Τον Αύγουστο του 1948 στη Θεοτόκο Ιωαννίνων σκοτώνεται ο υπολοχαγός Γεώργιος Σπηλιωτόπουλος από θραύσμα όλμου του Δημοκρατικού Στρατού
Τον Αύγουστο του 1948 στη Θεοτόκο Ιωαννίνων σκοτώνεται ο υπολοχαγός Γεώργιος Σπηλιωτόπουλος από θραύσμα όλμου του Δημοκρατικού Στρατού. Είναι γιος του στρατηγού Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου, του μόνου Ελληνα αξιωματικού που προήχθη σε υποστράτηγο επ’ ανδραγαθία ως διοικητής της XV Μεραρχίας στο μέτωπο του πολέμου της Αλβανίας και επίσης αρχηγός του ΓΕΣ στα έτη 1946-1947. Δεν τέθηκε στιγμή στη σκέψη του γιου και του πατέρα Σπηλιωτόπουλου να μην υπηρετήσει ο γιος στη γραμμή των πρόσω. Στην κηδεία του, στη μητρόπολη Αθηνών, τον επικήδειο εκφώνησε ο ίδιος ο πατέρας του νεκρού. Του είπε, μεταξύ άλλων, αποχαιρετώντας τον, «….αγαπημένο μου παιδί, ήθελες τις ταινίες των παρασήμων σου, συνεχώς καινούργιες…».
Ηθελε δηλαδή, ο σκοτωμένος στη μάχη, υπολοχαγός Σπηλιωτόπουλος, να ανδραγαθεί, με κίνδυνο της ζωής του, για να δίνει το παράδειγμα στους στρατιώτες του, για να φέρει υπερήφανος, διαρκώς νέα αριστεία ανδρείας, αριστερά στο στήθος του.
Τραγικός ο επικήδειος, σαφής όμως η αναφορά από έναν επαγγελματία αξιωματικό σε έναν άλλον επίσης επαγγελματία αξιωματικό. Χωρίς ρίσκο ζωής, το παράδειγμα δεν «πιάνει». Ιδιαίτερα όταν χρειάζεται να πεισθούν, διά του παραδείγματος, οι στρατιώτες για να κινηθούν ίσως και προς τον θάνατο.
Μια τέτοια περίπτωση ήταν και αυτή του Σπύρου Μουστακλή που αποφοιτά από τη Σχολή Αξιωματικών της Κέρκυρας και μπαίνει στην πολεμική δράση στον Εμφύλιο, περίπου τις ημέρες που σκοτώνεται ο νεαρός Σπηλιωτόπουλος. Είχε προηγηθεί κατά την Κατοχή η δράση του Μουστακλή στον ΕΔΕΣ και οι τραυματισμοί του σε μάχη με τους Ιταλούς και με τον ΕΛΑΣ. Ακολούθησε ο εμφύλιος πόλεμος που ανδραγάθησε και εκεί, αλλά και η Κορέα όπου πολέμησε ως εθελοντής. Σε όλα τα μέτωπα ως επαγγελματίας αξιωματικός πολεμάει για την πατρίδα του.
Μαχητικός, λεβέντης, ευγενικός, παράτολμος, έντιμος, με προσωπική σχέση με τους στρατιώτες του στο πεδίο της μάχης, στην εκπαίδευση αλλά και στην παιδεία που έδινε κάποτε ο στρατός στα νέα παιδιά που οι υποδομές, η τεχνολογία και οι πόλεις τους ήταν άγνωστες. Δεν τον αφορά η στείρα εμμονή στον εσωτερικό εχθρό, διάσταση που περιορίζει την ουσία, την ποιότητα και το έργο του Ελληνικού Στρατού.
Φέροντας από την οικογένειά του την πλαστηρική παρόρμηση ως κύριο στοιχείο των αξιωματικών, δηλαδή μια ισχυρή μαχητικότητα μαζί με έναν πατριωτικό ρομαντισμό, θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως το δυσεύρετο είδος του κεντρώου αξιωματικού στον Ελληνικό Στρατό μετά τον εμφύλιο πόλεμο. Των αξιωματικών που πολέμησαν εντονότατα κατά τον Εμφύλιο αλλά, μη όντας στελέχη ή και μέλη της φιλοβασιλικής συνωμοσίας που κυριάρχησε, έμεναν εκτός του ευνοημένου πλαισίου που διαχειρίζονταν οι συνωμότες από το 1949 έως το 1967 όπου και έκαναν πράξη τους καταστροφικούς στόχους τους, την 21η Απριλίου.
Επόμενη, μια μάλλον πολεμική δράση, η διοίκηση τάγματος στην προκάλυψη, στο Μπογάζι, στην κρυφή Ελληνική Μεραρχία στην Κύπρο το 1965.
Εκεί κινήθηκε ελεύθερα σε μια αποστολή που του ταίριαζε, στην προσπάθεια δημιουργίας υποδομών άμυνας του ελληνοκυπριακού στοιχείου. Μακριά από τις συνωμοσίες στο εσωτερικό των μονάδων συνδέθηκε με εκλεκτά στελέχη όπως τον τότε λοχαγό Αλέκο Ζαρκάδα και τον τότε υποπλοίαρχο Κωστή Δημητριάδη. Και οι δύο κεντρώοι και δημοκρατικοί επαγγελματίες αξιωματικοί, ο μεν πρώτος αποτάχθηκε αμέσως μετά την 21/4/67 λόγω των πολιτικών πεποιθήσεών του και ο άλλος αποτέλεσε ένα από τα πλέον βασικά στελέχη του Κινήματος του Ναυτικού το 1973.
Η δικτατορία βρίσκει τον Μουστακλή υπό απομάκρυνση από τον στρατό, λόγω μιας υπόθεσης στην Κύπρο, που η διοίκηση έστρεψε εναντίον του. Ωστόσο το πραξικόπημα του 1967 σημαίνει αυτομάτως τη στράτευσή του στην Αντίσταση κατά της χούντας. Στην ίδια λογική μάχης και ήθους και κινδύνου πολεμάει τη χυδαία δικτατορία στο όνομα της δημοκρατίας του αστικού κόσμου.
Ο Σπύρος Μουστακλής πολέμησε τη χυδαία δικτατορία στο όνομα της δημοκρατίας του αστικού κόσμου.
Συλλαμβάνεται με την οργάνωση Ελεύθεροι Ελληνες και εξορίζεται. Να σημειώσουμε ότι στην οργάνωση αυτή εντάχθηκαν αξιωματικοί αντιπάλων πολιτικά χώρων προ της δικτατορίας. Κίνητρό τους η επιστροφή του συνταγματικού καθεστώτος και ο σεβασμός της ιεραρχίας.
Οι αξιωματικοί που ετοιμάζουν το Κίνημα του Ναυτικού του 1973, του ζητάνε να αναλάβει τη θέση του φρουράρχου της Σύρου, του νησιού στο οποίο θα εγκαθιστούσαν την ελεύθερη ελληνική κυβέρνηση.
Η προοπτική αυτή για τον Μουστακλή προκαλεί την μήνιν των δικτατόρων. Πόσο μάλλον όταν το έστω και μη εκδηλωθέν Κίνημα βγάζει τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ασπροπρόσωπες και η ενέργεια του Νίκου Παππά και του αντιτορπιλικού «Βέλος» εδραιώνουν, μαζί με το φοιτητικό κίνημα, την πεποίθηση ότι η ελληνική δικτατορία δεν είναι κυρίαρχη.
Η αντίδραση των δικτατόρων απέναντι στον Μουστακλή είναι σαφώς προσωπικά εκδικητική. Τα στοχευμένα βασανιστήρια του καταργούν την ικμάδα και τη δυνατότητα επικοινωνίας.
Το πρόσφατο βιβλίο της Χριστίνας Μουστακλή με τον τίτλο «Σπύρος Μουστακλής. Ενας ελεύθερος πολιορκημένος» (εκδ. Λειμών) παρουσιάζει όλα τα γοητευτικά και τραγικά βήματα της ζωής του Μουστακλή.
Κατακλείδα για τη διαφορά μεταξύ επαγγελματιών και επίορκων αξιωματικών είναι η φράση του ηρωικού στρατηγού Γεωργίου Κουμανάκου στον δικαστή Ντεγιάννη στη Δίκη των πρωταιτίων.
«Οσα πτυχία και να έχουν οι κατηγορούμενοι κύριε πρόεδρε (αναφερόταν στην περίπτωση του Ο. Αγγελή), στερούνται της βασικής ιδιότητας, που οφείλουν να έχουν με φυσικό τρόπο οι Ελληνες αξιωματικοί, του πνεύματος της θυσίας».
* Ο κ. Τάσος Σακελλαρόπουλος είναι υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη.
