Το καλοκαίρι του 2014 διαβάσαμε το θεωρητικό πλαίσιο[1] που συντάχθηκε από το Ι.Ε.Π. για να υποστηρίξει τις μεταρρυθμίσεις του ΠΔ 152 για την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Στα κείμενα εκείνου του πλαισίου ο M. Apple εμφανιζόταν ως ο βασικός θεωρητικός υποστηρικτής των προτάσεων. Όπως προσπάθησα να δείξω τότε[2] αυτό δε θα ήταν δυνατό αφού το ιδεολογικό και επιστημονικό προφίλ τού Apple δεν ταίριαζε με τη λογική εκείνων των προσεγγίσεων.
Η συζήτηση όμως που ξεκίνησε πρόσφατα για την εκλογή των διευθυντών των σχολείων ξαναφέρνει στην επικαιρότητα τον Apple και αναδεικνύει την εικονική πραγματικότητα που εμφανίστηκε τότε μέσα από ένα παραπλανητικό θεωρητικό πλαίσιο.
Το 2002, λοιπόν, σε άρθρο τους σε διεθνές επιστημονικό περιοδικό οι M. W. Apple και L. A. Candin παρουσίασαν μια σειρά από μεταρρυθμίσεις που πραγματοποίησε η τοπική κυβέρνηση της βραζιλιάνικης πόλης Πόρτο Αλέγκρε (μεταφράζεται ως Χαρούμενο Λιμάνι), όταν στη δεκαετία του ’90 πήρε την εξουσία ένας συνασπισμός αριστερών κομμάτων. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές ήταν οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές και είχαν επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και την εκπαίδευση. Βασικό στοιχείο των μεταρρυθμίσεων αποτελούσε ο Συμμετοχικός Προϋπολογισμός που προέβλεπε κύκλους τοπικών και θεματικών συνελεύσεων στις οποίες καθορίζονταν οι ανάγκες των τοπικών κοινωνιών, εκλέγονταν οι αντιπρόσωποι που προωθούσαν την εφαρμογή των αποφάσεων και ελεγχόταν η πραγματοποίηση των σχεδιασμών. Στην ίδια λογική και με βάση τις πρακτικές του Συμμετοχικού Προϋπολογισμού είχε σχεδιαστεί το Σχολείο του Πολίτη που έδινε έμφαση στον εκδημοκρατισμό και δημιουργούσε τρεις βασικούς μηχανισμούς. Στον πρώτο μηχανισμό εντάσσονταν μέτρα για τη μείωση της σχολικής αποτυχίας και τη συνακόλουθη έξοδο από το εκπαιδευτικό σύστημα. Στο δεύτερο μηχανισμό περιλαμβάνονταν μέτρα για την τροποποίηση του περιεχομένου της γνώσης που διδασκόταν στα σχολεία. Στον τρίτο μηχανισμό ανήκουν τα μέτρα που αφορούσαν τα Σχολικά Συμβούλια. Σε αυτά συμμετείχαν οι εκπαιδευτικοί και άλλοι εργαζόμενοι στα σχολεία, οι γονείς, οι μαθητές καθώς και εκπρόσωπος της τοπικής κυβέρνησης. Οι αρμοδιότητες των Σχολικών Συμβουλίων εκτείνονταν από το σχεδιασμό μέχρι και την παρακολούθηση εφαρμογής όλων των παραμέτρων που αφορούσαν τη διοίκηση και τα οικονομικά του σχολείου. Την ευθύνη για την εκτέλεση των αποφάσεων του Συμβουλίου είχε ο Διευθυντής που εκλεγόταν από ολόκληρη τη σχολική κοινότητα με άμεση ψηφοφορία. [3]
Κατά την ανάλυση τους, οι Apple και Candin αν και εξέφραζαν κάποιες επιφυλάξεις, δε έκρυβαν την υποστήριξή τους στις μεταρρυθμίσεις και κατέληγαν: «…πιστεύουμε ότι οι εμπειρίες του Πόρτο Αλέγκρε έχουν μεγάλη αξία όχι μόνο για τη Βραζιλία, αλλά και για όλους εμάς που ανησυχούμε βαθιά για τα αποτελέσματα της νεοφιλελεύθερης και νεοσυντηρητικής αναδιάρθωσης της εκπαίδευσης και του δημόσιου τομέα γενικότερα. Υπάρχουν πολλά να μάθουμε από τους επιτυχημένους αγώνες εκεί.»
Το ιδεολογικό υπόβαθρο των συντακτών είναι προφανές και, άσχετα με το αν συμφωνεί κανείς ή όχι, είναι ξεκάθαρο ότι ο Apple δε θα μπορούσε να υποστηρίζει και τις δύο προτάσεις: και την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών με βάση προαποφασισμένα κριτήρια (ΠΔ 152) και την εκλογή των διευθυντών από τη σχολική κοινότητα. Η πρώτη πρόταση αποτελεί βασικό στοιχείο των νεοφιλελεύθερων προσεγγίσεων διεθνώς ενώ η δεύτερη χαρακτηριστικό δείγμα συμμετοχικής δημοκρατίας. Πρόκειται για τον ορισμό τού «δύο άκρα αντίθετα».
Συμπερασματικά, οι συντάκτες του θεωρητικού πλαισίου της αξιολόγησης που παρουσιάστηκε το 2014 έχουν μεγάλη ευθύνη για τις ανακρίβειες, τις παραδοξολογίες και τις προφανείς παρερμηνείες που περιλαμβάνονταν στα κείμενα (και δεν περιορίζονταν μόνο στις θέσεις του Apple). Η ακαδημαϊκή τάξη απαιτεί να δοθούν εξηγήσεις.
– – – – – – – – – – – – – – – – – – – – –
[1] Προκαταρκτικές Ενέργειες για την Εφαρμογή Συστήματος Αξιολόγησης, Επιμόρφωση Στελεχών Εκπαίδευσης σε Θέματα Αξιολόγησης, Μάρτιος-Απρίλιος 2014 (αναθεώρηση Ιουν. 2014), Ι.Ε.Π.
[2] http://www.esos.gr/arthra/axiologisi-ekpaideytikon-daskalon-kauhghton-protobathmias-deyterobathmias-ekpaideysis/h-ajiologhsh-tvn-ekpaideytikvn-kai-o-m-apple
[3] Luis Armando Gandin & Michael W. Apple (2002) Thin versus thick democracy in education: Porto Alegre and the creation of alternatives to neo-liberalism, International Studies in Sociology of Education, 12:2, 99-116
