ΒΗΜΑ εκ-παιδευτικού διαλόγου και προβληματισμού

Παραθέτουμε αποσπάσματα από δύο άρθρα που δημοσιεύτηκαν στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 16/4/2011 και θεωρούμε ότι συνεισφέρουν στον προβληματισμό και τη συζήτηση σχετικά με τη χρησιμότητα των σχολικών δραστηριοτήτων στα προγράμματα σπουδών της ΠΕ:

Παράθυρο στην κοινωνία οι σχολικές δραστηριότητες

16/04/2011 – 17:55

Της ΒΑΣΙΛΙΚΗΣ ΜΟΥΛΕ*

Η κοινωνική δικτύωση, προσαρμογή και ενσωμάτωση των παιδιών μπορεί να ξεκινήσει από τη σχολική ηλικία με δραστηριότητες που έχουν ψυχαγωγικό χαρακτήρα, όπως αθλητικές, πολιτιστικές, οικολογικές και καλλιτεχνικές, στις οποίες επιλέγουν να συμμετέχουν σύμφωνα με τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά τους.

Η ψυχαγωγία των παιδιών ως αγωγή ψυχής (με την αρχαία ελληνική ετυμολογία της λέξης) βοηθάει το παιδί και τον έφηβο να αναπτυχθεί ως δυναμικό και δημιουργικό μέλος της κοινωνίας, ικανοποιεί τη βασική ανάγκη τού ανήκειν, καθώς και την καλλιέργεια κλίσεων και δεξιοτήτων που χωρίς τη συμμετοχή και συνεργασία των παιδιών σε αυτές τις ομάδες θα έμεναν ανεκμετάλλευτες.

Η ψυχική υγεία των παιδιών προάγεται με την επίτευξη των στόχων μέσα στην ομάδα, βελτιώνονται ο αυτοσεβασμός και η αυτοεκτίμηση, παράλληλα με το σεβασμό, την εκτίμηση και την αποδοχή των άλλων. Η ποιότητα ζωής στην καθημερινότητα ενισχύεται με τη συναισθηματική και τη σωματική ευεξία. Η συμμετοχή των παιδιών σε αυτούς τους κλασικούς τρόπους κοινωνικής αλληλεπίδρασης, όπως είναι μια θεατρική παράσταση, μια ομάδα μπάσκετ ή ένα μουσικό σχήμα, βοηθάει στην παρέμβαση και επίλυση προβλημάτων, όπως οι εθισμοί (εθισμός στο Διαδίκτυο, χρήση ουσιών), οι διαταραχές επικοινωνίας, συμπεριφοράς και συναισθήματος, η κακοποίηση, οι τραυματισμοί, φαινόμενα εκφοβισμού κ.ά.

Η επιτυχημένη κοινωνική λειτουργικότητα είναι προστατευτικός παράγοντας της υγιούς ψυχοσυναισθηματικής ανάπτυξης των παιδιών, επειδή είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής. Τα παιδιά και οι έφηβοι διαμορφώνουν ένα σύνθετο δίκτυο δημιουργίας σχέσεων και οδηγούνται στην εξατομίκευση και στην αυτονομία τους από τους γονείς. Από τη μέση παιδική ηλικία και κατά τη διάρκεια της εφηβείας, η γνώμη και η εκτίμηση των ενηλίκων που έχουν ηγετικό ρόλο στην ομάδα (δάσκαλοι, μουσικοί, προπονητές) και των συνομηλίκων γίνονται οι κυριότερες πηγές κοινωνικής υποστήριξης.

Τα παιδιά οδηγούνται προς το σχηματισμό ταυτότητας στην εφηβεία, αναπτύσσοντας μια αίσθηση εαυτού βασισμένη στην αντίληψη της ικανότητας να λειτουργούν ανεξάρτητα και με επιτυχία στο κοινωνικό τους περιβάλλον. Με αυτό τον τρόπο θα έχουμε υγιείς και κοινωνικά ενεργούς μελλοντικούς πολίτες.

*Ψυχολόγος, Νοσοκομείο Παίδων «Αγία Σοφία», Παιδοψυχιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

 ……Η παραδοσιακή εκπαίδευση «αφοσιώνεται στον έλεγχο και στη διαχείριση του σώματος και του πνεύματος των παιδιών μέσω συνταγών πειθαρχίας, μάθησης, ανάπτυξης, ωρίμανσης και δεξιοτήτων» (James, Jenks & Prout 1998, σελ. 38). Από την άλλη πλευρά, πληθαίνουν ολοένα και περισσότερο πειραματικά προγράμματα και ερευνητικές μαρτυρίες, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς, που τονίζουν τη σημασία των παιδιών ως προς το ρόλο τους να διερευνήσουν, να σχεδιάσουν και να χειρίζονται τα περιβάλλοντα στις κοινότητές τους μέσα από προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, μουσειακής εκπαίδευσης, μιντιακής εκπαίδευσης. Τα σχολεία προσφέρουν εξαιρετικά σημαντικές δυνατότητες για υιοθέτηση αντίστοιχων προσεγγίσεων, που θα πρέπει να μη βρίσκονται στο περιθώριο της σχολικής ζωής. …….Το βασικό ερώτημα στο οποίο εν τέλει καλούμαστε να απαντήσουμε είναι το τι γίνεται τελικά με τον κοινωνικό χώρο που απομένει στα παιδιά, το χώρο όπου μπορούν να πειραματιστούν, να δοκιμάσουν τις ιδέες τους έναντι των ενηλίκων και να είναι παιδιά………Αυτό που είναι βέβαιο, είναι ότι όσο και αν οι ενήλικοι αναζητούν τρόπους να ελέγξουν την παιδική ηλικία και τα παιδιά, το κάθε παιδί έχει την ικανότητα, από τη στιγμή που γεννιέται, να ασκήσει ένα βαθμό ενεργητικής δράσης ως κοινωνικός φορέας. Οι ενήλικοι χρειάζεται να καλλιεργήσουν αυτήν ακριβώς την ικανότητα των παιδιών για ενεργητική δράση, στο βαθμό που τους ενδιαφέρει να συντελέσουν στην ανατροφή ανεξάρτητων και υπεύθυνων ενηλίκων. Πιστεύουμε ότι προγράμματα που έχουν στόχο τη θεατρική παιδεία, τη μουσική εκπαίδευση, την περιβαλλοντική ενασχόληση κ.λπ. καλλιεργούν την ενεργητική δράση των παιδιών…..

 Πολύ χρήσιμες συμβουλές με την επισήμανση αυτές οι δραστηριότητες και τα κάθε λογής προγράμματα να μην εισάγονται  με προχειρότητα που καταλήγει σε αυτοσχεδιασμούς και παραποιεί τους σκοπούς για τους οποίους προτείνονται.

Πεντάλεπτη εξέταση δείχνει τη νοητική ανάπτυξη του παιδιού

Ο βαθμός εγκεφαλικής και νοητικής ανάπτυξης ενός παιδιού μπορεί να μετρηθεί με τρόπο γρήγορο και απλό, όπως το βάρος ή το ύψος του, χάρη σε μια πρωτοποριακή μέθοδο “χαρτογράφησης” του εγκεφάλου που ανακάλυψαν αμερικανοί επιστήμονες.

Η νέα τεχνική χρησιμοποιεί έναν τομογράφο (MRI) και ένα πρόγραμμα υπολογιστή (μαθηματικό αλγόριθμο) για να συμπεράνει, μέσα σε πέντε μόλις λεπτά, σε ποιο βαθμό έχει ωριμάσει ο εγκέφαλος του παιδιού.

Οι ερευνητές της Ιατρικής Σχολής του πανεπιστημίου Ουάσιγκτον στο Σεν Λιούις, υπό τον δρα Νίκο Ντόσενμπαχ και τον καθηγητή παιδιατρικής νευρολογίας Μπράντλεϊ Σλάγκαρ, παρουσίασαν τη νέα διαγνωστική μέθοδο στο περιοδικό “Science”, σύμφωνα με το BBC και το Live Science. Οι αμερικανοί επιστήμονες μελέτησαν τη νευρολογική ανάπτυξη στους εγκεφάλους 238 υγιών ατόμων ηλικίας επτά έως 30 ετών.

H εξέταση αποκάλυψε ποιες λειτουργικές εγκεφαλικές συνδέσεις δυναμώνουν με το πέρασμα του χρόνου (πορτοκαλί χρώμα) και ποιες εξασθενούν (μπλε χρώμα).

Στα μικρά παιδιά οι εγκεφαλικές συνδέσεις είναι πιο τοπικά εντοπισμένες σε μερικές γειτονικές περιοχές, ενώ όσο μεγαλώνουν, οι βραχείες συνδέσεις γίνονται πιο μεγάλες και λιγότερο τοπικά εντοπισμένες, με συνέπεια να δημιουργούνται ευρύτερα νευρωνικά δίκτυα.

Οι αμερικανοί επιστήμονες τροφοδότησαν τα στοιχεία των νευρικών συνδέσεων, που προέκυψαν από τον απεικονιστικό έλεγχο των εγκεφάλων των εθελοντών, σε έναν υπολογιστή με πολύπλοκο λογισμικό (μαθηματικό αλγόριθμο) και τελικά παρήγαγαν ένα μοναδικό “σκορ” που αντανακλά την ωριμότητα του εγκεφάλου του παιδιού, όπως πιστεύουν.

Με τον τρόπο αυτό -και ανάλογα με την ηλικία του παιδιού- εξάγεται ένα συμπέρασμα για το πόσο αργά ή γρήγορα αναπτύσσονται ο εγκέφαλος και οι νοητικές λειτουργίες του.

Το νέο “εργαλείο” μπορεί να χρησιμοποιηθεί, ώστε μελλοντικά να κατατάσσει τα παιδιά σε μια “καμπύλη ωριμότητας”, ακριβώς όπως συμβαίνει με το ύψος και το βάρος τους.

Επίσης, σύμφωνα με τους ερευνητές, μπορεί να αξιοποιηθεί κάποια μέρα για να εντοπίζονται πρόωρα σημάδια εγκεφαλικών διαταραχών, όπως η σχιζοφρένεια ή ο αυτισμός. Για να γίνει όμως αυτό, πρέπει πρώτα να συλλεχθούν συγκριτικά διαχρονικά στοιχεία για τις εγκεφαλικές καταστάσεις σε αυτές τις παθήσεις και, παράλληλα, να δημιουργηθούν ανάλογα υπολογιστικά προγράμματα και αλγόριθμοι ειδικά για τις νόσους αυτές.

Τον προηγούμενο μήνα, βρετανοί ερευνητές του «Κινγκς Κόλετζ» (King’s College) του Λονδίνου ανακοίνωσαν ότι ανέπτυξαν μια εγκεφαλική εξέταση που μπορεί να ανιχνεύσει τον αυτισμό μέσω τομογραφίας MRI.

Link: Για την πρωτότυπη επιστημονική εργασία (με συνδρομή) στη διεύθυνση: http://www.sciencemag.org/cgi/content/short/329/5997/1358

Ποιο είναι το ενδεδειγμένο μοντέλο χρήσης και αξιοποίησης των ΤΠΕ για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση; Μερικές ενδιαφέρουσες απόψεις και προβληματισμούς βρίσκουμε στο άρθρο του Αριστοτέλη Ράπτη, καθηγητή του Παιδαγωγικού Τμήματος του Παν/μίου Αθηνών (http://www.adraptis.com/araptis/) όπου μεταξύ άλλων γράφει:

…………….Η δημιουργική αξιοποίηση του υπολογιστή ως γνωστικού εργαλείου βρίσκει εξαιρετικά πρόσφορο έδαφος στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, όπου η πίεση της προετοιμασίας για ανώτερες ακαδημαϊκές σπουδές δεν είναι τόσο μεγάλη, ενώ οι δάσκαλοι, τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον, έχουν αποκτήσει ορισμένες βασικές παιδαγωγικές γνώσεις και διδάσκουν όλα σχεδόν τα μαθήματα έχοντας πολλές ώρες τους ίδιους μαθητές μέσα στην τάξη. Έχουν επομένως πολλές ευκαιρίες για οργανωμένη χρήση του υπολογιστή και μάλιστα για την εφαρμογή της διαφοροποιημένης διδασκαλίας, της διερευνητικής και της ομαδοσυνεργατικής μάθησης, σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι οι συνάδελφοί τους της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Mία από τις προτεραιότητες του εκπαιδευτικού σχεδιασμού λοιπόν πρέπει να είναι η επέκταση της εισαγωγής των ΤΠΕ και στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, όπως συμβαίνει σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες, με μια μορφή όμως πολύ διαφορετική από αυτή που επιχειρήθηκε στο Γυμνάσιο και το Λύκειο. Ασφαλώς υπάρχουν πολλά μοντέλα σταδιακής ένταξης των ΤΠΕ στη μαθησιακή διαδικασία στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, όμως ένα μοντέλο που βασίζεται σε τεχνοκεντρικές αντιλήψεις σχετικά με την εισαγωγή των ΤΠΕ στην Εκπαίδευση είναι, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία και την άποψη όλων σχεδόν των έγκριτων μελετητών της χώρας μας, καταδικασμένο σε αποτυχία και χωρίς αναγεννησιακή πνοή για την υπόθεση της Παιδείας στην εποχή μας. Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι πώς να τοποθετήσουμε ειδικούς της Πληροφορικής για να «μάθουν κομπιούτερ» τα παιδιά, αλλά πώς θα μάθουν όλοι οι μαχόμενοι εκπαιδευτικοί στο πλαίσιο οργανωμένων, ολοκληρωμένων και βιώσιμων προγραμμάτων να αξιοποιούν τις ΤΠΕ για να γίνουν καλύτεροι δάσκαλοι απελευθερώνοντας τις δικές τους αναπτυξιακές δυνάμεις, αλλά και εκείνες των μαθητών τους και να συμβάλουν, ο καθένας με τον τρόπο του και τους ρυθμούς του, στην πραγματοποίηση μιας εκ των έσω ουσιαστικής εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και ανάπτυξης.  Η μέχρι τώρα εμπειρία μου από πιλοτικά, επιμορφωτικά και μεταπτυχιακά προγράμματα εκπαιδευτικών στα οποία υπήρξα υπεύθυνος ή επιστημονικός συνεργάτης με έχει πείσει ότι οι δάσκαλοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης είναι πολύ επιδεκτικοί στην υιοθέτηση και περαιτέρω ανάπτυξη ενός παιδαγωγικού μοντέλου ένταξης και αξιοποίησης των ΤΠΕ στο δημοτικό, τόσο στο επίπεδο της θεωρίας, όσο και της εφαρμογής. Οι δάσκαλοι που γνωρίσαμε όχι μόνον δεν υστερούν από εκείνους άλλων ανεπτυγμένων χωρών – παρά τη μέχρι τώρα υποβάθμιση του ρόλου τους από το εκπαιδευτικό μας σύστημα – αλλά στην πλειονότητά τους, και συχνά ανεξαρτήτως ηλικίας, επιδεικνύουν θετική στάση, δημιουργικότητα και παιδαγωγικό ενθουσιασμό, αρκεί τα εκπαιδευτικά προγράμματα στα οποία συμμετέχουν, να συνδυάζουν την τεχνολογική και παιδαγωγική κατάρτιση, να υιοθετούν σύγχρονες προσωποκεντρικές και συνεργατικές προσεγγίσεις μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής, σεβασμού, αλληλεγγύης, αυτονομίας,, καθώς και παροχής εσωτερικών κινήτρων και προτύπων παραγωγής καινοτόμου έργου, που συνδέεται με τη διδακτική πράξη. Το έργο τους παρουσιάζει χρόνο με το χρόνο βελτίωση και συχνά μας εκπλήσσει ευχάριστα, ενώ παράλληλα παρέχει και στους διδάσκοντες ευκαιρίες επαγγελματικής βελτίωσης, αφού η διδακτική γνώση και των πανεπιστημιακών δασκάλων – όπως εξ άλλου και όλων των εκπαιδευτικών – δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί σε κοινωνικό κενό.(Προσωπικά μπορούμε να δηλώσουμε ότι χάρις στα προγράμματα των τελευταίων χρόνων, που μας έδωσαν την ευκαιρία να εργαστούμε με εκπαιδευτικούς όλων των κατηγοριών, μάθαμε πολλά πράγματα και έχουμε βγει βελτιωμένοι ως δάσκαλοι από την όλη εμπειρία). Ασφαλώς δεν θα πρέπει να αποκλειστούν από το δικαίωμά τους να εργαστούν στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και οι επιστήμονες της πληροφορικής ή άλλων ειδικοτήτων που προορίζονται για την εκπαίδευση στη θέση του υπεύθυνου της τεχνολογικής υποστήριξης του σχολείου, ενός ρόλου που φάνηκε και από το πιλοτικό πρόγραμμα της ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ, το επονομαζόμενο «ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ», ότι είναι πολύ χρήσιμος, δεδομένου ότι οι δάσκαλοι δεν είναι υποχρεωμένοι να γνωρίζουν και να αναλαμβάνουν την επίλυση των πολλών και ποικίλων τεχνολογικών προβλημάτων της λειτουργίας των εργαστηρίων. Ο επιστήμονας αυτός, εκτός του ότι θα υποστήριζε τεχνολογικά ομάδα σχολείων, θα μπορούσε επίσης να πραγματοποιεί εισαγωγικά τεχνολογικά σεμινάρια ενδοσχολικής και πολλαπλασιαστικής μορφής σε μικρές εθελοντικές ομάδες εκπαιδευτικών και να ενημερώνει εκπαιδευτικούς στις νέες εξελίξεις. Χρειάζεται όμως προσοχή, γιατί δεν είναι δύσκολο, αφού «βάλουν το πόδι τους» στο δημοτικό, να αποφασίσουν κάποιοι πολιτικοί ιθύνοντες, ή και οι ίδιοι οι δάσκαλοι που διστάζουν να ασχοληθούν με τις νέες τεχνολογίες, ότι είναι πιο βολικό να παίξουν οι επαγγελματίες αυτοί και άλλους διδακτικούς ρόλους, που υποκαθιστούν το δάσκαλο.  Περισσότερα   

Λανθασμένη η άποψη ότι η ευφυΐα είναι κληρονομική, αποδεικνύουν νέες έρευνες

από τα ΝΕΑ 19/5/2009

Κυριακή, 01.02.09 Ελεύθερος τύπος

Η ζωή των παιδιών στη Μεγάλη Βρετανία είναι πολύ δυσκολότερη σήμερα από ότι ήταν πριν από μερικά χρόνια, σύμφωνα με έρευνα της οργάνωσης Children?s Society. Παρότι το επίπεδο της παιδείας έχει αυξηθεί, έχουν άριστη νοσοκομειακή περίθαλψη και σίγουρα πολύ περισσότερα υλικά αγαθά, οι νέοι του σήμερα είναι δυστυχισμένοι. Οι αυξημένες απαιτήσεις των γονιών τους σε συνδυασμό με το άγχος της καθημερινότητας, δεν τους επιτρέπει να βιώσουν την ανεμελιά των χρόνων αυτών. Σημαντικός παράγοντας είναι ακόμα το γεγονός ότι νέοι νιώθουν ότι στερούνται των γονιών τους και ότι είναι συνέχεια μόνοι τους.

Πηγή: Children?s Society

Μια απλή καταγραφή των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν τα σχολεία μας (ως αποδέκτης των προβλημάτων που βιώνουν τα παιδιά στο οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον) σήμερα θα αποδείκνυε πόσο έντονο είναι το πρόβλημα και στην ελληνική οικογένεια. Οι εκπαιδευτικοί αναδεικνύουν ως μείζον πρόβλημα πλέον όχι το διδακτικό τους έργο, αλλά τα προβλήματα συμπεριφοράς και έντονης παραβατικότητας που αντιμετωπίζουν καθημερινά και αισθάνονται ανέτοιμοι να αντιμετωπίσουν. Μια μικρή υπενθύμιση ότι τα ουσιαστικά προβλήματα της εκπαίδευσης δεν είναι μόνο όσα “δικαίως;” παρουσιάζονται ως επείγοντα και καθοριστικά, αλλά και εκείνα που χαρακτηρίζουν την καθημερινή εκπαιδευτική πράξη και ουσιαστικά διαμορφώνουν την ποιότητα της εκπαίδευσης.