ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ (ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

28 Μαρτίου 2023 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΤΟΥΣ ΝΕΟΤΕΡΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ (15ος-18ος αιώνας)

 ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

Τι είναι η Αναγέννηση;

Είναι  ένα καλλιτεχνικό και πνευματικό κίνημα, που εκδηλώνεται τον 15ο και 16ο αι., στον ευρωπαϊκό χώρο.

Ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στην προετοιμασία του κινήματος;

Στην προετοιμασία του κινήματος αυτού μεγάλη ήταν η συμβολή:

α) των Σταυροφοριών, που έστρεψαν το ενδιαφέρον της Δύσης στην Ανατολή,

β) της αστικής τάξης, που ήταν η νέα κοινωνική τάξη που αρχίζει να διαμορφώνεται.

Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της Αναγέννησης;

Κύριο χαρακτηριστικό της Αναγέννησης είναι η αναβίωση των αξιών της κλασικής αρχαιότητας για τη θεμελίωση ενός καινούριου κόσμου.

Ποια αντίληψη για τον κόσμο διαμορφώνει ο άνθρωπος της Αναγέννησης;

Ο άνθρωπος διαμορφώνει μια διαφορετική αντίληψη για τον κόσμο.

α) Δε στηρίζεται πλέον στη δύναμη της παράδοσης, όπου κυριαρχούν η συνεχής μέριμνα για τη σωτηρία της ψυχής, η αποχή από τις χαρές της ζωής και η ιδέα της ματαιότητας, αλλά στην κριτική σκέψη, στην εξέλιξη, στις επιστήμες και στην ιδέα της προόδου.

β) Σε αντίθεση με το Μεσαίωνα, ο ίδιος ο άνθρωπος γίνεται το επίκεντρο της παρατήρησης και του ενδιαφέροντος των λογίων, των σοφών και των καλλιτεχνών. Το σώμα, η επίγεια ζωή και η ομορφιά αποκτούν τη δική τους θέση στη ζωή του ανθρώπου και διαμορφώνουν μια νέα αντίληψη για τη ζωή.

Πού αναπτύσσεται η Αναγέννηση;

Κοιτίδα των πολιτιστικών εξελίξεων είναι οι ακμαίες οικονομικά πόλεις της Ιταλίας, όπως η Φλωρεντία, η Ρώμη, η Βενετία και το Μιλάνο. Στις πόλεις αυτές, οι πνευματικές και καλλιτεχνικές δραστηριότητες ενθαρρύνονται από διάσημους μαικήνες* της εποχής, όπως είναι οι ηγεμόνες της Φλωρεντίας Μέδικοι και του Μιλάνου Σφόρτσα καθώς και ο πάπας Ιούλιος Β΄.

Τι ήταν οι μαικήνες;

Ήταν ηγεμόνες ή εύποροι αστοί που ενίσχυαν οικονομικά τον πολιτισμό και την τέχνη.

Ο ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

Τι ήταν ο ανθρωπισμός; Από ποια ανάγκη προήλθε;

Ανθρωπισμός είναι η στροφή προς τη βαθύτερη γνώση της αρχαιότητας. Ο άνθρωπος της Αναγέννησης, δηλαδή, άρχισε να μελετά, να μεταφράζει και να σχολιάζει συστηματικά τους αρχαίους Έλληνες και Ρωμαίους συγγραφείς.

Ο άνθρωπος της Αναγέννησης  στράφηκε προς τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό προκειμένου να αντλήσει τον αναγκαίο πνευματικό εξοπλισμό για να εκφράσει τις νέες αξίες.

Ποιοι ονομάστηκαν ανθρωπιστές; Τι ήταν η πολιτεία των γραμμάτων; Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά των ανθρωπιστών;

Ανθρωπιστές ονομάστηκαν οι πολύ μορφωμένοι, φορείς του ανθρωπισμού που ταξιδεύουν σε ολόκληρη την Ευρώπη για να διαδώσουν τις ιδέες τους, δημιουργώντας με τον τρόπο αυτό ένα δίκτυο σχέσεων και πολιτισμού, που ονομάστηκε Πολιτεία των Γραμμάτων. Οι ανθρωπιστές:

α) έχουν βαθύ θρησκευτικό αίσθημα,

β) ασκούν κριτική στις μεσαιωνικές αντιλήψεις και

γ) αγωνίζονται για μια καλύτερη κοινωνία.

δ) γράφουν στη λατινική, η οποία παραμένει η κοινή γλώσσα των ανθρώπων των γραμμάτων και της Εκκλησίας. Υπερασπίζονται όμως τις εθνικές γλώσσες, στις οποίες συνθέτουν πολλά από τα έργα τους.

Να αναφέρετε δύο σημαντικούς ανθρωπιστές.

Ο Έρασμος ο πρίγκιπας της Πολιτείας των Γραμμάτων και κορυφαίος Ελληνιστής, σατιρίζει επικριτικά τις καταχρήσεις της Εκκλησίας μάχεται υπέρ μιας ειρηνικής Ευρώπης και αποδίδει εξαιρετική σημασία στην παιδεία.

Ο Τόμας Μορ  οραματίζεται μια ιδανική πολιτεία, όπου θα βασιλεύουν η ειρήνη, η ισότητα και η ανεκτικότητα.

Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Τι είναι ο οικουμενικός άνθρωπος και ποια χαρακτηριστικά έχει;

Οικουμενικός άνθρωπος (homo universalis) είναι ο νέος τύπος ανθρώπου που προσπαθούν να διαμορφώσουν με την κατάλληλη αγωγή οι ανθρωπιστές. Ο άνθρωπος αυτός:

α) πρέπει να επιδίδεται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, ώστε να αποκτήσει μια πολυδιάστατη προσωπικότητα με πνευματικά, ψυχικά και σωματικά χαρίσματα,

β) καθορίζει ο ίδιος με τη γνώση και τον προσωπικό του αγώνα το πεπρωμένο του (τη μοίρα του).

Με ποιο τρόπο διαμορφώνεται ο οικουμενικός άνθρωπος;

α) Ιδρύονται πολλά νέα σχολεία, κολέγια και πανεπιστήμια που συμβάλλουν στη διάδοση των νέων ιδεών.

β) Τα προγράμματα σπουδών, διευρύνονται, σε σχέση με τα μεσαιωνικά, περιλαμβάνοντας ένα ευρύ φάσμα μαθημάτων, ώστε οι μαθητές να αποκτούν συνολική μόρφωση.

ΕΛΛΗΝΕΣ ΛΟΓΙΟΙ ΣΤΗΝ ΔΥΣΗ

 Ποια ήταν η συμβολή των Ελλήνων λογίων (μορφωμένων, σοφών) στον ανθρωπισμό  και τη διαμόρφωση του οικουμενικού ανθρώπου; Να αναφέρετε δύο σημαντικού Έλληνες λογίους.

Οι ανθρωπιστικές σπουδές ενισχύθηκαν με την παρουσία σημαντικών Ελλήνων λογίων στη Δύση πριν και μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους (1453). Οι λόγιοι αυτοί:

α)πρόβαλαν τα ελληνικά γράμματα με το διδακτικό και εκδοτικό τους έργο,

β)ενίσχυσαν το ενδιαφέρον για την έκδοση αρχαίων ελληνικών κειμένων και τη συλλογή αρχαίων χειρογράφων από βιβλιοθήκες και ηγεμόνες.

Ανάμεσα σ’ αυτούς διακρίθηκαν ιδιαίτερα ο διαπρεπής φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός ή Πλήθων που έδρασε στον Μυστρά και ο επίσκοπος Νικαίας Βησσαρίων από την Τραπεζούντα.

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ ΤΥΠΟΓΡΑΦΙΑΣ

Σε ποιες περιοχές επεκτάθηκε η Αναγέννηση και ο Ανθρωπισμός και γιατί;

Η Αναγέννηση και ο Ανθρωπισμός γρήγορα επεκτάθηκαν και σε άλλες χώρες της υπόλοιπης Ευρώπης, όπου επικρατούσαν παρόμοιες συνθήκες με τις ιταλικές πόλεις, γιατί:

α) Οι συχνές μετακινήσεις καλλιτεχνών και λογίων διευκόλυναν, βέβαια, τη διασπορά της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού.

β) Η εφεύρεση της τυπογραφίας υπήρξε αποφασιστική. Το κοσμοϊστορικό αυτό γεγονός συνέβη, όταν γύρω στο 1450 ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος από τη Μαγεντία της Γερμανίας χρησιμοποίησε κινητά μεταλλικά στοιχεία για την εκτύπωση των βιβλίων. Η ανακάλυψη αυτή διαδόθηκε με μεγάλη ταχύτητα. Το 1500 λειτουργούσαν τυπογραφεία σε 236 πόλεις της Ευρώπης και είχαν ήδη εκδοθεί 30-35 χιλιάδες τίτλοι βιβλίων.

Ποιες κοινωνικές ομάδες συμμετείχαν στη γνώση;

Αν και τα τυπωμένα πλέον βιβλία ήταν φθηνότερα και λιγότερο ογκώδη σε σχέση με τα μεσαιωνικά, μόνο οι άνθρωποι των πόλεων είχαν τη δυνατότητα να γίνουν κοινωνοί (μέτοχοι) της γνώσης. Ο περισσότερος κόσμος ήταν αναλφάβητος και αμέτοχος στις εξελίξεις. Ωστόσο, η αρχή έγινε και οι άνθρωποι ολοένα προσπαθούσαν για βελτίωση της θέσης τους στην κοινωνία.

ΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗΣ

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Ποια στοιχεία δείχνουν την ανανέωση της λογοτεχνίας; Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι συγγραφείς;

Κατά το 16ο αιώνα παρατηρείται λογοτεχνική ανανέωση με:

α) τη χρήση των εθνικών γλωσσών και

β) με τον εμπλουτισμό της θεματολογίας.

Στην ανανέωση αυτή συνέβαλαν σημαντικοί συγγραφείς, όπως:

α)ο Ισπανός  Θερβάντες με το περίφημο μυθιστόρημά του Δον Κιχώτης και

β) ο Άγγλος  Σαίξπηρ με τα θεατρικά του αριστουργήματα (Άμλετ, Μάκβεθ, Οθέλλος).

γ)Τέλος, ο Ιταλός  Μακιαβέλλι στο έργο του Ο Ηγεμόνας αναλύει την τακτική και τη συμπεριφορά που πρέπει να ακολουθεί ο ηγεμόνας για την κατάκτηση της εξουσίας. Η χαρακτηριστική του φράση είναι: ο σκοπός αγιάζει τα μέσα.

Ποιο ιστορικό γεγονός έδωσε ώθηση στις επιστήμες;

Η διεύρυνση του κόσμου με τις Ανακαλύψεις, έθεσε νέους προβληματισμούς για τη γη, το σύμπαν και την επιστήμη.

Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι επιστήμονες και με ποια επιστήμη ασχολήθηκαν;

Κοπέρνικος: αστρονομία, ηλιοκεντρική θεωρία

Κέπλερ: αστρονομία, νόμοι κίνησης πλανητών

Γαλιλαίος: αστρονομία, τηλεσκόπιο

Παράκελσος (αλχημιστής): ιατρική, φαρμακολογία

Βάκων: επιστήμη-φιλοσοφία,  εισάγει το πείραμα στην επιστήμη

ΤΕΧΝΗ

Ποιες τέχνες αποτύπωσαν την Αναγέννηση;

Η τέχνη (αρχιτεκτονική, ζωγραφική, γλυπτική) της περιόδου αυτής αποτύπωσε με τον καλύτερο τρόπο την ιδεολογία της Αναγέννησης.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ: Οι τεχνίτες και οι καλλιτέχνες υιοθετούν αρχιτεκτονικά σχέδια ή λεπτομέρειες στη δόμηση και διακόσμηση των κτιρίων, τα οποία αντιγράφουν δημιουργικά την κλασική αρχαιότητα.

ΓΛΥΠΤΙΚΗ ΚΑΙ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ: Γνώρισαν τη μεγαλύτερη ανάπτυξη.

Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της ζωγραφικής της Αναγέννησης;

α)Απεικονίζει το γυμνό ανθρώπινο σώμα.

β)Προβάλλει μύθους της αρχαιότητας και τη φύση.

γ)Προβάλλει παράλληλα το θρησκευτικό συναίσθημα των ανθρώπων μέσα από θέματα με θρησκευτικό περιεχόμενο (σκηνές από τη Βίβλο κ.ά.).

δ)Όσον αφορά την τεχνοτροπία, οι καλλιτέχνες προχωρούν περισσότερο, εφαρμόζοντας την προοπτική, δηλ. δίνοντας την αίσθηση του βάθους στις απεικονίσεις, και την τεχνική της φωτοσκίασης.

Από πού ξεκίνησε και τι σημαίνει κουατροτσέντο; Ποιο είναι το σημαντικότερο χαρακτηριστικό του; Ποιος ο κυριότερος ζωγράφος της εποχής;

Τον 15ο αιώνα, η Φλωρεντία γίνεται το επίκεντρο μιας διαφορετικής καλλιτεχνικής άνθησης που επεκτείνεται σταδιακά και σε άλλες πόλεις της Ιταλίας. Ο αιώνας αυτός, γνωστός στην ιστορία της τέχνης ως κουατροτσέντο, προαναγγέλλει την ιταλική Αναγέννηση. Στην τέχνη του κουατροτσέντο* μπορούμε να ανιχνεύσουμε επιρροές της γοτθικής και της βυζαντινής τέχνης, δηλ. της τέχνης των προηγούμενων περιόδων.

Ο Μποτιτσέλι  θεωρείται ως κυριότερος ζωγράφος της εποχής αυτής.

Πότε και πού εξαπλώνεται η τέχνη της Αναγέννησης;

Η ιταλική Αναγέννηση και τα μηνύματά της απλώνονται και προς τον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο το 16ο αιώνα με αποτέλεσμα, παρά τις τοπικές ιδιαιτερότητες στην καλλιτεχνική έκφραση, να διαμορφωθεί ένα ενιαίο καλλιτεχνικό ρεύμα με πολλά κοινά χαρακτηριστικά, δηλ. η Τέχνη της Αναγέννησης.

Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι ζωγράφοι της Αναγέννησης;

α)Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες της Αναγέννησης, είναι ταυτόχρονα και αξιόλογος επιστήμονας (αρχιτέκτονας, μηχανικός, εφευρέτης), ενσαρκώνοντας έτσι τον οικουμενικό άνθρωπο. Καλλιτεχνικά επηρεάστηκε από το ανθρωπιστικό πνεύμα και την τεχνική της προοπτικής. Αργότερα, όμως, επινόησε την τεχνική της διαβάθμισης η οποία με την εξαφάνιση των περιγραμμάτων δίνει την αίσθηση μιας ελαφριάς ομίχλης γύρω από τα σχήματα, προκαλώντας έτσι μια εντύπωση γλυκύτητας, ποίησης και μυστηρίου (Τζοκόντα).

β)Ο Μιχαήλ Άγγελος θεωρείται αρχηγός της Φλωρεντινής Σχολής και διακρίθηκε ως ζωγράφος, γλύπτης, αρχιτέκτονας και ποιητής. Συνδυάζει χαρακτηριστικά της αρχαίας ελληνικής τέχνης και τάσεις της εποχής του. Μια από τις αριστουργηματικές ζωγραφικές του συνθέσεις είναι η διακόσμηση της οροφής της Καπέλα Σιξτίνα στο Βατικανό με θέμα τη Δευτέρα Παρουσία.

γ))Επικεφαλής της Ρωμαϊκής Σχολής ο Ραφαήλ Σάντι τονίζει στα έργα του το ανθρώπινο στοιχείο, την ευγένεια και το πνεύμα, όπως στις περίφημες Μαντόνες (εικόνες της Παναγίας)

δ)Ο Τιτσιάνο είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος της Βενετικής Σχολής. Προσέχει ιδιαίτερα το χρώμα, τη κομψότητα και τη χάρη.

ε)Στη Γερμανία διακρίθηκε ο διάσημος ζωγράφος και χαράκτης ο ‘Αλμπρεχτ Ντύρερ. Στα έργα του εντοπίζονται τα χαρακτηριστικά της αναγεννησιακής τέχνης αλλά και στοιχεία σκοτεινά, όπως η δεισιδαιμονία και φόβος (H αποκάλυψη).

στ) Στις Κάτω Χώρες αναδείχθηκαν ο Ιερώνυμος Μπος. Συνέθεσε έργα με θέματα φανταστικά, συμβολικά και αινιγματικά στα οποία συνυπάρχουν η πραγματικότητα με το όνειρο.

ζ)Στην Ισπανία έζησε ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ή el Greco (= o Ελληνας). Στα έργα του διακρίνουμε την τεχνοτροπία της Αναγέννησης αλλά και τις επιρροές της βυζαντινής ζωγραφικής.Τα έργα του, με την ιδιαιτερότητά τους, προβάλλουν έντονες συγκινησιακές καταστάσεις, όπως δραματικότητα και πάθος

ΜΟΥΣΙΚΗ

Γιατί αρχίζει να διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα η κοινή μουσική παράδοση;

Το πνεύμα της Αναγέννησης και του Ανθρωπισμού επηρεάζει και τη μουσική. Παράλληλα με την επίσημη μουσική παράδοση της Εκκλησίας καλλιεργείται η λαϊκή μουσική. Η κοινή μουσική κληρονομιά αρχίζει να διαφοροποιείται από χώρα σε χώρα, καθώς το μουσικό κλίμα κάθε τόπου, η ιδιοσυγκρασία του δημιουργού και το κοινό στο οποίο απευθύνεται καθορίζουν το ύφος της μουσικής.

Ποιο είδος μουσικής έχει μεγάλη ανάπτυξη;

Την περίοδο αυτή η πολυφωνική μουσική παρουσιάζει σημαντική ανάπτυξη. Η Ιταλία έχει και στον τομέα αυτό το προβάδισμα με κορυφαίο μουσικό τον Τζοβάνι ντα Παλεστρίνα.

Ποιες νέες μορφές μουσικής εμφανίζονται;

Προς το τέλος του 16ου αιώνα εμφανίζονται και οι πρώτες μορφές κονσέρτου* και συμφωνίας*, που θα εξελιχθούν περισσότερο από τον επόμενο αιώνα.

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

Κουατροτσέντο (Quattrocento): ιταλικός όρος που δηλώνει την προδρομική φάση της Αναγέννησης. Στην κυριολεξία του σημαίνει τον αιώνα του οποίου το δεύτερο ψηφίο είναι ο αριθμός 4 (quattro), δηλαδή το 15ο αιώνα.

Κονσέρτο: Είδος μουσικής σύνθεσης για ένα ή περισσότερους σολίστ και ορχήστρα.

Συμφωνία: Εκτενής μουσική σύνθεση για ορχήστρα.

ΠΗΓΗ:

Μεσαιωνική και Νεότερη Ιστορία

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .