Δημόσια σχολεία και εσωτερικοί κανονισμοί

Η παρακάτω εργασία δεν είναι ολοκληρωμένη. Πρόκειται για μια πρώτη έρευνα πάνω στο ζήτημα των εσωτερικών κανονισμών που έγινε κατά την περίοδο του Δεκεμβρίου 2014. Σε περίπτωση που το θέμα των εσωτερικών κανονισμών τεθεί και πάλι μετά τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου 2015 θα υπάρξει επόμενη, ολοκληρωμένη, έκδοση της εργασίας.
Το κείμενο στάλθηκε με ηλ. ταχυδρομείο στο Σύλλογο Δασκάλων και Νηπιαγωγών Χαλκίδας στις 19/1/2015. 

Σημείωση 24 Ιουλ. 2015: Με τις  πρόσφατες προτάσεις του (βλέπε σ. 2-3) ο Συνήγορος του Πολίτη επιβεβαιώνει πολλά από τα επιχειρήματα που αναπτύσσονται παρακάτω. 

ΣΥΝΤΑΞΗ ΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΗΜΟΤΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ
Με την εγκύκλιο 190089/Γ1/10-12-2013/ΥΠΑΙΘ/ΔΝΣΕΙΣ ΣΠΟΥΔΩΝ ΠΕ & ΔΕ που αφορούσε στις διαδικασίες της αυτοαξιολόγησης ζητήθηκε από τους συλλόγους διδασκόντων των σχολείων να προτείνουν την εφαρμογή Σχεδίων Δράσεων που θα υλοποιηθούν το σχ. έτος 2014-15. Μια από τις προτάσεις ήταν “η διαμόρφωση ή ο εκσυγχρονισμός του εσωτερικού κανονισμού του σχολείου”.
Μια απλή έρευνα στο διαδίκτυο δείχνει ότι μετά τη δημοσιοποίηση της εγκυκλίου μεγάλος αριθμός σχολείων συνέταξε κανονισμούς λειτουργίας. Αρκετά σχολεία, μάλιστα, φαίνεται ότι ανάρτησαν τους κανονισμούς λειτουργίας τους κατά το φθινόπωρο του 2014 αφού υπήρξε έντονη η φήμη ότι η ύπαρξή τους θα αποτελέσει κριτήριο αξιολόγησης για τους διευθυντές/προϊσταμένους των σχολείων.
Αν και η ύπαρξη ενός κανονισμού λειτουργίας της σχολικής μονάδας μοιάζει εύλογη, εντούτοις υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν πριν προχωρήσει ο σύλλογος διδασκόντων στη σύνταξή του. Όταν μάλιστα η σύνταξη γίνεται υπό πίεση και δεν έχει προηγηθεί αναλυτική συζήτηση και έρευνα του θεσμικού πλαισίου υπάρχει μεγάλη πιθανότητα ο σύλλογος να οδηγηθεί σε λάθη, ασάφειες και παρερμηνείες.

ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΚΑΙ ΣΧΕΤΙΚΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Μια πρώτη έρευνα για την αναζήτηση θεσμικού πλαισίου καταλήγει στα εξής συμπεράσματα:
• Στο Καθηκοντολόγιο των Διευθυντών Σχολικών Μονάδων (ΦΕΚ 1340/τ.Β΄/2002, άρ. 27-29) δεν εμφανίζεται ως αρμοδιότητα η σύνταξη κανονισμού ενώ αναφέρεται:
«…Εφαρμόζει τους νόμους, τα προεδρικά διατάγματα, τις κανονιστικές αποφάσεις, τις εγκυκλίους και τις υπηρεσιακές εντολές των Στελεχών Διοίκησης, είναι υπεύθυνος για την τήρησή τους και υλοποιεί τις αποφάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων…» (αρ.28/πργφ. 2/εδ. γ) και
«…Ενημερώνει το Σύλλογο των Διδασκόντων για την εκπαιδευτική νομοθεσία, τις εγκυκλίους και τις αποφάσεις που αφορούν τη λειτουργία του σχολείου και την εφαρμογή των προγραμμάτων εκπαίδευσης…» (άρ.29/πργφ. 4)
• Στο Καθηκοντολόγιο των Εκπαιδευτικών-Διδασκόντων (ΦΕΚ 1340/τ.Β΄/2002, άρ. 36-39) επίσης δεν εμφανίζεται ως αρμοδιότητα η σύνταξη κανονισμού ενώ αναφέρεται:
«…Ενημερώνονται από τον Διευθυντή του σχολείου και τηρούν τους νόμους, τα διατάγματα, τις αποφάσεις, τις οδηγίες, τις εγκυκλίους και τα βιβλία…» (αρ.36/πργφ. 7)
• Η μόνη νομοθετική αναφορά στην ανάγκη σύνταξης Εσωτερικού Κανονισμού Λειτουργίας γίνεται στο νόμο 682 του 1977 «Περί Ιδιωτικών Σχολείων Γενικής Εκπαιδεύσεως και Σχολικών Οικοτροφείων» όπου αναφέρεται:
«…Έκαστον ιδιωτικόν σχολείον…οφείλει να έχει εγκεκριμένον «Εσωτερικόν Κανονισμόν Λειτουργίας», εις τον οποίον αναφέρονται τα της οργανώσεως και λειτουργίας αυτού, οι όροι υπό τους οποίους γίνονται δεκτοί οι μαθηταί, ως και αι οικονομικαί και άλλαι υποχρεώσεις των γονέων και κηδεμόνων…» (ΦΕΚ 244/τ. Α΄/1977/άρ.11)
Είναι προφανές ότι το παραπάνω άρθρο δε θα μπορούσε να αφορά τα δημόσια σχολεία αφού γι’ αυτά οι κανονιστικές οδηγίες εκδίδονται από την Κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας.
• Δεν βρέθηκε εγκύκλιος του ΥΠΑΙΘ με οδηγίες για την σύνταξη ανάλογου κανονισμού

ΤΟ ΥΛΙΚΟ ΣΤΟΝ ΙΣΤΟΧΩΡΟ ΤΗΣ ΑΥΤΟΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Στον ιστοχώρο της ΑΕΕ (http://aee.iep.edu.gr) εμφανίζονται οδηγίες για την ανάπτυξη σχεδίου δράσης με τίτλο “Αναδιαμόρφωση του εσωτερικού κανονισμού του σχολείου”. Οι οδηγίες φαίνεται να προτείνουν κανονισμούς που δεν περιγράφουν κάθε λειτουργία της σχολικής μονάδας αλλά μάλλον τα «προβληματικά» πεδία λειτουργίας της, όπου το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο δεν δίνει σαφείς απαντήσεις και έτσι απαιτούνται παρεμβάσεις σε επίπεδο σχολείου. Θεωρητικά, οι οδηγίες ωθούν προς την κατεύθυνση της οργανωτικής αυτονομίας των σχολικών μονάδων και, με βάση αυτή τη διαπίστωση, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν θετικές, στην πράξη όμως κάτι τέτοιο είναι θεσμικά μετέωρο.
Η ασάφεια είναι ορατή και στα δύο παραδείγματα που εμφανίζονται στο υλικό της ΑΕΕ (http://aee.iep.edu.gr/actions), ένα για δημοτικό και ένα για λύκειο, αφού είναι γεμάτα από βερμπαλισμούς, ευχολόγια και κανόνες «καθωσπρεπισμού» προτείνοντας συνήθως το «τι» και αφήνοντας αρκετά κενά στο «πώς».

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Λόγω της πληθώρας των κανονισμών που έχουν ήδη υπογραφεί και αναρτηθεί στους ιστοχώρους των σχολείων, είναι αναγκαίο να τοποθετηθεί στο ζήτημα η ΔΟΕ και αν όσα αναφέρονται παραπάνω ισχύουν, τότε:
• να ζητήσει την απόσυρση των ήδη υπογεγραμμένων κανονισμών αφού θα μπορούσαν να δημιουργήσουν νομικής φύσης προβλήματα στους Διευθυντές και τους Συλλόγους Διδασκόντων (π.χ. σε μια ενδεχόμενη καταγγελία ενός γονέα) λόγω του ασαφούς θεσμικού πλαισίου
• να απαιτήσει σαφείς οδηγίες από το ΥΠΑΙΘ σχετικά με τη θεματολογία και τα βασικά χαρακτηριστικά των σχετικών κανονισμών
• να απαιτήσει ένα νέο θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας των σχολείων στο οποίο πραγματικά το κάθε σχολείο θα μπορεί να καθορίζει κάποια από τα χαρακτηριστικά λειτουργίας του (οργάνωση προγράμματος σύμφωνα με τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας, γνωστικά αντικείμενα τοπικού ενδιαφέροντος, κ.ά.) ώστε να έχει νόημα και η σύνταξη ενός διαφοροποιημένου κανονισμού λειτουργίας.
Καταλήγοντας, θα πρόσθετα ότι η δική μου άποψη είναι πως αντί για ένα γενικό («βαρύ») κανονισμό λειτουργίας θα ήταν πιο χρήσιμη η σύνταξη κειμένων που περιγράφουν την πολιτική του σχολείου σε συγκεκριμένους τομείς (σχολική βία, πολιτική άμυνα, αντιμετώπιση μαθησιακών δυσκολιών, κ.τ.λ.) που δεν αναλύονται επαρκώς από το θεσμικό πλαίσιο. Οι πολιτικές αυτές θα περιγράφονται σε ξεχωριστά, αυτόνομα, μικρά σε μέγεθος κείμενα που θα συντάσσονται ανάλογα με τις ανάγκες του σχολείου και θα συμπληρώνουν χωρίς να επικαλύπτουν τις σχετικές διατάξεις του νομοθετικού πλαισίου (ΠΔ 200 & 201, διευκρινιστικές εγκύκλιοι, κ.τ.λ.)