ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

Π684 -785 Η ΚΟΡΥΦΩΣΗ ΤΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΚΛΟΥ (ΣΧΟΛΙΑ)

11 Απριλίου 2021 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

1η ΕΝΟΤΗΤΑ: η φονική επέλαση του Πατρόκλου ως τα  τείχη της Τροίας (684-697)

α)  Προσήμανση (686-687)

β)Η θέληση του θεού (Δία) ρυθμίζει την τύχη του ανθρώπου (Πατρόκλου).Αλλά και ο άνθρωπος έχει μερίδιο ευθύνης.

Γ) Δήλωση του μεγάλου αριθμού των θυμάτων του Πατρόκλου με αναφορά 9 ονομάτων (τυπικός αριθμός, πολλαπλάσιο του 3)

2η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η παρέμβαση του Απόλλωνα: αναχαίτιση του Πατρόκλου από τα τείχη και προτροπή προς τον Έκτορα για επίθεση (698-725)

α) Τεχνική της αποτυχημένης απόπειρας (τρεις φορές επιτέθηκε ο Πάτροκλος και την τέταρτη αναχαιτίστηκε).

β) Ο Πάτροκλος παρομοιάζεται με θεό, πράγμα που δικαιολογεί την επέμβαση του Απόλλωνα.

γ) Λόγια Απόλλωνα στους στίχους 707-708 που προσημαίνουν τον θάνατο Πατρόκλου και Αχιλλέα πριν την πτώση της Τροίας.

δ)Επιφάνεια: η εμφάνιση του Απόλλωνα στον Πάτροκλο

3η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο Έκτορας στη μάχη, ο φόνος του Κεβριόνη από τον Πάτροκλο (726-750)

α) Ρεαλιστική η εικόνα του φόνου.

β) Η αποστροφή του ποιητή στον Πάτροκλο όταν περιπαίζει την πτώση του Κεβριόνη (744).

γ) Η ειρωνεία στα λόγια του Πατρόκλου που παρομοιάζει τον Κεβριόνη με δύτη καθώς πέφτει νεκρός.

δ) Ο Πάτροκλος διαπράττει ύβρη, καθώς ειρωνεύεται τον νεκρό Κεβριόνη και αυτό προκαλεί την νέμεση (οργή των θεών) και θα ακολουθήσει η τίση, δηλαδή η τιμωρία του ήρωα (ο θάνατός του).

4η ΕΝΟΤΗΤΑ: Μάχη γύρω από τον νεκρό Κεβριόνη, η σκύλευση του πτώματος (751-785).

α) Παρομοίωση ορμής Πατρόκλου με ορμή λιονταριού (752).

β)  Αποστροφή ποιητή προς τον Πάτροκλο (754)

γ) Η πλατιά παρομοίωση του Πατρόκλου και του Έκτορα με λιοντάρια γύρω από τον νεκρό.

δ) Η πλατιά παρομοίωση της ορμής  Αχαιών και Τρώων με την ορμή των αντίθετων ανέμων.

 Η ΑΡΙΣΤΕΙΑ

Ήταν η ξεχωριστή ανδρεία που έδειχνε ο ήρωας  στο πεδίο της μάχης. Περιλαμβάνει μια σειρά από ηρωικές πράξεις ως την κορύφωση. Αποτελείται από τυπικά στάδια:

Α) Οι ήρωες που ετοιμάζονται να αριστεύσουν εκπέμπουν λάμψη.

Β) Περιγράφεται ο οπλισμός τους.

Γ)Ορμούν ακάθεκτοι στη μάχη.

Δ)Συχνά πολεμούν πεζοί, ενώ οι αντίπαλοί τους βρίσκονται σε άρμα.

Ε) Σκοτώνουν τους εχθρούς τον έναν μετά τον άλλο.

Στ)Σκοτώνουν τους αντιπάλους δύο-δύο ή τρεις –τρεις.

Ζ) Οι ήρωες που αριστεύουν έχουν τη βοήθεια ή τη συμπαράσταση κάποιου θεού. Μονομαχούν με τον ισχυρότερο από τους εχθρούς ή  με περισσότερους από έναν αντιπάλους.

Η)Συχνά σκυλεύουν τους εχθρούς και τους παίρνουν τα άλογα.

Θ) Τραυματίζουν ακόμα και θεούς.

Ι) Συχνά μεθούν  από την επιτυχία και φτάνουν ως την ύβρη.

ΙΑ) Η δράση των ηρώων που αριστεύουν προβάλλεται  με παραστατικές παρομοιώσεις.

ΙΒ)Χρησιμοποιείται στη κορύφωση της αριστείας η τεχνική της αποτυχημένης απόπειρας.

ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ

Το ρητορικό σχήμα κατά το οποίο ο ομιλητής διακόπτει τη ροή του λόγου του και στρέφεται σε ένα πρόσωπο και του απευθύνει τον λόγο μιλώντας του σε β΄πρόσωπο (693, 744, 754, 787, 812, 843). Με αυτόν τον τρόπο ο ποιητής δείχνει τη συμπάθειά του για τον Πάτροκλο.

ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΗΣ ΑΠΟΤΥΧΗΜΕΝΗΣ ΑΠΟΠΕΙΡΑΣ

Πρόκειται για ομηρικό σχήμα, όπου ο ήρωας τρεις φορές επιδιώκει να πετύχει κάτι  και αποτυγχάνει. Στην τέταρτη επεμβαίνει κάποιος θεός και τον αναχαιτίζει.

Στους στίχους  Π 702-709, τρεις φορές  ο Πάτροκλος προσπάθησε να πατήσει τα τείχη της Τροίας και τον “εξετίναζεν ο Φοίβος με τα χέρια”. Την τέταρτη φορά, ο Απόλλωνας του φωνάζει ότι δεν είναι γραφτό του να κατακτήσει την Τροία και έτσι αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για το τέλος του Πατρόκλου. Το σχήμα αυτό κορυφώνει την αγωνία των ακροατών και αποτελεί το όριο-τέλος της αριστείας του ήρωα.

Ο ΑΡΙΘΜΟΣ ΤΡΙΑ

Συχνά στα αρχαία λογοτεχνικά κείμενα συναντάμε τον τυπικό αριθμό 3 και τα πολλαπλάσιά του 9 και 12. Στο απόσπασμα είναι έκδηλη η παρουσία των αριθμών 3 και 9. Εννέα είναι τα ονόματα των σκοτωμένων από τον Πάτροκλο αντιπάλων, τρεις επιθέσεις κάνει ο Πάτροκλος στα τείχη των Τρώων, τρεις φορές σκοτώνει από 9 αντιπάλους την κάθε φορά κλπ.

ΜΑΧΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΕΚΡΟ ΚΕΒΡΙΟΝΗ

Η σκύλευση του νεκρού, δηλαδή η αρπαγή των αρμάτων του,  ήταν η μεγαλύτερη ατίμωση για τον νεκρό και η ύψιστη τιμή για τον νικητή.

ΠΑΤΡΟΚΛΟΣ

Βρίσκεται στην κορύφωση της αριστείας του. Είναι παθιασμένος πολεμιστής, ορμητικός, ακούραστος, ξεπερνά τα ανθρώπινα όρια και γι’ αυτό ο ποιητής τον παρομοιάζει με θεό. Φαίνεται άτρωτος και παντοδύναμος. Διαπράττει ύβρη, όταν ειρωνεύεται  τον Κεβριόνη, κατά την πτώση του από το άρμα και όταν υπερεκτιμά τις ικανότητές του και αγνοεί τις συμβουλές του Αχιλλέα.

ΥΒΡΙΣ → ΑΤΗ → ΝΕΜΕΣΙΣ → ΤΙΣΙΣ

Η ύβρις ήταν βασική αντίληψη της κοσμοθεωρίας των αρχαίων Ελλήνων. Όταν κάποιος, υπερεκτιμώντας τις ικανότητες και τη δύναμή του (σωματική, πολιτική, στρατιωτική και οικονομική), συμπεριφερόταν με βίαιο, αλαζονικό και προσβλητικό τρόπο απέναντι στους άλλους, στους νόμους της πολιτείας και κυρίως απέναντι στον άγραφο θεϊκό νόμο -που επέβαλλαν όρια στην ανθρώπινη δράση- θεωρούνταν ότι διέπραττε «ὕβριν», δηλ. παρουσίαζε συμπεριφορά με την οποία επιχειρούσε να υπερβεί τη θνητή φύση του και να εξομοιωθεί με τους θεούς, με συνέπεια την προσβολή και τον εξοργισμό τους.

Αυτό προκαλούσε την επέμβαση των θεών, και κυρίως του Δία, που έστελνε στον υβριστή την «ἄτην», δηλαδή το θόλωμα, την τύφλωση του νου. Αυτή με τη σειρά της οδηγούσε τον υβριστή σε νέες ύβρεις, ώσπου να υποπέσει σε ένα πολύ σοβαρό σφάλμα, το οποίο προκαλούσε την «νέμεσιν, δηλαδή την οργή και εκδίκηση δηλαδή των θεών, που επέφερε την «τίσιν», δηλ. την τιμωρία και τη συντριβή/καταστροφή του. (πηγή https://el.wikipedia.org)

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΛΙΑΔΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .