ΙΣΤΟΡΟΥΜΕ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’  ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ

1.  
   • Μαυρίκιος

1.  
   • Ηράκλειος (απ΄τα μέλη της δυναστείας που ίδρυσε ελάχιστοι κατέθεσαν έργο αξιόλογο. Δεν θα ήταν άδικο για τους υπόλοιπους να κρατήσουμε στη μνήμη μας μόνο τον ιδρυτή., στα  εκατό σκοτεινά  χρόνια της δυναστείας του οποίου η αυτοκρατορία χάνει πολλές από τις κτήσεις  της σε Ανατολή και Δύση με αποτέλεσμα την εθνολογική σύμπτυξη και την ανάδειξη της ελληνικότητας)

 ΙΣΑΥΡΟΙ (Σύροι)

1.  
   • Λέων Γ΄ Ίσαυρος
   • Κων/νος Ε’ Κοπρώνυμος
   • ΕΙΡΗΝΗ η Αθηναία (στα χρόνια της βασιλείας της ηγούνται στους Άραβες ο ικανότατος χαλίφης Χαρούν αλ Ρασίντ και στη Δύση ο Καρλομάγνος, εκείνη μετέρχεται όλων των μέσων προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία)

 ΕΞ ΑΜΟΡΙΟΥ

1.  
   • Νικηφόρος Α’ (η ταπεινωτική του ήττα και ο ατιμωτικός του θάνατος από τον Κρούμο έχουν διαχρονική ισχύ στη συλλογική εθνική μνήμη).
   • Λέων Ε΄
   • Μιχαήλ Β΄ (δολοφόνος του προηγουμένου και ιδιαίτερα άξεστος, ωστόσο υπήρξε ικανότατος αυτοκράτορας).
   • Θεόφιλος ( σε αντίθεση με τον πατέρα του είναι καλλιεργημένος και επικοινωνιακός. Είναι γνωστή η «ιστορία της Κασσιανής». Διορατικός πολιτικός και γενναίος στρατιωτικός)
   • ΘΕΟΔΩΡΑ η αγία.

       ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

1.  
   • Το βυζαντινό νόμισμα/ το δολλάριο του Μεσαίωνα, 24Κ
   • Πλούσιοι – φτωχοί – ακτήμονες – ξένοι – «μετανάστες» – εισβολείς – αραβικό δινάριο(ιδιαίτερα ισχυρό)
   • Φορολογία (κακώσεις – καπνικόν)

 ΚΟΙΝΩΝΙΑ·        Αριστοκρατία της γης (μεγαλογαιοκτήμονες). Η σχέση τους με τους καλλιεργητές καθορίζει και τη γενικότερη κατάσταση της αυτοκρατορίας. Η οργάνωση των θεμάτων στηρίζεται στην καλή τους θέληση. Τα θέματα είναι διοικητικές περιφέρειες στις οποίες εδρεύουν στρατιωτικές μονάδες ·        Τιτλούχοι αυλικοί·        Έμποροι και βιοτέχνες. Είναι οργανωμένοι σε Συντεχνίες και έχουν μεγάλη δύναμη. Η σχέση τους βέβαια με τους γαιοκτήμονες δεν είναι και η καλύτερη αφού τα συμφέροντά τους συγκρούονται. ΣΥΝΤΕΧΝΙΕΣ επαγγελματικές οργανώσεις τα μέλη των οποίων απολαμβάνουν ποικίλα οικονομικά προνόμια και ασκούν πολιτικές πιέσεις. Η αποβολή από τη συντεχνία συνοδεύεται με σωματικές ποινές (βλ. σελ. 37,47 Β.Μ. και σελ. 34 Β.Κ.)·        Υπάρχουν και οι ακτήμονες που αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Στα χωρία, κυριαρχεί η μικρή ιδιοκτησία, ενώ ο πληθυσμός συχνά μειώνεται από φυσικές καταστροφές και επιδρομές.·        Από εθνολογική άποψη, στη βυζαντινή αυτοκρατορία ζουν άνθρωποι διαφόρων εθνοτήτων, οι οποίοι κατά καιρούς δηλώνουν την αντίθεσή τους και τη δυσαρέσκειά τους με ταραχές και κυρίως αιρέσεις. Οι λαοί που εμφανίστηκαν στα Βαλκάνια, με διάφορους τρόπους «συγκατοίκησαν» με τους Βυζαντινούς, ενώ οι ανατολικοί πληθυσμοί είχαν πάντοτε προβλήματα με την κεντρική εξουσία.  Η εθνολογική σύμπτυξη στα χρόνια του Ηρακλείου ενίσχυσε τον ελληνικό πυρήνα που ούτως ή άλλως ήταν ζωντανός στο επίπεδο της ανώτερης βυζαντινής διανόησης. Ό,τι αντίκειται στο πνεύμα αυτό εξοβελίζεται ως επικίνδυνο για την υπόσταση του κράτους (επικράτηση των εικονόφιλων)·        Τα μεγάλα προβλήματα δημιουργούνται συνήθως από τους λαούς της Ανατολής και ιδιαίτερα τους Άραβες. Το ρήγμα αυτό όλο και περισσότερο βαθαίνει. Πρόκειται για διαφορά κουλτούρας.  ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣΘΡΗΣΚΕΙΑ·        Θεοκρατικό σύστημα διακυβερνησης. Οι αυτοκράτορες είναι ανεκτικοί απέναντι στις διάφορες εθνότητες, ανυποχώρητοι όμως στο θέμα της θρησκείας και ιδιαίτερα στο ορθόδοξο δόγμα.·        Πιστός ορθόδοξος σημαίνει νομοταγής πολίτης·        Τα μοναστήρια έχουν τεράστια δύναμη και σ’αυτά καταφεύγουν όσοι νέοι εκτός της εσωτερικής τους κλήσης θέλουν ν’αποφύγουν τη στράτευση. Το γεγονός αυτό προκάλεσε κατά καιρούς πολλά προβλήματα στην άμυνα του κράτουςΠΑΙΔΕΙΑ·         Ο λαός της Ανατολής σε αντίθεση με αυτόν της Δύσης είναι αμόρφωτος και βασανίζεται από προλήψεις και δεισιδαιμονίες.ΠΟΛΙΤΙΚΗ·        Ο συγκεντρωτισμός σ’ένα θεοκρατικό σύστημα είναι αυτονόητος. Η πολιτική που χαράσσει κάθε φορά ο αυτοκράτορας είναι μάρτυρας των πολιτικών ζυμώσεων που λαμβάνουν χώρα στο παρασκήνιο (οικονομικές πιέσεις, διασπαστικές τάσεις, αποφυγή στρεδαφική συρρίκνωση, επεκτατικές τάσεις κ.ά.). Πάντως ο τρόπος είναι ο ίδιος, δηλ. θρησκευτικοί χειρισμοί.·        Στην εξωτερική πολιτική, η ταυτότητα του Βυζάντίου καθορίζεται με βάση τις απειλές των «άλλων» (Σλάβοι, Άβαροι, Άραβες, Βούλγαροι, Λογγοβάρδοι) ή και την αναγκαιότητα της συμμαχίας μαζί τους. Η σχέση με τη Δύση είναι ιδιότυπη και ενδιαφέρουσα. Εξάλλου, η αντίστροφη δυναμική τους (όσο πέφτει το Βυζάντιο, τόσο ανέρχεται η Δύση) έχει τις προεκτάσεις της στο σήμερα.ΤΕΧΝΗ·        Ο νατουραλισμός και η τρισδιάστατη απόδοση των έργων της ελληνιστικής τέχνης υποχωρεί σταδιακά. Η μετάβαση από την αρχαιότητα στο Μεσαίωνα σηματοδοτείται στην τέχνη με την προτίμηση στην δεύτερη διάσταση, τον έντονο συμβολισμό από την χριστιανική θεολογία και την αντιρεαλιστική απόδοση.·        Τα καλύτερα δείγματα της πρωτοβυζαντινής ή παλαιοχριστιανικής τέχνης βρίσκονται στην Κων/πολη (Αγία Ειρήνη), στη θεσσαλονίκη ( Αχειροποίητος, Άγιος Δημήτριος, Άγιος Γεώργιος), στη Ραβέννα (Μαυσωλείο της Γκάλα Πλακίντια).·        Φύλλα αμπέλου, ελιές , ρόδια, στάχυα, περιστέρια, παγώνια, σταυροί και περιρραντήρια κυριαρχούν στις διακοσμητικές προτιμήσεις. Τα μάτια και τα χέρια είναι αφύσικα μεγάλα, ως φορείς ενέργειας. Ο Χριστός εμπνέεται από την εικονογραφία του Ορφέα ή του Απόλλωνα, ακόμα.·        Ωστόσο τα στοιχεία αυτά αναφέρονται   στις επαρχίες που έχουν φανερή τη σφραγίδα της ελληνιστικής κουλτούρας. Αντίθετα, οι ασιατικές επαρχίες έχουν ανεικονικές προτιμήσεις, όπως εκδηλώθηκαν στη διάρκεια της Εικονομαχίας  Εξωτερικοί εχθροί

• Λογγοβάρδοι

Σύντομα κατέκτησαν τις βυζαντινές κτήσεις στην Ιταλία, ματαιώνοντας την προσπάθεια του Ιουστινιανού.

• Πέρσες

Ήταν πυρολάτρες και η σύγκρουση του Βυζαντίου μαζί τους πήρε έντονα θρησκευτικό χαρακτήρα, με αφορμή τον Τίμιο Σταυρό. Στη διάρκεια της απουσίας του αυτοκράτορα Ηρακλείου, βρήκαν την ευκαιρία οι Άβαροι να πολιορκήσουν την Βασιλεύουσα. Η σωτηρία της Πόλης την οποία υπεράσπισαν σθεναρά οι κάτοικοί της με τον Πατριάρχη Σέργιο, αποδόθηκε στην Υπέρμαχο στρατηγό Θεοτόκο (Ακάθιστος Ύμνος).

• Σλάβοι

Οι Σλάβοι μαζί με τους Αβάρους κατέβηκαν τον 6^ο αι. από το Δούναβη. Τον 7^ο αι. είχαν ήδη δημιουργήσει μόνιμες εγκαταστάσεις στον ελλαδικό χώρο ,γνωστές ως Σκλαβηνίες, που εντοπίζονται κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδακαι όχι στα νησιά ή τα παράκτια.Τον 9^ο αι. έχουμε τα πρώτα κρατίδια των Σέρβων και Κροατών. Το Βυζάντιο για να τους αντιμετωπίσει ακολουθεί εποικιστική πολιτική.

• Βούλγαροι

Οι Βούλγαροι διακρίνονται στους Παλαιοβουλγάρους που είναι κατά του Βυζαντίου και τους Νεότερους Βουλγάρους οι οποίοι σε συνεργασία με τους Σλάβους είναι υπέρ του Βυζάντίου. Το Βυζάντιο (Νικηφόρος Α’) δέχθηκε ταπεινωτική ήττα από τους Βουλγάρους  (Κρούμος). Οι Σλάβοι κυριαρχούν εθνολογικά, ενώ την εξουσία πήραν οι παλαιοβούλγαροι.

• Άραβες

Οι Άραβες αρχικά ήταν νομαδικός λαός. Ένας αρχηγός καραβανιών, ο Μωάμεθ, δημιουργεί θρησκεία, το Ισλάμ, ένα συνδυασμό Ιουδαϊσμού, Χριστιανισμού και Παγανισμού, πετυχαίνει την ένωση των αραβικών φυλών και εγκαθιδρύει θεοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης. Η Εγίρα, η μετάβαση του Μωάμεθ από τη Μέκκα στη Μεδίνα, αποτελεί χρονολογική αρχή για τους Μουσουλμάνους, που έχουν ως ιερά βίβλο το Κοράνιο και ιερό πόλεμο τη Τζιχάντ. Μετά το θάνατο του Μωάμεθ αναλαμβάνει ο Χαλίφης (χάρτης σελ. 18).

Οι Άραβες εξαπλώθηκαν ταχύτατα γιατί οι Βυζαντινοί είχαν κουραστεί και ο Μονοφυσιτισμός είχε καλλιεργήσει ρήγμα στις ανατολικές επαρχίες. Κατέλαβαν την Αίγυπτο (σιτοβολώνας του Βυζαντίου) και την Ισπανία. Η προσπάθειά τους να καταλάβουν την Πόλη αναχαιτίστηκε με το «υγρό πυρ» (πηγή σελ. 19).

Οι επιδρομές (κούρσα) των Αράβων έπληξαν το εμπόριο, ενώ οι αραβικές κατακτήσεις έβαλαν τέρμα στην ελληνορωμαϊκή κυριαρχία.ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑ

Πρόκειται για μια κατάσταση με πολύπλοκο υπόβαθρο.

• Η παλατιανή αριστοκρατία και τα θέματα πέριξ της Βασιλεύουσας είναι υπέρ των εικόνων και θεωρητικά εκπροσωπούνται από το Θεοφάνη τον Ομολογητή και τον Ιωάννη το Δαμασκηνό. Είναι νοσταλγοί του ελληνορωμαϊκού παρελθόντος και έχουν λάβει κλασική παιδεία. Πλάι τους κινούνται οι περισσότερες γυναίκες, οι μοναχοί –αλλά και όσοι πλάι τους αποφεύγουν τη στράτευση- και ο όχλος που εύκολα χειραγωγείται (βλ. παράθεμα σελ. 22).
• Η στρατιωτική αριστοκρατία, οι ανατολικοί πληθυσμοί, οι καταπιεσμένοι από την κεντρική εξουσία, οι επηρεασμένοι από τις ανεικονικές τάσεις του Μονοφυσιτισμού και όλοι οι φτωχοί είναι κατά της λατρείας των εικόνων (βλ. σελ. 22 και παράθεμα της Ε. Γλύκατζη σελ.21). «Μαζί με το Θεό για τους φτωχούς και τους καταπιεσμένους» 

« Με την επικράτηση των εικονολατρών, έχουμε νίκη της ελληνικής θρησκευτικής και πολιτιστικής ιδιομορφίας πάνω στην ασιατική. Το Βυζάντιο έγινε ελληνοχριστιανική αυτοκρατορία»  Ostrogorsky.

  ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ

• Υποτίμηση του νομίσματος – Χρυσά κοσμήματα – Σύγχρονες «κακώσεις»
• Αντιπαλότητα των Αριστοκρατών (γης – χρήματος – πληροφορίας)
• Διαφορά κουλτούρας Ανατολής – Δύσης
• Η δημιουργία ταυτότητας (αυτοπροσδιορισμός / ετεροπροσδιορισμός)
• Εικονιστικές – Ανεικονικές τάσεις (Ομαδοσυνεργατικά & Διαθεματικά)

~ από ΚΟΥΤΣΟΥΡΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ στις 10 Απριλίου, 2010 . Με ετικέτα: ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ (ΒΥΖΑΝΤΙΟ)