ΘΕΩΡΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ 5: ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΘΕΤΩΝ, ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ, ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ, ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ, ΣΥΓΚΡΙΣΗ, Β΄ ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ, ΤΟ Β΄ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ, ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

27 Φεβρουαρίου 2022 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Β1 ΜΕΡΟΣ: ΟΙ ΒΑΘΜΟΙ ΤΩΝ ΕΠΙΘΕΤΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

ΒΑΘΜΟΙ ΕΠΙΘΕΤΩΝ

Ποιοι είναι οι βαθμοί των επιθέτων;

Οι βαθμοί των επιθέτων είναι τρεις: θετικός, συγκριτικός, υπερθετικός.

Τι είναι τα παραθετικά των επιθέτων και πώς σχηματίζονται;

Ο συγκριτικός και ο υπερθετικός  από τους βαθμούς των επιθέτων λέγονται παραθετικά και σχηματίζονται μονολεκτικά ή περιφραστικά.
Τι φανερώνει ο κάθε βαθμός του επιθέτου; Ποια είναι τα δύο είδη του υπερθετικού βαθμού;
α. Επίθετο θετικού βαθμού: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα:
Το χρώμα είναι σημαντικό για τα παιδιά.
β. Επίθετο συγκριτικού βαθμού: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από ένα άλλο:
Το χρώμα είναι πιο σημαντικό (ή σημαντικότερο) για τα παιδιά παρά για τους μεγάλους.
γ. Επίθετο υπερθετικού βαθμού:
1. σχετικό υπερθετικό: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε μεγαλύτερο βαθμό από όλα τα όμοιά του:
Το χρώμα είναι το πιο σημαντικό στοιχείο σε μια ζωγραφιά.
2. απόλυτο υπερθετικό: Φανερώνει ότι ένα ουσιαστικό έχει κάποιο γνώρισμα σε πολύ μεγάλο βαθμό, χωρίς να γίνεται σύγκριση με άλλα ουσιαστικά:
Το χρώμα είναι πολύ σημαντικό (ή σημαντικότατο).

Πώς σχηματίζονται τα παραθετικά;

Α) Ο συγκριτικός

Ο συγκριτικός βαθμός σχηματίζεται με δύο τρόπους:

α) περιφραστικά: Με το πιο και το επίθετο σε θετικό βαθμό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, σε ύφος τυπικό, χρησιμοποιείται στη θέση του πιο το πλέον.

π.χ. Το αεροπλάνο είναι πιο γρήγορο μέσο συγκοινωνίας από το τρένο.

Ο υπουργός αποδείχτηκε πλέον ενήμερος όλων των παρισταμένων.

β) μονολεκτικά: Με την προσθήκη του επιθήματος -ό(ύ)τερος, -η, -ο και σπανιότερα του -έστερος, -η, -ο στο θέμα της λέξης.

π.χ. Η άνοιξη είναι ομορφότερη εποχή από το φθινόπωρο.

Το Ιόνιο πέλαγος είναι βαθύτερο από το Αιγαίο.

Οι οδηγίες της Αλίκης ήταν σαφέστερες από τις οδηγίες του Γιάννη.

Παρατήρηση:

  1. Ορισμένα επίθετα σχηματίζουν και μονολεκτικό και περιφραστικό τύπο, π.χ. πλουσιότερος και πιο πλούσιος, άλλα μόνο μονολεκτικό, π.χ. ανώτερος, και άλλα, που είναι και τα περισσότερα, μόνο περιφραστικό, π.χ. πιο τεμπέλης.
  2. Είναι δυνατό, σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, τα επίθετα σε -ων, -ων, -ον (π.χ. δεισιδαίμων) να σχηματίζουν μονολεκτικό τύπο στον συγκριτικό βαθμό, π.χ. δεισιδαιμονέστερος.

 Β1) Ο σχετικός  υπερθετικός

Ο σχετικός υπερθετικός σχηματίζεται όπως και ο συγκριτικός βαθμός, αλλά με την προσθήκη του άρθρου,

π.χ. Σήμερα θα παρουσιαστούν τα πιο σημαντικά γεγονότα της χρονιάς που πέρασε.

Έζησε την ωραιότερη ημέρα της ζωής του.

Παρατήρηση:

Τα επίθετα που διαθέτουν δύο τύπους στον συγκριτικό βαθμό (μονολεκτικό και περιφραστικό) διαθέτουν δύο τύπους και στον σχετικό υπερθετικό.

 Β2) Ο απόλυτος υπερθετικός

Ο απόλυτος υπερθετικός σχηματίζεται:
α) Μονολεκτικά, με την προσθήκη του επιθήματος -ό(ύ)τατος, -η, -ο στο θέμα της λέξης.

π.χ. Τα γραπτά των μαθητών της Α΄ τάξης ήταν μετριότατα.

Στα δικατάληκτα επίθετα σε -ής, -ής, -ές και σε -ων,-ων, -ον σχηματίζεται με την προσθήκη του επιθήματος -έστατος, -η, -ο στο θέμα της λέξης.

π.χ. Τα επιχειρήματά του για την υποστήριξη της θέσης του ήταν σαφέστατα.

β) Περιφραστικά, με την προσθήκη του επιρρήματος πολύ, πάρα πολύ.

π.χ. Τα επιχειρήματά του για την υποστήριξη της θέσης του ήταν πολύ σαφή.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΜΑΛΩΝ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΩΝ

ΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟΣ ΣΧΕΤΙΚΟΣ ΥΠΕΡΘΕΙΚΟΣ ΑΠΟΛΥΤΟΣ ΥΠΕΡΘΕΤΙΚΟΣ
μονολεκτικός τύπος περιφραστικός τύπος μονολεκτικός τύπος περιφραστικός τύπος μονολεκτικός τύπος Περιφραστικός τύπος
ανθεκτικός , -ή, -ό ανθεκτικότερος πιο ανθεκτικός ο ανθεκτικότερος ο πιο ανθεκτικός ανθεκτικότατος πολύ (πολύ) ανθεκτικός
ευρύς, -εία, -ύ ευρύτερος πιο ευρύς ο ευρύτερος Ο πιο ευρύς ευρύτατος πολύ (πολύ ) ευρύς
αναιδής, – ής, -ές αναιδέστερος πιο αναιδής ο αναιδέστερος Ο πιο αναιδής αναιδέστατος πολύ (πολύ) αναιδής

 

Ποια επίθετα σχηματίζουν τα ανώμαλα παραθετικά

Πολλά επίθετα δε σχηματίζουν τον συγκριτικό και υπερθετικό σύμφωνα με τους τρόπους που παρουσιάστηκαν παραπάνω. Τα επίθετα αυτά έχουν ανώμαλα παραθετικά, τα οποία παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα.

 

ΑΝΩΜΑΛΑ ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ
θετικός συγκριτικός σχετικός υπερθετικός απόλυτος υπερθετικός
μονολεκτικά περιφραστικά μονολεκτικά περιφραστικά μονολεκτικά περιφραστικά
απλός απλούστερος πιο απλός ο απλούστερος ο πιο απλός απλούστατος πολύ απλός
γέρος γεροντότερος πιο γέρος ο γεροντότερος ο πιο γέρος πολύ γέρος
κακός χειρότερος πιο κακός ο χειρότερος ο πιο κακός χείριστος
κάκιστος
πολύ κακός
καλός καλύτερος πιο καλός ο καλύτερος ο πιο καλός κάλλιστος
άριστος
πολύ καλός
κοντός κοντύτερος πιο κοντός ο κοντύτερος ο πιο κοντός κοντότατος πολύ κοντός
λίγος λιγότερος ο λιγότερος ο πιο λίγος ελάχιστος πολύ λίγος
μακρύς μακρύτερος πιο μακρύς ο μακρύτερος ο πιο μακρύς μακρύτατος πολύ μακρύς
μεγάλος μεγαλύτερος πιο μεγάλος ο μεγαλύτερος ο πιο μεγάλος μέγιστος πολύ μεγάλος
μικρός μικρότερος πιο μικρός ο μικρότερος ο πιο μικρός ελάχιστος πολύ μικρός
πολύς περισσότερος πιο πολύς ο περισσότερος ο πιο πολύς πλείστος πάρα πολύς
πρώτος πρωτύτερος ο πρωτύτερος πρώτιστος

Υπάρχουν παραθετικά που σχηματίζονται από άλλα μέρη του λόγου;

Πράγματι, στη νέα ελληνική υπάρχει μια ομάδα παραθετικών επιθέτων τα οποία δεν προέρχονται από επίθετα θετικού βαθμού, αλλά από άλλα μέρη του λόγου. Τα παραθετικά αυτά παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα.

Παραθετικά που προέρχονται από άλλα μέρη του λόγου
θετικός συγκριτικός σχετικός υπερθετικός απόλυτος υπερθετικός
(άνω) ανώτερος ο ανώτερος ανώτατος
(κάτω) κατώτερος ο κατώτερος κατώτατος
(άπω) απώτερος ο απώτερος απώτατος
(ένδον) ενδότερος ο ενδότερος ενδότατος
(έξω) εξώτερος ο εξώτερος
(έσω) εσώτερος ο εσώτερος εσώτατος
(πλησίον) πλησιέστερος ο πλησιέστερος πλησιέστατος
(προτιμώ) προτιμότερος ο προτιμότερος
(υπέρ) υπέρτερος ο υπέρτερος υπέρτατος
(προ) πρότερος ο πρότερος

Πώς σχηματίζονται τα παραθετικά των μετοχών;
Όσες μετοχές σχηματίζουν παραθετικά, τα σχηματίζουν περιφραστικά: θυμωμένος, πιο θυμωμένος, πολύ θυμωμένος.

Ποια επίθετα δεν έχουν παραθετικά;
Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν:

  • ύλη (ξύλινος),
  • καταγωγή ή συγγένεια (πατρικός),
  • τόπο (ορεινός),
  • χρόνο (καθημερινός),
  • κατάσταση που δεν αλλάζει  (αντρικός),
  • κάποια σύνθετα με πρώτο συνθετικό α- (άγνωστος).

ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΩΝ

Τρεις βαθμούς και άρα παραθετικά έχουν και τα επιρρήματα. Ως προς το σχηματισμό τους ακολουθούν τους εξής κανόνες:

α) Όταν τα επιρρήματα προέρχονται από επίθετα, τότε σχηματίζουν τους τρεις βαθμούς μονολεκτικά και περιφραστικά ως εξής:

Αν προέρχονται από επίθετα σε -ος, -η/-α, -ο (ωραίος, -α, -ο) και σε -ύς, -ιά, -ύ (βαθύς, -ιά, -ύ), τότε στο θέμα των βαθμών των επιθέτων προσθέτουμε την κατάληξη –α ή –ιά (ωραία – ωραιότερα ή πιο ωραία – ωραιότατα ή πολύ ωραία / βαθιά – βαθύτερα ή πιο βαθιά – βαθύτατα ή πολύ βαθιά / καλά – καλύτερα ή πιο καλά – άριστα ή πολύ καλά).

Εξαίρεση αποτελούν τα επιρρήματα που προέρχονται από τα επίθετα πολύς και λίγος (πολύ – περισσότερο ή πιότερο – πάρα πολύ / λίγο- λιγότερο – πολύ λίγο ή ελάχιστα).

Αν προέρχονται από επίθετα σε -ής, -ής, -ές (επιεικής, -ής, -ές), τότε ο θετικός βαθμός σχηματίζεται με την προσθήκη στο θέμα του θετικού βαθμού του επιθέτου της κατάληξης –ώς και ο συγκριτικός και υπερθετικός με την προσθήκη στο θέμα των αντίστοιχων βαθμών του επιθέτου τής κατάληξης –α  (επιεικώς – επιεικέστερα ή πιο επιεικώς – επιεικέστατα ή πολύ επιεικώς).

β) Όταν  τα επιρρήματα προέρχονται από άλλες λέξεις ακολουθούν διαφορετικούς τύπους σχηματισμού των παραθετικών τους. Για παράδειγμα:

Τα τοπικά επιρρήματα σχηματίζουν μόνο περιφραστικά παραθετικά (κάτω – πιο κάτω – πολύ κάτω / έξω – πιο έξω – πολύ έξω / πίσω – πιο πίσω – πολύ πίσω / πάνω – πιο πάνω – πολύ πάνω κ.λπ. ).

Κάποια επιρρήματα δεν έχουν υπερθετικό βαθμό (ιδίως – ιδιαίτερα / μπροστά– μπροστύτερα / νωρίς – νωρίτερα / πρώτα – πρωτύτερα / ύστερα – υστερότερα), ενώ το επίρρημα γρήγορα έχει υπερθετικό το γρηγορότερο (γρήγορα – γρηγορότερα – το γρηγορότερο). Επίσης, το συγκριτικό επίρρημα αρχύτερα δεν έχει ούτε θετικό ούτε υπερθετικό βαθμό κ.λπ..

Β2 ΜΕΡΟΣ: Η ΣΥΓΚΡΙΣΗ

Στη διαδικασία της σύγκρισης συμμετέχουν τρεις όροι: ο α΄ όρος σύγκρισης, το συγκριτικό και ο β΄ όρος σύγκρισης.

Π.χ. στην πρόταση «Οι φυσικοί χυμοί είναι πιο υγιεινοί από τα αναψυκτικά» → α΄ όρος σύγκρισης: οι φυσικοί χυμοί / συγκριτικό: το επίθετο πιο υγιεινοί / β΄ όρος σύγκρισης:από τα αναψυκτικά.

Το συγκριτικό μπορεί να είναι, όπως είδαμε, επίθετο, επίρρημα ή μετοχή και σχηματίζεται ή μονολεκτικά ή περιφραστικά ή και τα δύο.

Ο α΄ όρος σύγκρισης είναι ο όρος ο οποίος προσδιορίζεται ποσοτικά και μπορεί να είναι ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, ρήμα, πρόταση κ.λπ. (Η Κατερίνα είναι νεότερη από τη Μαρία / Εγώ είμαι μεγαλύτερος από εκείνον / κ.λπ.).

Ο β΄ όρος σύγκρισης είναι ο όρος ο οποίος αποτελεί τη βάση για τη σύγκριση. Ο β΄ όρος σύγκρισης εκφέρεται:

α) Με την πρόθεση από + αιτιατική π.χ. «Η Κατερίνα είναι νεότερη από τη Μαρία».

β) Με την πρόθεση παρά + ομοιότροπα με τον α΄ όρο π.χ. «Δρω περισσότερο με το συναίσθημα παρά με τη λογική / Είναι προτιμότερο να σιωπάς παρά να λες ανοησίες».

γ) Με γενική, χωρίς κάποια πρόθεση (συνήθως στην περίπτωση που ο β΄ όρος σύγκρισης είναι ο αδύνατος τύπος της προσωπικής αντωνυμίας, αλλά και σε κάποιες περιπτώσεις λόγιας εκφοράς του β΄ όρου σύγκρισης), π.χ. «Η Αγγελική είναι μικρότερή μου / Η μέτρηση των ρύπων στην ατμόσφαιρα έδειξε συγκέντρωση μεγαλύτερη τής προηγούμενης».

δ) Με τα προθετικά σύνολα  σε σχέση με / σε σύγκριση με, π.χ. «Οι βαθμοί μου φέτος είναι καλύτεροι σε σχέση με πέρυσι».

ε) Βραχυλογικά, δηλαδή παραμένει μόνο ο προσδιορισμός του, όταν είναι ίδιος με τον α΄ όρο σύγκρισης (Το ποσοστό ανεργίας στην Ελλάδα είναι μεγαλύτερο από το μέσο ευρωπαϊκό).

στ) Παραλείπεται όταν εννοείται εύκολα, π.χ. Τα νεαρότερα άτομα είναι περισσότερο εξοικειωμένα με τις νέες τεχνολογίες (ενν. από τους μεγαλύτερους σε ηλικία).

Το συγκριτικό είναι επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού.

ΠΗΓΕΣ:

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ Α΄ Β΄ Γ΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

http://users.sch.gr/

http://vprassas.blogspot.gr/

http://synodoiporos

 Γ  ΜΕΡΟΣ: ΤΟ Β΄ ΣΥΝΘΕΤΙΚΟ

Τι μέρος του λόγου μπορεί να είναι το β΄συνθετικό;

Το β΄ συνθετικό μπορεί να είναι ουσιαστικό, επίθετο, ρήμα, μετοχή, επίρρημα.

Περιπτώσεις

Όταν το β΄ συνθετικό είναι ουσιαστικό, το σύνθετο μπορεί να είναι ουσιαστικό (χιλιόμετρα), επίθετο (τετράτροχο), επίρρημα (απευθείας).

Όταν το β΄ συνθετικό είναι επίθετο, τότε και το σύνθετο είναι επίθετο.

Όταν το β΄ συνθετικό είναι ρήμα, το σύνθετο μπορεί να είναι ρήμα, ουσιαστικό (κοσμηματογράφος), επίρρημα (μονορούφι).

Όταν το β΄ συνθετικό είναι μετοχή, το σύνθετο είναι και αυτό μετοχή (πολυσυζητημένο).

Όταν το β΄ συνθετικό είναι επίρρημα, το σύνθετο είναι κι αυτό επίρρημα (προχτές).
ΠΡΟΣΟΧΗ

Σε λέξεις από  που αρχικό γράμμα είναι το ο-, όπως οδύνη, όλεθρος, ομαλός, όνομα (ο αρχαίος τύπος όνυμα),όροφος, ορυχείο, το αρχικό ο- γίνεται -ω όταν οι λέξεις γίνονται β΄ συνθετικά ή παράγουν λέξεις με αχώριστα μόρια ( πχ. οδύνη αλλά επώδυνος, όλεθρος αλλά  πανωλεθρία, ομαλός αλλά ανώμαλος,  όνομα αλλά επώνυμο, όροφος αλλά  διώροφο, ορυχείο αλλά μεταλλωρυχείο).

Δ΄  ΜΕΡΟΣ: ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΧΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ

 ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ

Τι είναι η περιγραφή;

Περιγραφή είναι η αναπαράσταση, μέσω του λόγου, ενός χώρου, προσώπου, πράγματος, φαινομένου  κλπ. Με την περιγραφή απεικονίζουμε τα κύρια γνωρίσματα αυτού που περιγράφουμε και την οργανώνουμε με άξονα το χώρο.

Πώς οργανώνουμε μια περιγραφή;

Κατά την περιγραφή τηρούμε τη βασική αρχή της μετάβασης από τα γενικά χαρακτηριστικά στις ειδικές λεπτομέρειες.

Το αντικείμενο που περιγράφεται προσδιορίζεται σε σχέση με τον χώρο. Η περιγραφή προχωρά από αριστερά προς τα δεξιά ή από πάνω προς τα κάτω ή από μπροστά και προς τα πίσω ή από κοντά μακριά, και το αντίστροφο.

Αν πρόκειται για περιγραφή φαινομένου, χαρακτήρα ή κατάστασης τότε η περιγραφή προχωρά από τα απλά στα σύνθετα ή από τα δευτερεύοντα στα κύρια και σημαντικά.

Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή των περιγραφικών κειμένων;

Η συνοχή των περιγραφικών κειμένων εξασφαλίζεται με  συνδετικές λέξεις και φράσεις που δηλώνουν τόπο, όπως επιρρήματα (πάνω, κάτω, έξω κ.α.), επιρρηματικές φράσεις (μέσα από, γύρω από κ.α.) και εμπρόθετους προσδιορισμούς (στη θάλασσα, στο δρομάκι, από το χωριό κ.α.).

Πώς είναι η γλώσσα της περιγραφής;

Η γλώσσα της περιγραφής:

  • Έχει σαφήνεια και ακρίβεια.
  • Έχει πολλά επίθετα που δίνουν ουσιαστικές πληροφορίες και εκφράζουν την προσωπική ματιά αυτού/ής που περιγράφει και δίνουν ζωντάνια και παραστατικότητα στην περιγραφή.
  • Χρησιμοποιεί τον ενεστώτα και τους εξακολουθητικούς χρόνους (κυρίως τον παρατατικό).
  • Χρησιμοποιεί τα βοηθητικά ρήματα «είμαι και έχω».
  • Έχει επιρρηματικούς προσδιορισμούς του τόπου.
  • Χρησιμοποιεί ειδικό λεξιλόγιο σε ειδικά περιγραφικά κείμενα ( π.χ. επιστημονικά έργα).

 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Στη θεία Άννα η φύση φάνηκε σ’ όλα φειδωλή (τσιγκούνα), εκτός απ’ την καρδιά της . Τα σκληρά γηρατειά την είχαν καταντήσει «σωστό σκέλεθρο» . Το δέρμα της ήταν λεπτό σαν τσιγαρόχαρτο, έτσι που οι φλέβες της είχες την εντύπωση πως βρίσκονταν όχι κάτω, αλλά έξω απ’ αυτό .Το σώμα της, αδύνατο και ντελικάτο, νόμιζες πως μπορούσε να το διαπεράσει το φως. Τα δάχτυλά της, καθώς σφίγγαν τα μπράτσα της πολυθρόνας, μοιάζανε με σκληρούς ρόζους αναρριχητικού φυτού που τυλίγονται γύρω από τον κορμό δέντρου. Κινείται ελαφρά , με μικρά απότομα τινάγματα, σαν να μην είναι βέβαιη για την κατεύθυνση που πήρε. Κι όμως, διασχίζει το δωμάτιο πιο γρήγορα απ’ τον καθένα μας , με τα πόδια της όλη την ώρα ελάχιστα μετέωρα πάνω απ’ το δάπεδο.

(Ν. Γρηγοριάδη, Το δημιουργικό γράψιμο )

Βασική ιδέα είναι η «τσιγκουνιά» της φύσης προς τη θεία Άννα, όχι όμως και σε σχέση με την καρδιά της. Ο συγγραφέας τονίζει την ισχνότητα της θείας ξεκινώντας από τη γενική εικόνα: Τα σκληρά γηρατειά την είχαν καταντήσει «σωστό σκέλεθρο» και συνεχίζει χρησιμοποιώντας τις απαραίτητες περιγραφικές λεπτομέρειες που αποδεικνύουν πόσο αδύνατη ήταν, σε αντίθεση όμως με τη δύναμη της καρδιάς της που τής επιτρέπει να διασχίζει πολύ γρήγορα το δωμάτιο ( Κι όμως διασχίζει …δάπεδο ).

 

ΑΦΗΓΗΣΗ

Τι είναι η αφήγηση;

Αφήγηση είναι η προφορική ή γραπτή παρουσίαση ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων με αρχή, μέση και τέλος. Η αφήγηση παρακολουθεί το αντικείμενο για το οποίο γίνεται λόγος δυναμικά, δηλ. κατά την ενέργεια και τις μεταβολές του μέσα στο χρόνο.

Πώς οργανώνεται μια αφήγηση;

Η αφήγηση  εξελίσσεται με άξονα το χρόνο (διαδοχή γεγονότων) αλλά και τον άξονα αιτίας και αποτελέσματος (όσα εξιστορούνται προκύπτουν ως αποτέλεσμα άλλων).

Ποια είναι η οργάνωση ενός αφηγηματικού κειμένου;

Α) Πληροφορίες για τους ήρωες της ιστορίας, τον χώρο, τον χρόνο και την αρχική κατάσταση.

Β) Η εξέλιξη της ιστορίας (δηλαδή τα γεγονότα που συμβαίνουν και το τέλος δηλαδή η έκβασή της).

Γ) Η λύση της ιστορίας, δηλαδή η άποψη (κρίση) του αφηγητή για το νόημα της ιστορίας. Συχνά η λύση συμπίπτει με το τέλος της.

Στην αφήγηση παρεμβάλλονται σκέψεις, ιδέες, συναισθήματα. Συχνά διανθίζεται με διαλόγους και περιγραφές (χώρων, προσώπων, αντικειμένων κλπ), αποκτώντας μεγαλύτερη ζωντάνια και ενδιαφέρον.

Πώς εξασφαλίζεται η συνοχή των αφηγηματικών κειμένων;

α)Με προσδιορισμούς  που δείχνουν χρονική αλληλουχία γεγονότων, όπως χρονικά επιρρήματα (π.χ. μετά, ύστερα, αργότερα κ.α.), χρονικές προτάσεις, ουσιαστικά σε αιτιατική (π.χ. το πρωί, το βράδυ κ.α.) και φράσεις με προθέσεις (π.χ. από νωρίς, για λίγο κ.α.).

β) Με προσδιορισμούς  που δείχνουν την αιτιολογική σχέση των γεγονότων, όπως αιτιολογικές προτάσεις και φράσεις που δείχνουν αιτία (π.χ. γι’ αυτόν τον λόγο, αυτό οφείλεται κ.α.).

Πώς είναι η γλώσσα της αφήγηση;

α) Κυριαρχεί το ρήμα γιατί εκφράζει τη δράση των προσώπων και την εξέλιξη των γεγονότων. Χρησιμοποιούνται ρήματα δράσης  και ρήματα που δηλώνουν σκέψεις και συναισθήματα

β)Χρησιμοποιούνται οι παρελθοντικοί χρόνοι και κυρίως ο αόριστος και ο παρατατικός. Κάποιες φορές στη θέση του αορίστου μπαίνει ο ενεστώτας που ονομάζεται ιστορικός για να αποκτήσει η αφήγηση ζωντάνια και παραστατικότητα.

γ)Χρησιμοποιούνται προσδιορισμοί  του χρόνου και της αιτίας.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:

Όταν τα γεγονότα είναι τόσα πολλά κι απανωτά μπορεί κανείς να μπερδέψει ημερομηνίες, μα κάποια είναι ξεχωριστά, μένουν θαρρείς, γραμμένα σε κάποια μεριά του νου σου με ανεξίτηλο μελάνι. Θυμάμαι πώς έγραψα το πρώτο μου διήγημα και πώς πήγαινα στην Περράκη να της πω ότι δεν ξαναπάω στο κουκλοθέατρο. Ήτανε καλοκαίρι και στο τραπέζι της κουζίνας έγραψα το πρώτο μου διήγημα .Ο Γιώργος με πίεζε πολύ να γράψω. Μ’ έβαλε βέβαια να το γράψω τρεις φορές. Έτσι, λέει, τους έμαθαν στη Λεόντειο. Άμα έγραφες την έκθεσή σου τρεις φορές, ξαναγράφοντάς την αυθόρμητα διόρθωνες τις εκφράσεις σου κι ακόμα και τις έννοιες. Στην αρχή νευρίασα. Μα πόσο δίκιο είχε, και την τρίτη φορά το πρώτο μου διήγημα «Κοντά στις ράγες»  ήτανε για κείνον έτοιμο ν’ ανοίξει τα φτερά του.

Άλκη Ζέη, Με μολύβι φάμπερ νούμερο 2

 ΠΗΓΕΣ

(επιμέλεια Σερδάκη Ευαγγελία)

 

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .

Τα σχόλια δεν επιτρέπονται.


Πρόσφατα άρθρα

Πρόσφατα σχόλια

    Ιστορικό

    Kατηγορίες

    Μεταστοιχεία


    Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
    Αντίθεση