Ακόμα και έπειτα από όσα έχουν συμβεί τους τελευταίους μήνες και την κατάρρευση πολλών οικονομικών μύθων, οι πολιτικοί μας ηγέτες επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη και καλλιεργούν τις ίδιες ψευδαισθήσεις. Ας πάρουμε για παράδειγμα το σημαντικό θέμα της ανάπτυξης και της αναδιανομής, όπως και το άμεσα συσχετιζόμενο θέμα της παιδείας.
Το ζήτημα της ανάπτυξης, δηλαδή της αύξησης του ΑΕΠ, προηγείται της αναδιανομής του, καθώς δεν έχει νόημα μια «δίκαια» διανομή της φτώχειας. Εδώ, τα πράγματα είναι γνωστά. Η ανάπτυξη απαιτεί συσσώρευση συντελεστών παραγωγής (π.χ. κεφάλαιο και εργασία). Ταυτόχρονα, όμως, απαιτεί ένα περιβάλλον που να επιτρέπει την αξιοποίηση αυτών των συντελεστών. Ενα τέτοιο περιβάλλον προϋποθέτει τρεις αλληλένδετους παράγοντες: ποιοτικό εκπαιδευτικό σύστημα, καινοτομία-τεχνολογία και καλούς θεσμούς (καλοί θεσμοί σημαίνει εφαρμογή νόμων, προστασία δικαιωμάτων ιδιοκτησίας και σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ οικονομικών φορέων). Μπορεί αυτά να ακούγονται αόριστα, αλλά μετρώνται με δείκτες για όλες τις χώρες.
Σημειωτέον ότι πολλές φτωχές χώρες δεν χαρακτηρίζονται τόσο από έλλειψη συντελεστών παραγωγής όσο από έλλειψη τέτοιου περιβάλλοντος. Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα, όπου οι σχετικοί δείκτες δείχνουν επιδείνωση τα τελευταία χρόνια (ειδικά, η ποιότητα θεσμών). Αλλά η πολιτική ηγεσία της χώρας μας αρνείται να αναγνωρίσει αυτήν τη διεθνή εμπειρία. Υπόσχεται ανάπτυξη και νέες θέσεις εργασίας. Πώς;
Το θέμα της αναδιανομής του συνολικού ΑΕΠ, και πλούτου γενικότερα, είναι πιο σύνθετο. Μια έντονη ανισοκατανομή όχι μόνο δεν είναι ηθικά αποδεκτή, αλλά έχει και αρνητική επίπτωση στη συνολική ανάπτυξη, ειδικά όταν οφείλεται σε έλλειψη ίσων ευκαιριών. Το ζητούμενο για την οικονομική πολιτική είναι να αμβλύνει την ανισότητα, χωρίς να διαστρεβλώνει τα ατομικά κίνητρα για εργασία και επένδυση και χωρίς τελικά να μας κάνει όλους φτωχότερους. Δύο αρνητικά παραδείγματα αναδιανεμητικής πολιτικής είναι οι άνευ λόγου προσλήψεις στο Δημόσιο και οι επιδοτήσεις χωρίς ουσιαστικούς όρους – τέτοιου είδους πολιτικές διαστρεβλώνουν τα κίνητρα και, τελικά, οδηγούν σε μαρασμό άτομα, κλάδους και άρα και την οικονομία ολόκληρη.
Αντίθετα, ένα θετικό παράδειγμα αναδιανεμητικής πολιτικής είναι η παροχή ποιοτικής δημόσιας παιδείας. Σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο, η μόρφωση και η απόκτηση ανθρωπίνου κεφαλαίου, μέσω της δημόσιας παιδείας, θεωρούνται ο καλύτερος τρόπος δημιουργίας ίσων ευκαιριών, βιώσιμης αναδιανομής και κοινωνικής κινητικότητας.
Άρα ένας αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της ανισότητας, αλλά και της υπανάπτυξης ταυτόχρονα, είναι ένα ποιοτικό και ανταγωνιστικό δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα (σε συνδυασμό με ένα δίχτυ κοινωνικής ασφαλείας στις ασθενείς οικονομικά ομάδες, χρηματοδοτούμενο από ένα προοδευτικό σύστημα φορολόγησης ειδικά της κατανάλωσης). Ωστόσο, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις, οι πολιτικοί ηγέτες μας εδώ και δεκαετίες απαξιώνουν τη δημόσια παιδεία και διαστρεβλώνουν τα κίνητρα των νέων ανθρώπων για εκπαιδευτική διάκριση, κοινωνική υπευθυνότητα και κοινωνική συνεργασία. Το πρόβλημα έχει γίνει πολύ χειρότερο τα τελευταία χρόνια. Αν πράγματι ενδιαφερόμαστε για ανάπτυξη και μια πιο «δίκαια» διανομή, ας ξεκινήσουμε τη δουλειά από τη δημόσια παιδεία.
Πηγή: Η Καθημερινή, Άρθρο του Αποστόλη Φιλιππόπουλου, καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
