Παππ.: Α, εδώ μου είσαι μικρή! Τι διαβάζεις;
Εγγ.: Να, ένα βιβλίο…για την Πελοπόννησο…τώρα που θα πάμε διακοπές στη Μεσσηνία, είπα να διαβάσω λίγα πράγματα για την περιοχή. Το ήξερες ότι η Μεσσηνία ονομάστηκε έτσι από το όνομα της Μεσσήνης;
Παππ.: Μιλάς για τη σύζυγο του Πολυκάονα που ήταν από το Άργος;
Εγγ.: Ναι, αναφέρεται στο βιβλίο ένας Πολυκάονας. Ήταν από το Άργος; Και πώς βρέθηκε στη Μεσσηνία; Δε λέει κάτι εδώ μέσα…Λέγε παππού…πες μου….μ’ αρέσουν οι ιστορίες σου!
Παππ.: Σιγά, καλέ, δεν πετάμε έτσι το βιβλίο…πρόσεχε λίγο! Έτσι μπράβο, βάλτο στο τραπέζι κι έλα να σου πω…
Εγγ.: Έτοιμη, παππού! Σε ακούω!!!
Παππ.: Πρέπει να ξέρεις πως οι ήρωες της Λακωνίας, της Μεσσηνίας και της Αργολίδας συνδέονται στενά μεταξύ τους. Αυτοί οι στενοί δεσμοί οφείλονται στο γεγονός πως οι πληθυσμοί αυτών των περιοχών, τόσο οι προδωρικοί όσο και οι δωρικοί, είναι φυλετικά συγγενείς. Αλλά ας μιλήσουμε για τη Μεσσηνία και τη Λακωνία καλύτερα!
Εγγ.:Λοιπόν…;
Παππ.: Κοινός γενάρχης των ηγεμονικών οικογενειών και των δύο περιοχών ήταν ο Λέλεξ. Ο Λέλεξ ανήκε σε ένα από εκείνα τα μεσογειακά φύλα-Λέλεγες- που κατοικούσαν την περιοχή πριν από την εμφάνιση των πρώτων Ινδοευρωπαίων, το 2600 π.Χ, και βασίλεψε στη Λακωνία ή αλλιώς Λελεγία. Μετά το θάνατό του τον διαδέχτηκε στη Λακωνία ο γιος του Μύλης. Ο Λέλεγας είχε κι έναν ακόμα γιο, τον Πολυκάονα. Ο Πολυκάων, λοιπόν, αποχώρησε μαζί με την αργίτισσα σύζυγό του Μεσσήνη και οδηγώντας στρατό από τη Λακωνία και την Αργολίδα έγινε ιδρυτής δυναστείας στη χώρα που πήρε το όνομα της συζύγου του, στη Μεσσηνία.
Εγγ.: Α, αυτό που διάβασα στο βιβλίο! Και οι ντόπιοι κάτοικοι της περιοχής τους δέχτηκαν;
Παππ.: Ναι, οι επίλυδες έγιναν ευνοϊκά δεκτοί από το ντόπιο προελληνικό πληθυσμό. Μάλιστα η βασίλισσα Μεσσήνη καθιέρωσε στην πρώτη πρωτεύουσα της Μεσσηνίας, την Ανδανία, τις περίφημες σε όλη την αρχαιότητα μυστηριακές τελετές των Καυκώνων, προελληνικού φύλου της Τριφυλίας. Εντάξει μέχρι εδώ;
Εγγ.: Ναι, τα κατάλαβα όλα…Αυτός ο Λέλεξ και ο Λέλεγας είναι το ίδιο πρόσωπο, ε;;; Όταν μιλάς αρχαία, με μπερδεύεις, παππού!
Παππ.: Ναι, βρε. Είναι ο Λέλεξ, του Λέλεγος….τον Λέλεγα! Λοιπόν, ας συνεχίσουμε! Συγγενικό φύλο των Λελέγων από τη Μεγαρίδα εγκαταστάθηκε με αρχηγό του τον Πύλα, έναν εγγονό του Λέλεγα, στη γειτονική περιοχή της Πύλου. Δυστυχώς, ο μύθος αγνοεί τους απογόνους του Πολυκάονα και της Μεσσήνης. Η περιοχή, όμως, φωτίζεται και πάλι με την ευκαιρία των μεταναστεύσεων των ελληνικών φύλων των μυκηναϊκών χρόνων. Εκεί γύρω στο 1600 π.Χ ομάδες Αχαιών από τη Νότια Θεσσαλία – την καθαυτό κοιτίδα τους- και κυρίως από την περιοχή της Αχαΐας Φθιώτιδας μετανάστευσαν στην Αργολίδα, τη Μεσσηνία, τη Λακωνία. Στη συνέχεια Αχαιοί της Αργολίδας μετακινήθηκαν, επίσης, προς την Λακωνία και Μεσσηνία.
Εγγ.: Πωπω! Και πώς ήταν οι σχέσεις μεταξύ τους;
Παππ.: Μεταξύ τους οι Αχαιοί είχαν στενές συγγενικές και ειρηνικές σχέσεις. Μάλιστα σύμφωνα με τους μύθους οι μετακινήσεις αυτές έγιναν λόγω γάμων μεταξύ των ηγεμόνων των περιοχών ή λόγω ταξιδιών. Είδες τι ωραία που τα δικαιολογούσαν όλα;
Εγγ.: Και τελικά, παππού, ποιος βασιλεύει στη Μεσσηνία και τη Λακωνία;
Παππ.: Μετά την κάθοδο των Αχαιών από τη Θεσσαλία στην Ανδανία βασίλεψε ο Περιήρης, ο γιος του Αιόλου. Ο Αίολος ήταν γενάρχης των Αιολέων και βασιλιάς της Θεσσαλικής Μαγνησίας. Αντίθετα στη Λακωνία βασίλεψε ο Οίβαλος. Σύζυγος του Περιήρη και του Οίβαλου έγινε διαδοχικά η Γοργοφόνη, η κόρη του Περσέα από το Άργος. Νάτη πάλι η περιοχή της Αργολίδας!!!
Εγγ.: Μμμμ…
Παππ.: Από την ένωση του Περιήρη και της Γοργοφόνης γεννήθηκαν δύο παιδιά, ο Λεύκιππος και ο Αφαρέας. Ενώ από τη μετέπειτα ένωση του Οίβαλου και της Γοργοφόνης γεννήθηκαν, επίσης, δύο παιδιά, η Αρήνη και ο Τυνδάρεος. Κάποιοι μύθοι αναφέρουν και τον Ικάριο ως γιο της Γοργοφόνης και του Οίβαλου. Αυτός ο Ικάριος ήταν ο πατέρας της Πηνελόπης, της συζύγου του Οδυσσέα. Αλλά γι’αυτό θα μιλήσουμε άλλη φορά.
Εγγ.: Δηλαδή, αν κατάλαβα καλά, ο Λεύκιππος και ο Αφαρέας είναι ετεροθαλή αδέλφια με την Αρήνη και τον Τυνδάρεο;
Παππ.: Ακριβώς! Ο Λεύκιππος και ο Αφαρέας βασίλευσαν στη Μεσσηνία, ενώ ο Τυνδάρεος στη Λακωνία.
Εγγ.: Ο Τυνδάρεος δεν είναι ο πατέρας της Κλυταιμνήστρας, της Ελένης και των Διοσκούρων; Θυμάμαι καλά;
Παππ.: Πολύ καλά θυμάσαι!! Σύμφωνα με τη μυθολογία είναι ο πατέρας της Κλυταιμνήστρας και του Κάστορα και θετός πατέρας της Ελένης και του Πολυδεύκη…αλλά θα τα πούμε αυτά, όταν μιλήσουμε για τους μυθολογικούς ήρωες της Λακωνίας!
Εγγ.: Ααα..κοίτα να δεις πώς συνδέονται οι ήρωες των δύο περιοχών!! Για συνέχισε, παππού! Και μετά από αυτούς ποιος βασίλευσε;
Παππ.: Μη βιάζεσαι, περίμενε! Ας δούμε πρώτα τι έγινε στη Μεσσηνία. Ο Αφαρέας, ως μεγαλύτερος γιος κράτησε και το μεγαλύτερο μέρος της εξουσίας μετά το θάνατο του πατέρα του και παντρεύτηκε την ετεροθαλή αδελφή του Αρήνη. Το βασίλειό του απλωνόταν κυρίως στη Δυτική Μεσσηνία και έκανε πρωτεύουσα του κράτους του την Αρήνη, πόλη που ίδρυσε και της έδωσε το όνομα της γυναίκας του. Η Ανδανία είχε πια εγκαταλειφθεί και κοντά της, στο Καρνάσιο Άλσος όπου γίνονταν οι μυστηριακές τελετές, είχε ιδρυθεί η θρυλική Οιχαλία, η πόλη του βασιλιά Εύρυτου που κατέστρεψε ο Ηρακλής. Αλλά γι’ αυτόν τον Εύρυτο θα μιλήσουμε επίσης άλλη φορά. Όταν, λοιπόν, στην Αρήνη βασίλευε ο Αφαρέας κατέφυγε σ’ αυτόν ο θεσσαλός ξάδελφός του Νηλέας, διωγμένος από τον αδελφό του Πελία, ο οποίος είχε διαδεχτεί στο θρόνο της Ιωλκού τον πατέρα τους Κρηθέα.
Εγγ.: Όπα, παππού! Με μπέρδεψες…Ποιος είναι ο Κρηθέας και ποιος ο Νηλέας;
Παππ.: Ναι, έχεις δίκιο…Θυμάσαι που μιλήσαμε για τον Περιήρη, τον γιο του Αίολου, βασιλιά της θεσσαλικής Μαγνησίας;
Εγγ.: Ναι…
Παππ.: Ο Αίολος αυτός είχε δύο γιους, έναν τον Περιήρη – που παντρεύτηκε τη Γοργοφόνη και έκανε τον Λεύκιππο και τον Αφαρέα. Κι έναν ακόμα τον Κρηθέα. Αυτός ο Κρηθέας διαδέχτηκε τον πατέρα του κι έκανε δύο γιους, τον Πελία και τον Νηλέα. Επομένως, ο Πελίας και ο Νηλέας είναι ξαδέλφια με τον Λεύκιππο και τον Αφαρέα. Οι μεν μένουν στη Θεσσαλία, οι δε στη Μεσσηνία.
Εγγ.: Μάλιστα, τώρα κατάλαβα!! Για συνέχισε… ο Αφαρέας τον δέχτηκε τον Νηλέα;
Παππ.: Ναι, βέβαια, τελικά ο Αφαρέας δέχτηκε τον ξάδελφό του Νηλέα και τους πολυπληθείς οπαδούς του και του παραχώρησε το δυτικό, παραθαλάσσιο μέρος της χώρας του που περιλάμβανε και την Πύλο. Εκεί ο Νηλέας έκτισε το ανάκτορό του και βασίλευσε με τους δώδεκα γιους του και τη μια κόρη του.
Εγγ.: Μη μου πεις πως ο Νηλέας αυτός είναι ο πατέρας του Νέστορα, του βασιλιά της Πύλου, που συμμετείχε στον Τρωικό Πόλεμο;
Παππ.: Αυτός ακριβώς είναι, ο πατέρας του γερήνιου Νέστορα για τον οποίο μας μιλάει ο Όμηρος! Οι Νηλείδες εξαπλώθηκαν σιγά σιγά στην Τριφυλία και στην Πισάτιδα, βορείως του Αλφειού, όπου συγκρούστηκαν με τους Επειούς, τους παλαιούς κατοίκους της Ηλείας. Οι ένδεκα γιοι του Νηλέα σκοτώθηκαν από τον Ηρακλή, όταν ο τελευταίος κυρίευσε την Πύλο. Κατά μία παράδοση ο Ηρακλής σκότωσε και τον Νηλέα. Έτσι το βασίλειο περέμεινε στον Νέστορα. Πρόκειται για το δεύτερο σε έκταση, δύναμη και πληθυσμό κράτος της μυκηναϊκής εποχής. Στη διακυβέρνηση του Νέστορα περιήλθε ολόκληρη η κεντρική και δυτική Μεσσηνία, από τον Ταϋγετο ως τον Αλφειό, όταν μετά το θάνατο του Ίδα και του Λυγκέα, των παιδιών του Αφαρέα και της Αρήνης, ξεκληρίστηκε η οικογένεια του Αφαρέα.
Εγγ.: Ξεκληρίστηκε η οικογένεια του Αφαρέα; Πώς;
Παππ.: Ναι. Ο Αφαρέας και η Αρήνη έκαναν τρία παιδιά, σύμφωνα με μια παράδοση, τον Ίδα, τον Λυγκέα και τον Πίσο. Ο Ίδας και ο Λυγκέας είναι κυρίως γνωστοί ως Αφαρητίδες ή Αφαρητιάδες. Κατά πάσα πιθανότητα ήταν δίδυμοι με μεγαλύτερο από τους δύο τον Ίδα που διαδέχτηκε στο θρόνο τον Αφαρέα. Ο Ίδας ήταν πολύ αντρειωμένος γι’ αυτό και θεωρούνταν γιος του Ποσειδώνα. Ο δε Λυγκέας είχε ξεχωριστές, υπεράνθρωπες ικανότητες. Το οξύ σαν του λύγκα βλέμμα του μπορούσε να ξεπερνά όλα τα στερεά αντικείμενα και τη γη ακόμα. Και οι δύο συμμετείχαν στην Αργοναυτική Εκστρατεία και στο κυνήγι του Καλυδωνίου Κάπρου. Αλλά πιο γνωστή είναι η ρήξη τους με τους Τυνδαρίδες. Θυμάσαι ποιοι είναι οι Τυνδαρίδες;
Εγγ.: Ναι, οι Διόσκουροι, Κάστορας και Πολυδεύκης. Ήταν γιοι του Τυνδάρεου. Ο Πολυδεύκης ήταν αθάνατος γιατί λέγανε πως ο πατέρας του ήταν ο Δίας.
Παππ.: Σωστά! Τα τέσσερα, λοιπόν, ξαδέλφια κανόνισαν να κλέψουν βόδια στην Αρκαδία κι ανέθεσαν τη μοιρασιά στον Ίδα. Αφού πρώτα έψησαν ένα βόδι και το έκοψαν στα τέσσερα, ο Ίδας είπε πως όποιος έτρωγε πρώτος τη μερίδα του θα έπαιρνε τα μισά βόδια κι όποιος ερχόταν δεύτερος τα άλλα μισά. Έφαγε γρήγορα γρήγορα τη δική του μερίδα –μην ξεχνάς πως ήταν θεόρατος- και στη συνέχεια καταβρόχθισε και τη μερίδα του αδελφού Λύγκα. Έτσι οι Αφαρητίδες πήραν τα βόδια και γύρισαν στη Μεσσηνία. Οι Διόσκουροι τους ακολούθησαν και πήραν τα βόδια και άλλα αγαθά των Αφαρητίδων και γύρισαν στη Σπάρτη. Κοντά, όμως, στον τάφο του Αφαρέα έστησαν παγίδα οι Αφαρητίδες στους Τυνδαρίδες και ακολούθησε θανατική διαμάχη. Υπάρχει, όμως, κι άλλη μία παράδοση για το πώς ήρθαν σε θανάσιμη ρήξη τα ξαδέλφια μεταξύ τους.
Εγγ.: Πες μου, παππού…μην με κρατάς σε αγωνία!
Παππ.: Έχει να κάνει με την αρπαγή των Λευκιππίδων, της Ιλάειρας και της Φοίβης.
Εγγ.: Λευκιππίδες; Ποιες είναι αυτές; Έχουν σχέση με τον Λεύκιππο, τον αδελφό του Αφαρέα;
Παππ.: Πολύ σωστά, καλή μου! Ο Λεύκιππος βασίλευσε στην Ανατολική Μεσσηνία και ίδρυσε εκεί την πόλη Λεύκτρο ή Λεύκτρα, η οποία αργότερα έγινε λακωνική, χωρίς, όμως, ποτέ οι Μεσσήνιοι να πάψουν να την διεκδικούν. Ο Λεύκιππος απέκτησε από τη Φιλοδίκη τρεις κόρες, την Ιλάειρα, τη Φοίβη και την Αρσινόη. Σύμφωνα με τη μεσσηνιακή παράδοση η Αρσινόη γέννησε από τον Απόλλωνα τον Ασκληπιό. Γι’ αυτό και τον Ασκληπιό τον τιμούσαν ιδιαίτερα στα Λεύκτρα, όπως και τους γιους του, φημισμένους γιατρούς Ποδαλείριο και Μαχάονα, τους θεωρούσαν Μεσσήνιους σε περιοχές της Ανατολικής Μεσσηνίας (Φαρές, Θουρίους, Αλαγονία) ως τα ρωμαϊκά χρόνια. Ως Λευκιππίδες, όμως, προβάλλονται – για να επανέλθουμε στο θέμα μας- η Ιλάειρα και η Φοίβη.
Εγγ.: Αυτές ήταν ξαδέλφες των Αφαρητίδων και των Τυνδαρίδων;
Παππ.: Ακριβώς….Οι δύο αυτές κόρες ήταν ιέρειες, η μεν Φοίβη της Αθηνάς, η δε Ιλάειρα της Άρτεμης. Αυτές, λοιπόν, παντρεύτηκαν τα ξαδέλφια τους τους Τυνδαρίδες, Κάστορα και Πολυδεύκη.
Εγγ.: Ε, και πώς εμπλέκονται οι Αφαρητίδες;
Παππ.: Άκου να δεις…Ο Λεύκιππος φαίνεται πως είχε υποσχεθεί σε γάμο τις κόρες του στα ανίψια του Ίδα και Λυγκέα, παιδιά του Αφαρέα, όπως είπαμε. Δελεασμένος, όμως, με τα πλούσια δώρα από τα άλλα ανίψια του, τους Τυνδαρίδες, αθέτησε την υπόσχεσή του κι, ενώ ετοιμαζόταν ο γάμος των Λευκιππίδων με τους Αφαρητίδες, άφησε τους Τυνδαρίδες, που ήταν καλεσμένοι, να κλέψουν τις κόρες του. Ακολούθησε η καταδίωξη τους από τους Αφαρητίδες και η θανάσιμη αναμέτρηση ανάμεσα στα τέσσερα ξαδέλφια. Πάντως, όποια και να ήταν η αφορμή σημασία έχει το αποτέλεσμα. Οι Αφαρητίδες έπεσαν νεκροί. Ο Λυγκέας χτυπημένος από το δόρυ του Πολυδεύκη και ο Ίδας από τον κεραυνό του Δία.
Εγγ.: Και οι Διόσκουροι;
Παππ.: Ο Πολυδεύκης σαν αθάνατος που ήταν συνήλθε από το χτύπημα στο πόδι του και έψαξε τον αδελφό του Κάστορα που όμως κείτονταν νεκρός. Έτσι ζήτησε από το Δία να του αφαιρέσει τη ζωή. Όμως κάτι τέτοιο δε γινόταν, γιατί, όπως είπαμε, ο Πολυδεύκης ήταν αθάνατος. Του πρότεινε, όμως, ή να ζει μόνος του στον Όλυμπο συνέχεια ή να κατοικεί μαζί με τον αδελφό του τη μια μέρα μέσα στη γη και την άλλη στον ουρανό κοντά στους άλλους θεούς. Ο Πολυδεύκης διάλεξε το δεύτερο, γιατί αγαπούσε πολύ τον αδελφό του Κάστορα. Έτσι, λοιπόν, περνούσαν τις μέρες τους εναλλάξ, τη μια ψηλά στον Όλυμπο και την άλλη στα κοίλα βάθη της γης κάτω από τη Θεράπνη, το γνωστό Μενελάιο στη Σπάρτη κοντά!
Εγγ.: Και με τον αστερισμό των διδύμων τι σχέση έχουν οι Διόσκουροι;
Παππ.: Σαράντα χρόνια μετά τον αγώνα με τους Αφαρητίδες, λέει μια παράδοση, οι Διόσκουροι έγιναν θεοί, εξομοιώθηκαν τότε με άστρα και τοποθετήθηκαν από το Δία στον ουρανό σχηματίζοντας τον αστερισμό των Διδύμων.
Εγγ.: Έτσι, λοιπόν, ξεκληρίστηκε η οικογένεια του Αφαρέα και δεν άφησε απογόνους! Γι΄αυτό μπόρεσε και επέκτεινε το βασίλειό του ο Νέστορας!! Και στην Ανατολική Μεσσηνία ποιος βασίλευσε μετά τον Λεύκιππο;
Παππ.: Στην Ανατολική Μεσσηνία βασίλευσε η οικογένεια των Ασκληπειάδων. Ο Ασκληπιός, όπως είπαμε νωρίτερα, ήταν γιος της Αρσινόης, της κόρης του Λευκίππου. Και ο Λεύκιππος ήταν αδελφός του Αφαρέα, θυμάσαι, έτσι; Γιοι του Ασκληπιού ήταν ο Ποδαλείριος και ο Μαχάονας, γνωστοί ιατροί στην αρχαιότητα. Οι Ασκληπειάδες πήραν μέρος στα Τρωικά, όπως βέβαια και οι λοιποί Αχαιοί της Μεσσηνίας, Λακωνίας, Θεσσαλίας, Αργολίδας. Δύο αιώνες, όμως, μετά τον τρωικό πόλεμο οι Αχαιοί αντιμετώπισαν την κάθοδο των Ηρακλειδών. Και για μια ακόμα φορά η Μεσσηνία, Λακωνία και Αργολίδα βρίσκονται στενά δεμένες.
Εγγ.: Πώς δηλαδή;
Παππ.: Οι περιοχές αυτές αποτέλεσαν τους τρεις κλήρους διανομής της κατεκτημένης Πελοποννήσου ανάμεσα στους γιους του Αριστόμαχου, τους Ηρακλείδες αδελφούς Τήμενο, Κρεσφόντη και Αριστόδημο. Ο Αριστόμαχος, να σου υπενθυμίσω, ήταν εγγονός του Ύλλου και ο Ύλλος ήταν γιος του Ηρακλή. Οι Ηρακλείδες είναι, κατά την ευρύτερη εκδοχή του όρου, όχι μόνο οι γιοι του Ηρακλή, αλλά όλοι οι απόγονοί του ως την πιο μακρινή γενιά. Στη μυθολογία, όμως, Ηρακλείδες ονομάζουμε ιδιαίτερα τους άμεσους απογόνους του Ηρακλή και της Δηιάνειρας, οι οποίοι αποίκισαν την Πελοπόννησο.
Εγγ.: Και τι έγινε;
Παππ.: Μετά, λοιπόν, την κατάληψη της Πελοποννήσου από τους Ηρακλείδες, οι τρεις αδελφοί μοιράστηκαν τη χώρα. Είχαν συμφωνήσει να κάνουν τρία μερίδια που θα τραβούσαν με κλήρο. Το Άργος αποτελούσε το πρώτο μερίδιο, η Σπάρτη το δεύτερο και η Μεσσηνία το τρίτο. Κάθε αδελφός έπρεπε να ρίξει ένα χαλίκι σε ένα δοχείο γεμάτο νερό. Τα μερίδια θα δίνονταν με τη σειρά που θα έβγαινε το χαλίκι του καθενός. Αλλά, ο Κρεσφόντης, που ήθελε τη Μεσσηνία, το πιο πλούσιο μερίδιο, έριξε μέσα στο νερό ένα σβώλο γης που διαλύθηκε αμέσως. Έτσι πρώτα βγήκαν οι δύο άλλοι λαχνοί.
Εγγ.: Και με αυτό το κόλπο ο Κρεσφόντης βασίλευσε στη Μεσσηνία, ο Τήμενος στην Αργολίδα, σωστά;
Παππ.: Ναι…Ακριβώς! Στη μοιρασιά, όμως, αντί για τον Αριστόδημο, που είχε πεθάνει, πήραν μέρος οι γιοι του Ευρυσθένης και Προκλής. Σε αυτούς έλαχε η Λακωνία και βασίλευσαν ταυτόχρονα και οι δύο εισάγοντας έτσι το θεσμό της διπλής βασιλείας της ιστορικής Σπάρτης. Όταν τραβήχτηκαν οι κλήροι, ο καθένας κατασκεύασε ένα βωμό για το Δία. Και πάνω σε αυτούς τους βωμούς βρήκαν ένα σημάδι σχετικό με το χαρακτήρα του λαού, στον οποίο είχαν κληθεί να βασιλιεύσουν. Στο βωμό του κυρίου του Άργους ένα βάτραχο, της Λακεδαίμονας ένα φίδι και της Μεσσήνης μια αλεπού!
Εγγ.: Και ο Κρεσφόντης έκανε πρωτεύουσα του κράτους την Στενύκλαρο, σωστά; Κάπου έχω διαβάσει για τον Κρεσφόντη….
Παππ.: Ναι, πολύ σωστά! Μάλιστα η νέα αυτή δυναστεία έγινε δεκτή από τους ντόπιους κι ο Κρεσφόντης και ο γιος του Αίπυτος σεβάστηκαν τους Μεσσήνιους και τους παλιούς ήρωες προγόνους τους. Αντίστοιχα τον ίδιο καιρό έμειναν ανενόχλητοι οι Αχαοί των Αμυκλών και του Έλους στη Λακωνία από τη μικρή ομάδα των Δωριέων εισβολέων που περιορίστηκε αρχικά στα βόρεια της πεδιάδας του Ευρώτα, στην περιοχή της Σπάρτης. Όλα αυτά μέχρι τον 8ο αι. π.Χ., όταν πια αρχίζουν οι πόλεμοι των δύο αδελφών δωρικών φύλων για κυριαρχία και εξάπλωση. Τότε οι δύο αυτές περιοχές, Μεσσηνία και Λακωνία, πέρασαν πια ανεπαίσθητα από τη μυθολογία στην ιστορία.
Εγγ.: Πολέμησαν μεταξύ τους οι Μεσσήνιοι και οι Σπαρτιάτες; Πες μου, παππού!
Παππ.: Είναι αργά τώρα και σε φωνάζει η μαμά σου! Πριν φύγεις για Πελοπόννησο υπόσχομαι να μιλήσουμε και για τους μεσσηνιακούς πολέμους. Σίγουρα κάτι έχετε διδαχτεί στο σχολείο!
Εγγ.: Μου το υπόσχεσαι, ναι;
Παππ.: Ναι! Άντε, πήγαινε που σε φωνάζει η μαμά!
Πηγές:
- Ελληνική Μυθολογία, Οι ήρωες, τ. 3ος, Εκδοτική Αθηνών, σσ.202-227
- Pierre Grimal, Λεξικό της Ελληνικής και Ρωμαϊκής Μυθολογίας, University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1991