ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΣΜΟΙ

1η ΕΝΟΤΗΤΑ  Η ΕΛΛΑΔΑ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ (ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ)

13 Οκτωβρίου 2018 ΑΡΚΟΥΛΗ ΕΛΕΝΗ

 Β. ΠΑΡΑTΑΚTΙΚΗ ΚΑΙ ΥΠOTΑΚTΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ TΩΝ ΠΡOTΑΣΕΩΝ

  B1  Oι διάφοροι τρόποι σύνδεσης των προτάσεων

Σε κάθε περίσταση που μιλάμε ή γράφουμε:

• δημιουργούμε ένα μικρό ή μεγάλο σύνολο προτάσεων που είναι σχετικές μεταξύ τους ως προς το νόημα
• οργανώνουμε το σύνολο αυτό με κάποιον τρόπο που να φανερώνει το νόημα και να δείχνει τις σχέσεις που τις συνδέουν.

Ένα σύνολο από προτάσεις, που είναι σχετικές μεταξύ τους ως προς το νόημα, μπορούν να συνδέονται με τους εξής τρόπους:

ΑΣΥΝΔΕΤΟ ΣΧΗΜΑ

Οι προτάσεις παρατίθενται απλώς η μια κοντά στην άλλη χωρίς συνδετικές λέξεις. Το ασύνδετο  σχήμα χρησιμοποιείται, όταν επιδιώκεται γοργότητα και ζωηρότητα στο ύφος ή όταν πρόκειται να παρουσιαστούν πολλά νοήματα σε ένα όλο. Πιο συχνά χρησιμοποιείται στον προφορικό λόγο και σε προϊόντα λαϊκής λογοτεχνικής παράδοσης (παροιμίες, παραμύθια δημοτικά).

ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

Οι προτάσεις  παρατάσσονται η μια μετά την άλλη ως ισότιμα στοιχεία του λόγου και συνδέονται με τους παρατακτικούς συνδέσμους. Είναι απλός τρόπος σύνδεσης των προτάσεων.

Η λογική σχέση μεταξύ των νοημάτων των προτάσεων εννοείται από τη θέση που έχουν στη σειρά του λόγου ή από τον τόνο της φωνής (στον προφορικό λόγο). Χρησιμοποιείται κυρίως  στον καθημερινό λόγο και στα έργα της λαϊκής λογοτεχνικής παράδοσης (τραγούδια παραμύθια), χωρίς να αποκλείεται και σε πιο σύνθετες μορφές λόγου (λογοτεχνία, δοκίμιο).

Παρατακτικά μπορούν να συνδέονται μεταξύ τους:
• είτε κύριες προτάσεις με άλλες κύριες προτάσεις
• είτε δευτερεύουσες προτάσεις με άλλες όμοιες δευτερεύουσες προτάσεις

ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ

Οι προτάσεις πλέκονται αξεδιάλυτα μεταξύ τους, έτσι ώστε κάποιες προτάσεις να μεταβάλλονται σε μέρη μιας άλλης πρότασης και να συνδέονται με αυτήν με διάφορες συνδετικές λέξεις, π.χ. με τους υποτακτικούς συνδέσμους αλλά και με αναφορικές λέξεις, ερωτηματικές αντωνυμίες και μόρια. Συχνά δημιουργούνται πιο σύνθετα σύνολα προτάσεων, με πολλές δευτερεύουσες που εξαρτώνται από μία κύρια και άλλες δευτερεύουσες (διαδοχική υπόταξη).

Με την υποτακτική σύνδεση φαίνεται πληρέστερα η εσωτερική, λογική σχέση που υπάρχει μεταξύ των συνδεόμενων προτάσεων. Μπορεί να είναι η πιο κατάλληλη για να εκφράσει σύνθετες λογικές συσχετίσεις. Χαρακτηρίζει  έναν πιο σύνθετο και επεξεργασμένο λόγο, συχνά μακροπερίοδο. Βέβαια, μπορούμε να τη συναντήσουμε και στις πιο απλές μορφές λόγου (π.χ. σε λαϊκές αφηγήσεις).

Με υποτακτική σύνδεση μπορούν να συνδέονται:
• μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις με μία κύρια πρόταση
• μία ή περισσότερες δευτερεύουσες προτάσεις με μία άλλη δευτερεύουσα πρόταση.

B2   Oι επιλογές στις συνδέσεις των προτάσεων και οι συνέπειές τους στο λόγο

Η συνδετική λέξη που επιλέγει ένας ομιλητής για τη σύνδεση δύο προτάσεων φανερώνει το είδος της σχέσης που έχουν οι προτάσεις αυτές στη σκέψη του ομιλητή.

Αν, αντίθετα, ένας ομιλητής (ή ένας συγγραφέας) επιλέγει να αποφύγει τη χρήση συνδετικών λέξεων ανάμεσα στις προτάσεις, αυτό μπορεί να σημαίνει:

• ότι η σχέση είναι ολοφάνερη και δε χρειάζεται να τη δηλώσει με μια λέξη
• ή ότι προτιμά να αφήσει τον ακροατή (ή τον αναγνώστη) να ανακαλύψει τη σχέση / να δώσει τη δική του ερμηνεία
• ή ότι η σχέση τού διαφεύγει, δεν μπορεί να τη δηλώσει με ακρίβεια, δεν είναι σίγουρος, πιθανόν να είναι αμήχανος
• ή ότι έχει βρει άλλους τρόπους (μη λεκτικούς), για να φανερώσει τη σχέση
• ή ότι επιλέγει το ασύνδετο σχήμα, για να δώσει ζωηρότητα και γοργότητα στον λόγο ή για να παρουσιάσει πολλά νοήματα σε ένα όλο.

B3   Oι συνδέσεις των προτάσεων στον προφορικό λόγο

Στον καθημερινό προφορικό λόγο συχνά οι συνδετικές λέξεις  παραλείπονται

• Η έλλειψη συνδετικών λέξεων κάνει το ύφος του λόγου περισσότερο οικείο, αυθόρμητο, άμεσο, καθημερινό, γοργό, ζωηρό, οικονομικό.
• Η προσθήκη συνδετικών λέξεων κάνει το ύφος του λόγου περισσότερο σοβαρό, τυπικό, επίσημο, σαφές αλλά και φλύαρο.
• Στον προφορικό λόγο, όπου και όταν παραλείπονται οι συνδετικές λέξεις, υπάρχουν άλλα στοιχεία που μας βοηθούν στην κατανόηση του νοήματος, όπως ο τόνος της φωνής, οι παύσεις, οι κινήσεις του σώματος, οι χειρονομίες, η έκφραση του προσώπου αλλά και το περιβάλλον.

Η σύνδεση των προτάσεων στη διαφήμιση και στην ποίηση

Η υποτακτική σύνδεση αποφεύγεται στις διαφημίσεις και τον ποιητικό λόγο. Αυτό συμβαίνει γιατί:

α) επιδιώκεται να κινητοποιηθεί η φαντασία του δέκτη/αναγνώστη.

β) ο λόγος γίνεται πιο απλός, άμεσος και ζωηρός, και επομένως το μήνυμα είναι πιο κατανοητό στον δέκτη

ΠΗΓΕΣ

Νεοελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου (ΟΕΔΒ)

Γλωσσικές ασκήσεις στη Νεοελληνική γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου (Δ. Καλαβρουζιώτου) εκδόσεις  Σαββάλας

Δημοσιευμένο στην κατηγορία  ΓΛΩΣΣΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ .