ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ (ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ)

28 Φεβρουαρίου 2023 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

ΣΥΝΟΠΤΙΚΑ

Δείτε μια ωραία παρουσίαση της ενότητας πατώντας εδώ.

Αρχιτεκτονική

Ποιοι είναι οι βυζαντινοί αρχιτεκτονικοί ρυθμοί των ναών;

α)Με την Αγια Σοφία καθιερώθηκε μια νέα αρχιτεκτονική μορφή η βασιλική με τρούλο ή τρουλαία βασιλική, που εξελίχθηκε σταδιακά σε όλη τη διάρκεια της βυζαντινής ιστορίας.

β)Μετά την εικονομαχία, κατά την περίοδο της Μακεδονικής Δυναστείας, επικράτησε ο ρυθμός του σταυροειδούς με τρούλο, που είχε τη μορφή ενός σταυρού εγγεγραμμένου σε τετράγωνο.

γ)Παραλλαγές του ναού αυτού είναι αγιορείτικος τύπος με τρεις κόγχες και

δ)ο πεντάτρουλος ρυθμός.

δ)Ένας νέος τύπος ναού εμφανίζεται κατά τον 11ο αιώνα, ο οκταγωνικός.

Πώς διακοσμούνταν οι εσωτερικές και οι εξωτερικές επιφάνειες των ναών; Πού οφείλονται οι διαφορές;

Τις περισσότερες φορές οι εξωτερικές επιφάνειες των ναών δεν είναι ιδιαίτερα επιμελημένες και σε μερικές περιπτώσεις δίνουν την αίσθηση της πρόχειρης κατασκευής.

Αντίθετα, οι εσωτερικοί χώροι κοσμούνται με τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, ανάγλυφες παραστάσεις, έργα ξυλογλυπτικής και φορητές εικόνες.

Η διαφοροποίηση αυτή εξηγείται από το γεγονός ότι η λατρεία της χριστιανικής θρησκείας, σε αντίθεση με την αρχαία θρησκεία, τελείται στο εσωτερικό των ναών.

Γλυπτική και ζωγραφική (τοιχογραφίες, ψηφιδωτά, φορητές εικόνες)

Γιατί δεν αναπτύχθηκε η γλυπτική; Ποιες τέχνες την αντικατέστησαν;

Η γλυπτική δεν ευνοήθηκε από την Εκκλησία, καθώς θύμιζε στους χριστιανούς την αρχαία θρησκεία.

Τη θέση των γλυπτών πήρε ο αρχιτεκτονικός διάκοσμος και οι ανάγλυφες παραστάσεις με διακοσμητικά θέματα.

Αντίθετα, οι τοιχογραφίες και τα ψηφιδωτά αποτελούν τις κυριότερες μορφές έκφρασης στον εσωτερικό χώρο και κυριαρχούν σε όλη την περίοδο της βυζαντινής ιστορίας, με εξαίρεση την περίοδο της Εικονομαχίας.

Σε περιόδους οικονομικής κρίσης το βάρος της διακόσμησης δίνεται στις τοιχογραφίες και τις φορητές εικόνες, επειδή τα ψηφιδωτά είναι δαπανηρά.

Ποιο ήταν το τυπικό σχήμα της εικονογράφησης στους βυζαντινούς ναούς;

Κατά την εποχή της Μακεδονικής Δυναστείας, διαμορφώνεται ένα τυπικό σχήμα στην εικονογράφηση:

α)Στην κορυφή του τρούλου εικονογραφείται ο Παντοκράτορας, περιστοιχιζόμενος από αγγέλους και προφήτες.

β) Στην αψίδα του Ιερού εικονογραφείται η Θεοτόκος, ανάμεσα στους αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ.

γ)Στα λοφία του τρούλου εικονίζονται οι τέσσερις Ευαγγελιστές.

δ)Στους τοίχους εικονίζονται οι δεσποτικές γιορτές, οι Άγιοι και οι Μάρτυρες.

Πώς απεικονίζονται οι μορφές στη βυζαντινή ζωγραφική;

α)Οι βυζαντινοί καλλιτέχνες δεν ενδιαφέρονται για τις σωστές αναλογίες, την προοπτική* και την κίνηση.

β)Οι μορφές παρουσιάζονται λιπόσαρκες (πολύ αδύνατες), σε όρθια και μετωπική στάση, με σκοπό να δώσουν την αίσθηση της πνευματικότητας, της αυστηρότητας και της επισημότητας.

γ)Επιδίωξη της τέχνης δεν είναι να προβάλει το μάταιο τούτο κόσμο, αλλά τη μετά θάνατο ζωή και την αιωνιότητα.

δ)Ωστόσο, δε είναι λίγες οι περιπτώσεις που ο βυζαντινός καλλιτέχνης ξεφεύγει από τους αυστηρούς κανόνες και χρησιμοποιεί στοιχεία της κλασικής τεχνοτροπίας.

Μικρογραφία,  Νομισματική

Τι ήταν οι μικρογραφίες και ποιες ιστορικές πληροφορίες μας δίνουν;

Οι Βυζαντινοί, συνεχίζοντας την ελληνιστική παράδοση, διακοσμούν συνήθως τα χειρόγραφά τους με εικόνες, που ονομάζονται μικρογραφίες. Αυτές παριστάνουν διάφορα επεισόδια που περιγράφονται στο κείμενο, δημιουργώντας έτσι στενή σύνδεση μεταξύ λόγου και εικόνας.

Από τις μικρογραφίες αντλούμε πληροφορίες για τις καλλιτεχνικές τάσεις της εποχής του χειρογράφου, ιδιαίτερα όταν τα έργα της μνημειακής ζωγραφικής* είναι λίγα. Τα έργα αυτά χαρακτηρίζονται από υψηλή τεχνική και καλλιτεχνική ποιότητα και προκαλούν εντύπωση για την ποικιλία τους.

Τι είδους πληροφορίες δίνουν τα νομίσματα;

Τα νομίσματα έχουν αισθητική αξία και μπορούμε να τα εξετάσουμε ως έργα μικροτεχνίας. Κυρίως, όμως, αποτελούν σημαντικές ιστορικές πηγές, γιατί απεικονίζονται σ’ αυτά ιστορικά πρόσωπα και παρέχουν ποικίλες πληροφορίες, για την πολιτική, την οικονομία, την κοινωνία, το πολίτευμα και τη θρησκεία. Οι απεικονίσεις των βυζαντινών αυτοκρατόρων με τα σύμβολα της εξουσίας τους είναι διαφωτιστικά για την ιδεολογία του Βυζαντίου.

Μουσική

Ποιος ήταν ο προορισμός της λειτουργικής  ποίησης;

Η εκκλησιαστική λειτουργική ποίηση προοριζόταν, ύστερα από μελοποίησή της, για να ψέλνεται κατά τη Θεία Λειτουργία και άλλες λατρευτικές τελετές. Τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες η λειτουργική ποίηση και μουσική χαρακτηρίζονται από απλότητα. Μετά την επικράτηση του χριστιανισμού γίνεται πιο σύνθετη.

Πώς ήταν η εκκλησιαστική μουσική;

Η εκκλησιαστική μουσική είναι μονοφωνική και φωνητική, δηλαδή εκτελείται από μια μόνο φωνή (ή και από περισσότερες σε ταυτοφωνία και χωρίς συνοδεία μουσικών οργάνων) και η μελωδία υποτάσσεται στο λόγο. Στην αρχή η μουσική γραφή είναι αλφαβητική δηλαδή οι νότες σημειώνονται με γράμματα της αρχαίας ελληνικής, ακολουθώντας τη μουσική παράδοση της αρχαιότητας. Στη συνέχεια, από τον 8ο αιώνα, αρχίζουν να χρησιμοποιούνται άλλοι τύποι μουσικής γραφής (σήμερα χρησιμοποιούμε το πεντάγραμμο).

Πώς ήταν η κοσμική μουσική;

Η κοσμική μουσική αποτελεί συνέχεια της αρχαίας ελληνικής παράδοσης. Όμως τώρα, τα επιτραπέζια, τα ερωτικά, τα γαμήλια και άλλα παρόμοια άσματα με κοινωνικό περιεχόμενο προσαρμόζονται στη νέα πίστη και λατρεία (τον χριστιανισμό). Οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούν μουσικά όργανα στις διασκεδάσεις τους. Ορχήστρες με κρουστά, πνευστά και έγχορδα όργανα συνοδεύουν τις λαϊκές και επίσημες τελετές.

Η κοσμική μουσική δεν ήταν αποκομμένη από τη θρησκευτική, αλλά υπήρχε αλληλεπίδραση. Συχνά, μαζί με τους δήμους του Ιπποδρόμου τραγουδούσαν οι ψάλτες τις καθιερωμένες επευφημίες προς τον αυτοκράτορα.

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ

Προοπτική: Η τεχνική με την οποία οι ζωγράφοι δίνουν την ψευδαίσθηση της τρίτης διάστασης, δηλαδή του βάθους της σύνθεσης, πάνω στη δισδιάστατη επιφάνεια του πίνακα.

Μνημειακή ζωγραφική: Η μεγάλων διαστάσεων ζωγραφική σε ναούς και άλλα κτίρια.

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΙΣΤΟΡΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .