Το νόμισμα του Ιντερνετ γίνεται δεκτό σε όλο και περισσότερα εγχώρια καταστήματα: γκαλερί, ταβέρνες και e-shops περιμένουν τους πελάτες με τα ψηφιακά πορτοφόλια, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδος εφιστά την προσοχή των καταναλωτών
Κυριακή μεσημέρι, στην ταβέρνα της γειτονιάς και η καφενειακή συζήτηση έχει ανάψει: να μείνουμε στο ευρώ ή να επιστρέψουμε στη δραχμή; Κάποιος από την παρέα ζητά βαριεστημένα τον λογαριασμό. Βγάζει το smartphone, ενεργοποιεί μια εφαρμογή ψηφιακού πορτοφολιού, διαβάζει με την κάμερα του τηλεφώνου ένα φαινομενικά ακατανόητο μοτίβο (το λένε QR code) και πληρώνει στη στιγμή. Σε τι; Ούτε σε ευρώ, ούτε βέβαια σε δραχμές, αλλά ούτε και σε κάποιο άλλο από τα τόσα εθνικά νομίσματα. Πληρώνει στο εικονικό νόμισμα που φτιάχνουν χιλιάδες υπολογιστές συνδεδεμένοι μέσω Ιντερνετ, το bitcoin.
Αν και η παραπάνω σκηνή μοιάζει βγαλμένη από κάποιο φουτουριστικό σενάριο, μη βιαστείτε να στοιχηματίσετε πως είναι, γιατί μπορεί να συμβαίνει ήδη στο διπλανό τραπέζι. Τα πρώτα καταστήματα με την ευανάγνωστη σήμανση «Εδώ γίνονται δεκτά bitcoins» τα συναντάς στο κέντρο και πέριξ της Αθήνας, σε νησιά -όπως η Κεφαλονιά και τα Κύθηρα- και βέβαια στον κυβερνοχώρο, αφού, όπως σε όλο τον κόσμο, τα e-shops άνοιξαν πρώτα πάρε-δώσε με αυτό, το νόμισμα του Ιντερνετ, όπως το αποκαλούν. Την ίδια στιγμή η Τράπεζα της Ελλάδος εφιστά την προσοχή των καταναλωτών που συναλλάσσονται με εικονικά νομίσματα όπως το bitcoin και παραπέμπει σε πρόσφατη ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Αρχής Τραπεζών, όπου, μεταξύ άλλων, τονίζεται ότι «οι καταναλωτές πρέπει να έχουν επίγνωση των κινδύνων που σχετίζονται με τα εικονικά νομίσματα, συμπεριλαμβανομένου του κινδύνου απώλειας των χρημάτων τους. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα κανονιστικά μέτρα προστασίας για την κάλυψη των ζημίων των καταναλωτών σε περίπτωση που μια πλατφόρμα η οποία ανταλλάσσει ή κατέχει τα εικονικά νομίσματά τους καταρρεύσει ή παύσει να λειτουργεί».
Τι λέει η αγορά
«Το bitcoin ταιριάζει στη λογική μας, στη λογική της ανοιχτής πόρτας, τόσο για τον φιλότεχνο όσο και για τον καλλιτέχνη. Σ’ αυτή τη βάση δεν μπορείς να μη δέχεσαι ένα νόμισμα. Και για μας είναι πλέον σαφές ότι το bitcoin είναι ένα νόμισμα», λέει ο κ. Γιώργος Γουρλάς, ιδιοκτήτης της γκαλερί «Art Kolonaki». Είδε για πρώτη φορά την πραγματοποίηση συναλλαγών σε bitcoin στις ΗΠΑ και έτσι του μπήκε η ιδέα. «Δεν μπορεί», λέει, «να έρθει κάποιος να ζητήσει έναν πίνακα, να θελήσει να με πληρώσει σε οποιοδήποτε νόμισμα κι εγώ να του πως δεν το παίρνω. Ειδικά από τη στιγμή που πλέον απαγορεύονται οι συναλλαγές με μετρητά πάνω από ένα ποσό. Αρα γιατί να τον στείλω στην τράπεζα ή να του ζητήσω να με πληρώσει με κάρτα και να μη δεχτώ την πληρωμή μέσω bitcoin ή PayPal, έναν ακόμα πιο διαδομένο τρόπο ηλεκτρονικών συναλλαγών. Και από τη στιγμή που συμμετέχουμε σε εκθέσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, προωθώντας τα έργα Ελλήνων καλλιτεχνών, καταλάβαμε πως πρέπει να είμαστε έτοιμοι για συναλλαγές και σε bitcoin».
Παρόμοιο ήταν το κίνητρο για τον κ. Νίκο Χούτα, γιο του ιδιοκτήτη της ταβέρνας «Αγγελος» στο Χαϊδάρι. Ο 25χρονος δηλώνει θερμός υποστηρικτής των νέων τεχνολογιών και της καινοτομίας. Λέει ενθουσιασμένος πως η οικογενειακή επιχείρηση ήταν από τις πρώτες στην Ελλάδα που πριν από έξι-επτά χρόνια απέκτησε σελίδα στο Facebook. Σήμερα είναι μία από τις πρώτες ταβέρνες όπου μπορείς να πληρώσεις τα παϊδάκια, τη χωριάτικη, τους μεζέδες και το κοκκινέλι ξοδεύοντας bitcoins. Ο κ. Χούτας περιμένει το καλοκαίρι, ελπίζει σε περαιτέρω αύξηση της τουριστικής κίνησης και θέλει να είναι προετοιμασμένος για τους ξένους πελάτες του που θα βγάλουν το κινητό τηλέφωνο και θα ζητήσουν να πληρώσουν στο εικονικό νόμισμα του Ιντερνετ.
Για την ώρα οι ελληνικές επιχειρήσεις που δέχονται πληρωμές σε bitcoins είναι μερικές δεκάδες. Κυρίως διαδικτυακά καταστήματα πώλησης ηλεκτρονικών και καλλυντικών, αλλά και επιχειρήσεις εστίασης και παροχής υπηρεσιών με φυσική παρουσία σε τουριστικές περιοχές. Τι είναι όμως ακριβώς το bitcoin και πώς έφτασε να απασχολεί οικονομικούς οργανισμούς, ειδικούς, αναλυτές και διαχειριστές κεφαλαίων από όλο τον κόσμο, ενώ έχει δημιουργήσει τεράστιες επενδυτικές «φούσκες» και μπαίνει στο στόχαστρο φορολογικών και διωκτικών άρχων επειδή θεωρείται ένα από τα πιο εξελιγμένα εργαλεία ξεπλύματος μαύρου χρήματος, λαθρεμπόριου όπλων και ναρκωτικών, αλλά και το αγαπημένο νόμισμα όσων τζογάρουν παράνομα τεράστια ποσά μέσω Ιντερνετ;
Η ύπαρξη ενός εναλλακτικού ανταλλακτικού μηχανισμού που δεν θα ελέγχεται από κανένα κράτος και καμία κεντρική τράπεζα βρίσκεται στον πυρήνα δημιουργίας του bitcoin. Δεν είναι το πρώτο, ούτε το μόνο από τα λεγόμενα ιντερνετικά νομίσματα, αφού η ανάγκη για τη δημιουργία ενός πιο ευέλικτου μηχανισμού συναλλαγών ακολουθεί την εξέλιξη της ψηφιακής διασύνδεσης δισεκατομμυρίων ανθρώπων. Εξάλλου, στο Διαδίκτυο εκ των πραγμάτων δεν είναι δυνατή η φυσική ανταλλαγή και γι’ αυτό κυριαρχεί το πλαστικό-άυλο χρήμα, όπως το ξέρουμε μέσω των πιστωτικών και χρεωστικών καρτών, των τηλεφωνικών και των εντολών πληρωμής μέσω ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Ο άγνωστος κύριος Νακαμότο
Το 2009, λοιπόν, κάποιος προγραμματιστής (ίσως και ομάδα) με το ψευδώνυμο Σατόσι Νακαμότο παρουσίασε ένα λογισμικό ανοιχτού κώδικα, που μέσω κρυπτογραφημένων διαδικασιών «κόβει» εικονικό χρήμα και κάνει εφικτές τις απευθείας συναλλαγές ανάμεσα σε δύο χρήστες της πλατφόρμας χωρίς μεσάζοντες, δηλαδή οποιοδήποτε χρηματοπιστωτικό ίδρυμα. Ο Νακαμότο συνέχισε να συμβάλλει στην ανάπτυξη του λογισμικού, συνεργαζόμενος και με άλλες ομάδες προγραμματιστών μέχρι τα μέσα του 2010, όταν η διαδικτυακή παρουσία του (τουλάχιστον με αυτό το ψευδώνυμο) ατόνησε, ώσπου τα ίχνη του χάθηκαν.
Πιστεύεται ότι διατήρησε στην κατοχή του 1 εκατ. bitcoins, τα οποία έφτασαν τον περασμένο Δεκέμβριο να αξίζουν περισσότερα από 1,1 δισ. δολάρια! Η δημιουργία των bitcoins ονομάζεται «εξόρυξη» και έχει την αρχέτυπη λογική παραγωγής νομισμάτων, προσομοιάζοντας την πορεία διάθεσης ενός πολύτιμου μετάλλου στην παγκόσμια αγορά: αρχικά, η εξόρυξή του είναι εύκολη και σχετικά μεγάλες ποσότητες είναι διαθέσιμες, προοδευτικά όμως γίνεται σπανιότερο, έως ότου κάποια στιγμή εξαντληθούν τα αποθέματα. Η λειτουργία της πλατφόρμας δεν βασίζεται σε κάποιο κεντρικό υπολογιστικό σύστημα, όπως για παράδειγμα αυτά των τραπεζών, αλλά στην υπολογιστική ισχύ που συνεισφέρουν μεμονωμένοι χρήστες (ή ομάδες) μέσω του Διαδικτύου, δημιουργώντας ανεξάρτητους κόμβους και διαθέτοντας τον υπολογιστή τους για την πραγματοποίηση, την επαλήθευση και την ολοκλήρωση της κάθε συναλλαγής. Ο κάθε χρήστης που συμμετέχει στη λειτουργία της πλατφόρμας, έχοντας εγκαταστήσει στον υπολογιστή του το σχετικό λογισμικό, λαμβάνει ως ανταμοιβή νεόκοπα bitcoins.
Αλλα 125 χρόνια εξόρυξης
Για την αποφυγή κοπής πληθωριστικού χρήματος, οι δημιουργοί του bitcoin προέβλεψαν τη σταδιακή «εξόρυξη» των νομισμάτων, μέσα από μια σύνθετη διαδικασία που σχετίζεται με τον αριθμό των επαληθευμένων συναλλαγών και γίνεται όλο και πιο αργή με την πάροδο του χρόνου, απαιτώντας μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ. Ετσι και καθώς μονάχα ο νόμος της προσφοράς και της ζήτησης ρυθμίζει την ισοτιμία του bitcoin με άλλα φυσικά νομίσματα (όπως κατά κύριο λόγο το δολάριο), ο προβλεπόμενος αριθμός των bitcoins είναι πεπερασμένος και δεν θα ξεπεράσει τα 21 εκατομμύρια. Μέχρι σήμερα έχουν παραχθεί περισσότερα από 12,3 εκατομμύρια bitcoins και καθώς ο ρυθμός συνεχώς επιβραδύνεται υπολογίζεται ότι θα χρειαστούν περίπου άλλα 125 χρόνια για να «εξορυχθεί» και το τελευταίο. Σήμερα παράγονται 25 νέα bitcoins κάθε δέκα λεπτά. Κάθε bitcoin είναι υποδιαιρέσιμο έως 8 δεκαδικά ψηφία (δηλαδή έως 0,00000001), επιτρέποντας τις μικροσυναλλαγές. Οι υποστηρικτές του bitcoin προβάλουν ως σημαντικό πλεονέκτημα το ότι οι συναλλαγές πραγματοποιούνται άμεσα και ανακοινώνονται ταυτόχρονα σε όλο το δίκτυο, χωρίς να απαιτούνται άλλες υποδομές πέρα από το δωρεάν λογισμικό, εγκατεστημένο σε κάποιον υπολογιστή ή φορητή συσκευή (όπως τα smartphones) και βέβαια σύνδεση στο Ιντερνετ. Ενα ακόμη πλεονέκτημα είναι και το εξαιρετικά χαμηλό κόστος των συναλλαγών, το οποίο ανεξαρτήτως ποσού ανέρχεται περίπου στα πέντε σεντς του ευρώ και είναι προαιρετικό, εφόσον ο χρήστης δεν ζητά την άμεση επιβεβαίωση τη συναλλαγής. Το ποσό αυτό αποδίδεται αυτόματα στους χρήστες που εκτελούν τους ελέγχους και την επιβεβαίωση των συναλλαγών, ως αμοιβή για την επεξεργαστική ισχύ που διαθέτουν για τη λειτουργία του δικτύου και την προστασία του από επιθέσεις.
Σε απάντηση, δε, των επικρίσεων που δέχεται το bitcoin, από εκείνους που το βλέπουν ως ένα εργαλείο ξεπλύματος μαύρου χρήματος, λαθρεμπορίου και παράνομου στοιχηματισμού, οι υποστηρικτές του αντιτείνουν ότι, παρότι κάθε χρήστης μπορεί να δημιουργήσει σχεδόν απεριόριστο αριθμό διευθύνσεων μέσω των οποίων να πραγματοποιεί τις συναλλαγές του, χωρίς να δηλώνει τα πραγματικά στοιχεία ή την τοποθεσία του, αυτό δεν συνεπάγεται εξ ορισμού και ανωνυμία, καθώς όλες οι συναλλαγές δημοσιεύονται και έστω και μία συναλλαγή να έχει γνωστό αποδέκτη, μπορεί να εξαχθεί από συμπληρωματικά στοιχεία η ταυτότητα του χρήστη. Ολες οι συναλλαγές που έχουν εκτελεστεί μέχρι σήμερα είναι δημόσια διαθέσιμες. Ετσι, οποιοσδήποτε μπορεί να εξετάσει κάθε διεύθυνση και να δει τις προηγούμενες συναλλαγές που έχουν εκτελεστεί με αυτήν, το πλήθος των bitcoins που έχουν μετακινηθεί, όπως και το που έχουν σταλεί.
Χαμένα στη χωματερή
Τα τελευταία χρόνια έχουν δει το φως της δημοσιότητας αρκετές ιστορίες κλοπής ή απώλειας μεγάλου αριθμού bitcoins: είτε ύστερα από ηλεκτρονικές επιθέσεις για την υποκλοπή των κωδικών πρόσβασης (κλειδιών) σε ψηφιακά πορτοφόλια, είτε με τη φυσική απώλεια αποθηκευτικών μέσων. Σε μια περίπτωση στη Βρετανία λέγεται μάλιστα ότι κατέληξε σε χωματερή σκληρός δίσκος με bitcoins σημερινής αξίας 4 εκατ. λιρών!Το bitcoin είναι αρκετά διαδομένο στην Κίνα, όπου λειτουργεί και το μεγαλύτερο -βάσει αξίας συναλλαγών- online ανταλλακτήριο (BTC China) με πραγματικό χρήμα – παρόλο που η αγορά πραγματικών αγαθών με οποιοδήποτε εικονικό νόμισμα έχει απαγορευτεί από το 2009. Οι διακυμάνσεις της ισοτιμίας του είναι συχνά ιλιγγιώδεις και δημιουργούν τις λεγόμενες «φούσκες». Το 2011 η αξία ενός bitcoin εκτινάχθηκε από τα 30 σεντς στα 32 δολάρια, για να κατρακυλήσει αργότερα μέσα στην ίδια χρονιά στα δύο δολάρια. Το αυξημένο ενδιαφέρον των μέσων ενημέρωσης, από τα μέσα του 2012 και μετά, όπως και τα γεγονότα με την κυπριακή οικονομία, θεωρείται ότι ήταν από τις αιτίες που απογείωσαν εκ νέου το bitcoin τον Απρίλιο του 2013, όταν έφτασε τα 266 δολάρια, υποχωρώντας λίγο καιρό μετά στα 50 δολάρια. Στις 19 Νοεμβρίου η ισοτιμία του bitcoin στο ιαπωνικό ανταλλακτήριο Mt.Gox εκτοξεύτηκε στα 900 δολάρια, ύστερα από ακρόαση σε επιτροπή της Αμερικανικής Γερουσίας, όπου υποστηρίχθηκε ότι τα εικονικά νομίσματα μπορούν να θεωρηθούν μια νόμιμη οικονομική υπηρεσία. Την ίδια ημέρα το ένα bitcoin έφτασε πρώτη φορά να ανταλλάσσεται πάνω από τα 1.100 δολάρια στην Κίνα. Με περισσότερα από 12 εκατομμύρια bitcoins να βρίσκονται ήδη σε διαδικτυακή κυκλοφορία, στα τέλη Νοεμβρίου η συνολική αποτίμηση υπολογίζεται ότι ξεπέρασε για πρώτη φορά τα 10 δισ. δολάρια.
Στις αρχές του περασμένου Δεκεμβρίου, αφού είχε φτάσει να διαπραγματεύεται και πάνω από 1.200 δολάρια, η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας ανακοίνωσε ότι απαγορεύει τη χρήση bitcoins από τα κινεζικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, εξέλιξη που πίεσε την ισοτιμία του με το δολάριο. Τις τελευταίες ημέρες στο ευρωπαϊκό ανταλλακτήριο (bitstamp), το bitcoin διαπραγματεύεται γύρω στα 650 δολάρια, με τις ημερήσιες διακυμάνσεις να φτάνουν κάποιες φορές τα 100 δολάρια – λόγω και του συνήθως μικρού βάθους της αγοράς. Πάντως την περασμένη εβδομάδα οι συναλλαγές στο ιαπωνικό (MtGox) και το ευρωπαϊκό ανταλλακτήριο πάγωσαν λόγω πολλών τεχνικών προβλημάτων, καθώς ανιχνεύτηκε «ασυνήθιστη δραστηριότητα». Οπως ανακοινώθηκε, η σχετική έρευνα αποκάλυψε ότι ήταν δυνατό σε κάποιους επίδοξους απατεώνες να ξεγελάσουν το σύστημα και να διπλασιάσουν τον αριθμό των bitcoins που μετέφεραν. Ετσι η ισοτιμία του bitcoin με το δολάριο έφτασε να υποχωρεί μέχρι και τα 500 δολάρια. Ο κ. Ανδρέας Αντωνόπουλος, σύμβουλος ασφαλείας στο Blockchain.info, πάροχο υπηρεσιών ψηφιακού πορτοφολιού, έκανε λόγο ερωτώμενος από το Bloomberg για επίθεση, διευκρινίζοντας ωστόσο ότι τα κεφάλαια των χρηστών δεν έχουν χαθεί, ούτε επηρεαστεί. «Αυτό που έχει συμβεί είναι η επιβράδυνση του συστήματος στην τακτοποίηση των συναλλαγών», υποστήριξε ο κ. Αντωνόπουλος.
Διχασμένοι οι αναλυτές
Το bitcoin έχει διχάσει αναλυτές και οικονομολόγους. Αλλοι το χαρακτηρίζουν λειτουργική λύση στην ανάγκη δημιουργίας ενός ψηφιακού νομίσματος και άλλοι, όπως ο γνωστός από τις παρεμβάσεις του σχετικά με την κρίση στην ευρωζώνη κ. Πολ Κρούγκμαν, μη αξιόπιστο μηχανισμό αξιών. Πάντως, φαίνεται πως έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον κάποιων επενδυτικών ομίλων από τη Wall Street, οι οποίοι λέγεται ότι έχουν προχωρήσει σε τοποθετήσεις μερικών εκατομμυρίων δολαρίων. Ηδη, σε αρκετές χώρες, μεταξύ των οποίων η Γερμανία, έχει καταστεί σαφές ότι το bitcoin εμπίπτει στις διατάξεις περί εισοδήματος -αν και δεν αναφέρεται ως νόμισμα αλλά ως λογιστική μονάδα- και σε άλλες, όπως η Νορβηγία, εξετάζονται οι τρόποι φορολόγησης των συναλλαγών.Υπολογίζεται ότι σήμερα το bitcoin γίνεται δεκτό σε περισσότερα από 35.000 online καταστήματα και παρόχους υπηρεσιών σε όλο τον κόσμο, ενώ παράλληλα αυξάνεται ταχύτατα -ιδιαιτέρα στις ΗΠΑ- ο αριθμός των φυσικών επιχειρήσεων που δέχονται συναλλαγές στο ψηφιακό νόμισμα. Προ μηνός δύο από τα παλαιότερα ξενοδοχεία-καζίνο στο Λας Βέγκας ανακοίνωσαν ότι ξεκίνησαν να δέχονται στα ταμεία τους συναλλαγές με bitcoins, σε απάντηση του αυξημένου ενδιαφέροντος από τους πελάτες τους. Στον κόσμο του επαγγελματικού αθλητισμού, και συγκεκριμένα του NBA, η ομάδα μπάσκετ του Σακραμέντο έγινε από την αρχή της χρονιάς η πρώτη που δέχεται πληρωμές και σε bitcoins.
Πάντως, στα τέλη Ιανουαρίου συνελήφθη στο αεροδρόμιο JFK της Νέα Υόρκης, από την αμερικανική υπηρεσία δίωξης ναρκωτικών (DEA), o διευθύνων σύμβουλος του BitInstant, ενός ανταλλακτηρίου για bitcoins, με την κατηγορία του ξεπλύματος μαύρου χρήματος. Ο Τσάρλι Σρεμ, ο οποίος ήταν και αντιπρόεδρος στο Bitcoin Foundation, μαζί με έναν συνεργάτη του κατηγορούνται ότι πούλησαν bitcoins αξίας άνω του 1 εκατ. δολαρίων σε χρήστες της πλατφόρμας Silk Road και εκείνοι θα τα χρησιμοποιούσαν για την αγορά ναρκωτικών και άλλων παράνομων προϊόντων. Σύμφωνα με τη μηνυτήρια αναφορά, και ο ίδιος ο Σρεμ είχε αγοράσει ναρκωτικά μέσω του Silk Road, που θεωρείται η μεγαλύτερη online μαύρη αγορά και συχνά αποκαλείται το «eBay των ναρκωτικών».
Πηγή: “Πρώτο Θέμα” (άρθρο του Παναγιώτη Μαρκίδη_16/02/2014)
