Oι «Ψαλμοί» της Παλαιάς Διαθήκης θα κυκλοφορήσουν σε νέα μετάφραση της Ανθής Λεούδη από τις εκδόσεις Αρτος Ζωής
Ενα από τα κορυφαία κείμενα της Αγίας Γραφής, οι «Ψαλμοί» της Παλαιάς Διαθήκης αναμένονται αυτές τις ημέρες να κυκλοφορήσουν σε νέα μετάφραση της Ανθής Λεούδη από τις εκδόσεις Αρτος Ζωής. Ποιητικός λόγος σπαρακτικός, στοχαστικός και υψηλής θερμοκρασίας, οι «Ψαλμοί» κατέχουν κομβική θέση μεταξύ των ιερών κειμένων της ιουδαιοχριστιανικής παράδοσης, από όποια σκοπιά κι αν τους προσεγγίσει κάποιος: λατρευτική, φιλολογική, αναγνωστικής τέρψης εντέλει. Η σημαντική αυτή έκδοση πλαισιώνεται από το κατατοπιστικό επίμετρο του Νίκου Αναστασόπουλου, από το οποίο προδημοσιεύουμε χαρακτηριστικά αποσπάσματα, καθώς και ένα ενδεικτικό κείμενο από το σώμα των «Ψαλμών».
ΠΡΟΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ
«Τὸ βιβλίο τῶν “Ψαλμῶν” ἀποτελεῖ συλλογὴ 150 θρησκευτικῶν ποιημάτων τοῦ Ἰσραήλ, ἡ ὁποία συγκροτήθηκε μὲ τὴ συνένωση μικρότερων συλλογῶν κατὰ τὴ διάρκεια μιᾶς μακροχρόνιας ἐξέλιξης, ποὺ ὁλοκληρώθηκε πιθανῶς τὸν 3ο αἰώνα π.Χ. Στὴ μετάφραση τῶν Ο΄ περιλαμβάνεται ἕνας ἀκόμα, τελευταῖος ψαλμός, ποὺ δὲν συγκαταλέγεται στὴν ἑβραϊκὴ Βίβλο. Ὁ ἑλληνικὸς τίτλος τοῦ βιβλίου (“Βίβλος Ψαλμῶν, Ψαλμοὶ ἢ Ψαλτήριον”) ὀφείλεται στὸ γεγονὸς ὅτι τὰ περισσότερα ποιήματα τῆς συλλογῆς εἶναι ψαλμοί, ὅρος ποὺ δηλώνει ὅτι ἡ ἐκτέλεσή τους γινόταν μὲ τὴ συνοδεία ἑνὸς ἔγχορδου μουσικοῦ ὀργάνου, τοῦ ψαλτηρίου. (…) Σὲ πολλὲς ἐπιγραφὲς (116 ἀπὸ τὶς 148) γίνεται μνεία ἑνὸς προσώπου ποὺ θεωροῦνταν δημιουργὸς τοῦ ψαλμοῦ. Στὴν πλειονότητα τῶν περιπτώσεων ἀναφέρεται τὸ ὄνομα τοῦ βασιλιᾶ Δαβίδ, στὸν ὁποῖο ἡ βιβλικὴ καὶ ἡ ἐκκλησιαστικὴ παράδοση ἀπέδιδε τὴν πατρότητα ὁλόκληρου ἢ μέρους τοῦ βιβλίου τῶν Ψαλμῶν. Στὸν Δαβὶδ ἀποδίδεται καὶ ὁ πρόσθετος ψαλμὸς (151), ποὺ ἔχει ὡς θέμα τὴ νίκη του ἐπὶ τοῦ Γολιάθ. Σὲ ἄλλες ἐπιγραφὲς γίνεται ἀναφορὰ στὸν Ἀσάφ, τὸν Αἰμὰν καὶ τὸν Αἰθὰν (πρόσωπα γνωστὰ καὶ ἀπὸ ἄλλα βιβλία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης), στοὺς ἀπογόνους τοῦ Κορὲ (οἰκογένεια ψαλτῶν τοῦ Ναοῦ τῆς Ἱερουσαλήμ), στὸν Μωυσῆ, τὸν Σολομώντα, καθὼς καὶ τοὺς προφῆτες Ἀγγαῖο καὶ Ζαχαρία. Κατὰ τὴ σύγχρονη ἔρευνα ἡ πατρότητα τῶν ψαλμῶν δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἀποδοθεῖ ἀποκλειστικὰ σὲ ἕναν ποιητὴ καὶ ἡ ἀναφορὰ στὰ συγκεκριμένα πρόσωπα θὰ πρέπει νὰ ἑρμηνευτεῖ σὲ συνάρτηση μὲ τὴν ἱστορία τῆς συγκρότησης τοῦ βιβλίου ἀπὸ ἐπιμέρους συλλογές. Οἱ ψαλμοὶ ἀποτελοῦν ἔκφραση τῶν ποικίλων συναισθημάτων ποὺ βιώνει ὁ πιστός, ὡς ἄτομο ἢ ὡς μέλος τῆς θρησκευτικῆς κοινότητας, σὲ διάφορες περιστάσεις τοῦ βίου· τοῦ προσφέρουν ἀκόμα διδασκαλία καὶ καθοδήγηση, ἐμπεριέχουν ὅμως καὶ μεγάλο πλοῦτο θεολογικοῦ στοχασμοῦ. Ἡ ταξινόμησή τους σὲ κατηγορίες, οἱ κυριότερες ἀπὸ τὶς ὁποῖες ἀναφέρονται παρακάτω, εἶναι ἀναπόφευκτα σχηματική, καθὼς συχνὰ στὸν ἴδιο ψαλμὸ συνδυάζονται χαρακτηριστικὰ στοιχεῖα διαφορετικῶν κατηγοριῶν. (…) Ἔργο μὲ μεγάλη ποιητικὴ δύναμη καὶ ἐξαιρετικὴ εὐρύτητα περιεχομένου, οἱ “Ψαλμοὶ” ὑπῆρξαν ἕνα ἀπὸ τὰ πιὸ ἀγαπητὰ καὶ διαδεδομένα κείμενα τῆς βιβλικῆς γραμματείας τόσο γιὰ τοὺς Ἑβραίους ὅσο καὶ γιὰ τοὺς χριστιανούς. Εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι σώζονται πολλὰ περισσότερα ἑλληνικὰ χειρόγραφα τῶν “Ψαλμῶν” ἀπ’ ὅ,τι ὁποιουδήποτε ἄλλου βιβλίου τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης. Στὴν Καινὴ Διαθήκη ἀπαντᾶ πλῆθος ψαλμικῶν χωρίων· στίχους ἀπὸ τοὺς ψαλμοὺς χρησιμοποιεῖ καὶ ὁ ἴδιος ὁ Ἰησοῦς Χριστός, καθὼς καὶ ἡ Θεοτόκος καὶ οἱ Ἀπόστολοι. Οἱ “Ψαλμοὶ” ἐντάχθηκαν στὴ χριστιανικὴ λατρεία ἤδη ἀπὸ τὴν πρωτοχριστιανικὴ περίοδο καὶ ἀποτέλεσαν τὴ βάση τοῦ ὑμνολογίου τῆς Ἐκκλησίας. Στὴν ἐκκλησιαστικὴ λατρευτικὴ χρήση του, τὸ Ψαλτήρι διαιρεῖται σὲ εἴκοσι μέρη, ποὺ ὀνομάζονται “καθίσματα”. Σὲ ὅλες τὶς ἀκολουθίες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας προβλέπεται πάντοτε ἀνάγνωση ψαλμῶν.
ΜΑ΄ (ΜΒ΄) 41
Τοῦ πρωτοψάλτη· διδακτικὸς ψαλμὸς τῶν γιῶν τοῦ Κορέ.
Ὅπως ποθεῖ τὸ ἐλάφι τὶς πηγὲς τῶν νερῶν,
ἔτσι σὲ ποθεῖ ἡ ψυχή μου, Θεέ.
Δίψασε ἡ ψυχή μου τὸν ζωντανὸ Θεό·
πότε θὰ ἔρθω καὶ ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ θὰ ἰδωθῶ;
Τὰ δάκρυά μου ἔγιναν μέρα καὶ νύχτα τὸ ψωμί μου,
καὶ κάθε μέρα μὲ ρωτοῦν: “Ποῦ εἶναι ὁ Θεός σου;”.
Αὐτὰ θυμᾶμαι, καὶ ξεχύνεται μέσα μου ἡ ψυχή μου,
ὅτι θὰ διαβῶ ἀπὸ τὴ θαυμαστὴ σκηνὴ ποὺ κατοικεῖ ὁ Θεός,
μέσα σὲ φωνὲς χαρᾶς καὶ δόξα σοι καὶ ἤχους γιορτινούς.
Γιατί εἶσαι περίλυπη, ψυχή μου, καὶ γιατί μὲ ἀναστατώνεις;
Ἔλπισε στὸν Θεό, γιατὶ θὰ τὸν δοξολογήσω·
εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ προσώπου μου ὁ Θεός μου.
Ταράχτηκε μέσα μου ἡ ψυχή μου·
γι’ αὐτὸ θὰ σὲ ἀναθυμηθῶ ἀπὸ τὴ γῆ τοῦ Ἰορδάνη καὶ τοῦ Ἑρμών, ἀπὸ τὸ μικρὸ βουνό.
Ἡ ἄβυσσος τὴν ἄβυσσο καλεῖ μέσα στὸν κρότο τῶν καταρρακτῶν σου,
πέρασαν ἀπὸ πάνω μου ὅλοι οἱ κλύδωνές σου καὶ τὰ κύματά σου.
Τὴ μέρα θὰ προστάξει ὁ Κύριος τὸ ἔλεός του,
καὶ τὴ νύχτα θὰ ἔχω τραγούδι,
προσευχὴ στὸν Θεὸ τῆς ζωῆς μου.
Θὰ πῶ στὸν Θεό: “Προστάτης μου εἶσαι· γιατί μὲ ξέχασες;
Καὶ γιατί πορεύομαι σκυθρωπὸς ποὺ μὲ στενοχωρεῖ ὁ ἐχθρός μου;”.
Ὅταν συντρίφτηκαν τὰ ὀστά μου, μὲ περιγέλασαν οἱ τύραννοί μου
καὶ κάθε μέρα μὲ ρωτοῦν: “Ποῦ εἶναι ὁ Θεός σου;”.
Γιατί εἶσαι περίλυπη, ψυχή μου, καὶ γιατί μὲ ἀναστατώνεις;
Ἔλπισε στὸν Θεό, γιατὶ θὰ τὸν δοξολογήσω·
εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ προσώπου μου ὁ Θεός μου.»
