντίστοιχα στην Ευρώπη, στην Βόρεια Αμερική και στην Ιαπωνία οι αναλφάβητοι αποτελούν ισχνή μειοψηφία. Στην Ευρώπη, ειδικότερα, η καθιέρωση της υποχρεωτικής φοίτησης στα σχολεία της στοιχειώδους εκπαίδευσης έχει μειώσει σημαντικά το ποσοστό των αναλφάβητων, που εξακολουθούν όμως να υπάρχουν, κυρίως μεταξύ των μεταναστών, των προσφύγων, των γυναικών και των αγροτικών πληθυσμών.
Στην σημερινή εποχή βέβαια ο αναλφαβητισμός, ειδικά στις χώρες του λεγόμενου Δυτικού κόσμου έχει λάβει μία άλλη έννοια, αυτή του «Τεχνολογικού ή ψηφιακού αναλφαβητισμού». Το συγκεκριμένο είδος αναλφαβητισμού αναπτύσσεται παράλληλα με τον κλασικό αναλφαβητισμό. Μόνο που το ένα είδος υπάρχει κυρίως στον Δυτικό κόσμο και το άλλο στις λεγόμενες χώρες του Τρίτου Κόσμου. Βασική αιτία του Τεχνολογικού ή Ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι ότι στην σημερινή εποχή τα Μέσα και οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας όλων. Η ραγδαία εισβολή των τεχνολογιών αυτών στην καθημερινότητα διαφοροποίησε αρκετές παραμέτρους διαβίωσης και κατά συνέπεια μη έχοντας άλλη επιλογή ο άνθρωπος πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Εξαιτίας όμως των ανισοτήτων πρόσβασης στα διάφορα τεχνολογικά μέσα, αρχίζουν να υπάρχουν διαφορές στο βαθμό της γνώσης χειρισμού των νέων εργαλείων, μεταξύ των ατόμων. Το ψηφιακό αυτό χάσμα απασχολεί τις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες του κόσμου οι οποίες προσπαθούν αν όχι να το εξαλείψουν, τουλάχιστον να το περιορίσουν.
Τα αίτια του τεχνολογικού αναλφαβητισμού συνήθως έχουν να κάνουν με την ηλικία, το φύλο, την εκπαίδευση και τον τόπο κατοικίας (στις αστικές περιοχές παρουσιάζεται λιγότερο το φαινόμενο του ψηφιακού αναλφαβητισμού). Το σημαντικότερο αποτέλεσμα του φαινομένου είναι η δημιουργία ανισοτήτων στον χώρο της εύρεσης εργασίας, καθώς οι λιγότερο εξοικειωμένοι με την τεχνολογία δεν μπορούν να είναι το ίδιο ανταγωνιστικοί, με κάποιους που χειρίζονται άπταιστα τις νέες τεχνολογίες. Λύση στο φαινόμενο του ψηφιακού αναλφαβητισμού είναι η ίση ευκαιρία πρόσβασης σε ψηφιακά εργαλεία και εξοπλισμό. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν εφαρμοστούν κάποια εκπαιδευτικά προγράμματα ώστε να εξοικειωθούν οι ομάδες που πρέπει με τις νέες τεχνολογίες. Στην Ελλάδα δυστυχώς εξακολουθεί να υπάρχει το πρόβλημα του αναλφαβητισμού σε πολλές περιοχές αν και πλήττει κυρίως αγροτικούς πληθυσμούς.
Επίλογος
Από τα παραπάνω προκύπτει ένας βασικός προβληματισμός σε πανανθρώπινο επίπεδο για τους στόχους που πρέπει να τίθενται όσον αφορά την εκπαίδευση των ανθρώπων, τόσο στις λεγόμενες χώρες του Τρίτου Κόσμου, οι οποίες μαστίζονται από μεγάλο ποσοστό αναλφαβητισμού, όσο και στις χώρες του Δυτικού Κόσμου, οι οποίες μαστίζονται από τον λεγόμενο «Τεχνολογικό ή ψηφιακό Αναλφαβητισμό». Γενικώς ο αναλφαβητισμός ως έννοια αποτελεί δημιούργημα ανθρώπινο, όπως και η γλώσσα, το αλφάβητο, η γραφή και η ανάγνωση, 
όπως ακόμα και οι νέες τεχνολογίες. Γι’ αυτό το λόγο μπορεί να οριστεί και να εξαλειφθεί από τους ανθρώπους. Ο μοναδικός τρόπος εξάλειψής του είναι η εκπαίδευση. Γι’ αυτό πρέπει οι άνθρωποι να δραστηριοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση της παροχής εκπαίδευσης και παιδείας σε όλους τους ανθρώπους παγκοσμίως. Διότι οι αναλφάβητοι αποτελούν πληγή για το ανθρώπινο είδος και μόνο αν «γιατρευτεί» αυτή η πληγή, μπορεί η ανθρωπότητα να οδηγηθεί σε μεγαλύτερα και σπουδαιότερα επιτεύγματα.
Πηγή: unesco.org, elsito.gr
