α) Οικονομικά.
- ενιαίο οικονομικό σύστημα.
- κοινό νομισματικό σύστημα,
- κοινή δημοσιονομική πολιτική
- και κοινός τρόπος συναλλαγών.
- Οι βασιλείς ήταν κάτοχοι όλης της γης.
- Ανάπτυξη του εμπορίου λόγω της πλούσιας γεωργικής παραγωγής και της ανταλλαγής των παραγόμενων αγαθών μεταξύ των βασιλείων.
- Για τη διευκόλυνση των συναλλαγών χρησιμοποιήθηκαν τα ελληνικά νομίσματα και αποσύρθηκαν τα περσικά.
Παράλληλα δημιουργήθηκαν τράπεζες και χρησιμοποιήθηκαν επιταγές.
β) Κοινωνικά.
- Αστική τάξη
- Έμποροι
- Τραπεζίτες
- βασιλικοί υπάλληλοι
- εργάτες και μικροκαλλιεργητές
- δούλοι
γ) Πολιτικά.
- απόλυτη μοναρχία
- ο Βασιλιάς κυβερνά μαζί με το επιτελείο του
- θεϊκές τιμές προς τον βασιλιά
- ο πολίτης χάνει το ενδιαφέρον του για τα κοινά και κοιτά το ατομικό του συμφέρον
- Το κέντρο βάρους μετατοπίστηκε από τη μητροπολική Ελλάδα στις μεγαλουπόλεις της Ανατολής.
ΟΜΑΔΑ Α
Ύµνος προς τιµήν του ∆ηµητρίου του Πολιορκητή
[ Τιµηµένος σαν Θεός στο πέρασµά του από την Αθήνα στα 307π.Χ ο ∆ηµήτριος δέχεται την προσφορά σ’ αυτόν ενός ύµνου κατά τη διάρκεια µιας νέας παραµονής του στην Αθήνα, περί το τέλος της βασιλείας του σε µια χρονική στιγµή όπου οι Αθηναίοι ετοιµάζονταν να πανηγυρίσουν τις εορτές προς τιµήν της θεάς ∆ήµητρας ].
Οι πιο ένδοξοι και οι πιο αγαπηµένοι Θεοί ήρθαν στην πόλη µας. Πράγµατι, οι συγκυρίες οδήγησαν εδώ, µαζί, την ∆ήµητρα και τον ∆ηµήτριο. Η ∆ήµητρα έρχεται για να γιορτάσει τα θεία µυστήρια της θυγατέρας της ενώ ο ∆ηµήτριος, ακτινοβόλος όπως αρµόζει σε θεό, βρίσκεται εδώ, ωραίος και γελαστός. Φαίνεται σαν κάτι υπερούσιο, όλοι οι φίλοι του γύρω του, µοιάζουν µε τí άστρα και στη µέση τους, ο ίδιος, είναι ο ήλιος ο υπέρλαµπρος.
Χαίρε, γιε, του πανίσχυρου Θεού Ποσειδώνα και της Αφροδίτης. Οι άλλοι Θεοί βρίσκονταν µακριά, ή δεν έχουν καθόλου αυτιά, ή δεν υπάρχουν καθόλου, ή δε δίνουν καµία σηµασία σε µας. Ενώ εσένα, σε βλέπουµε παρόντα, ούτε ξύλινο ούτε πέτρινο, αλλά πραγµατικό. Γιí αυτό και σε παρακαλούµε. Αρχικά, συ ο πολυαγαπηµένος, φέρε µας την ειρήνη.
- Πώς µπορεί να ερµηνευθεί το γεγονός ότι ο ∆ηµήτριος ο Πολιορκητής γίνεται δεκτός στην Αθήνα σαν Θεός;
ΟΜΑΔΑ Β
ΠΗΓΗ 1
«Ο Ευµένης (βασιλιάς των Σελευκιδών), παρέδωσε τις αποµακρυσµένες πόλεις στη διακυβέρνηση των φίλων του, τους έκανε φρούραρχους και τους διόρισε δικαστές και αξιωµατούχους κατά την κρίση του». Πλουτάρχου Ευµένης, ΙΙΙ
ΠΗΓΗ 2
Το καθεστώς των Λαγιδών (στην Αίγυπτο) ήταν εντελώς προσωπικό. Στο συγκεντρωτικό αυτό κράτος µε τους πολλούς υπαλλήλους κρατούσε όλα τα νήµατα της εξουσίας ο βασιλεύς: βρισκόταν στην κορυφή της πυραµίδος σε όλους τους τοµείς, στη δικαιοσύνη, στην οικονοµία, στο στρατό, στη θρησκευτική λατρεία και γενικά σε όλη τη διοίκηση του κράτους και ρύθµιζε τα πάντα κατά τη θέλησή του µε τις κυβερνητικές αποφάσεις του (τα προστάγµατα ή διαγράµµατα). U. Wilcken, Αρχαία Ελληνική Ιστορία, σ. 357
ΠΗΓΗ 3
«Και το καλό του κράτους βρίσκεται στο καλό του βασιλιά, της αδελφής του, της βασίλισσας, των φίλων και του στρατού.»
- Με βάση τις πηγές να αναφέρετε τους φορείς εξουσίας και να σχολιάσετε τον τρόπο άσκησης της κρατικής εξουσίας.
ΟΜΑΔΑ Γ
Κείµενο
Τα άτοµα ένιωσαν ανίσχυρα µπροστά στα κοσµοϊστορικά γεγονότα που διαδραµατίστηκαν γύρω τους από τη διάβαση του Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία ως την τελευταία φάση της τιτανοµαχίας για τη διαδοχή του και στη συνέχεια µπροστά στη θέληση των µοναρχών που σαν επίγειοι θεοί ρύθµιζαν τις τύχες των ανθρώπων. Αυτή η συνείδηση της απόλυτης αδυναµίας του κοινού ανθρώπου οδήγησε στην παραίτηση και στη µοιρολατρία. Οι Στωικοί και οι Επικούρειοι υιοθέτησαν αυτές τις τάσεις, τις αιτιολόγησαν φιλοσοφικά και τις ενέταξαν στην ηθική τους. Οι Στωικοί σύστησαν την αποχή από την πολιτική δραστηριότητα µε το αιτιολογικό ότι θα µπορούσε να µην εναρµονίζεται µε τη θεία βούληση και εποµένως να επιβραδύνει την πραγµάτωση των υπερκόσµιων σχεδίων. Θεωρούσαν λοιπόν τους ισχυρούς ως όργανα της θείας Πρόνοιας και δίδασκαν ότι τα συµβαίνοντα είναι µοιραία και σύστησαν να αντιµετωπίζονται µε απάθεια. Και οι Επικούρειοι πέρα από την αταραξία συνιστούσαν αποχή από την πολιτική ζωή, εκτός των περιπτώσεων που επιβαλλόταν από λόγους ατοµικής ασφάλειας. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. ∆΄, σ. 485.
- Ποια η στάση του πολίτη την ελληνιστική εποχή σε σχέση με τα δημόσια πράγματα; Συγκρίνετε με τη θέση του πολίτη την κλασσική εποχή.
«Οἵ ἴδιοι, ἐμεῖς, φροντίζομε καὶ τὶς ἰδιωτικὲς μας ὑποθέσεις καὶ τὰ δημόσια πράγματα κ’ ὲνῶ ὁ καθένας μας φροντίζει τὶς δουλειές του, τοῦτο δὲν μᾶς ἐμποδίζει νὰ κατέχωμε καὶ τὰ πολιτικά. Μόνο ἐμεῖς θεωροῦμε πὼς εἶναι ὄχι μόνον ἀδιάφορος, ἀλλὰ καὶ ἄχρηστος ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἐνδιαφέρεται στὰ πολιτικά.» Θουκυδίδου, «Περικλέους Επιτάφιος»
ΟΜΑΔΑ Δ
Κείµενο
Η βασιλική ιδιοκτησία της γης ήταν από παλιά ιερή παράδοση στην Αίγυπτο. Ο Φαραώ, ως βασιλιάς θεός, είχε πλήρη δικαιώµατα στο έδαφος και σε όλα τα προϊόντα. Ο ιθαγενής φελάχος δεν ήταν δούλος, αλλά δεν µπορούσε να εγκαταλείψει την θέση του χωρίς την άδεια της κυβερνήσεως και ήταν υποχρεωµένος να παραδίδει µέρος της συγκοµιδής του στο κράτος. Οι Πτολεµαίοι δέχτηκαν αυτό το σύστηµα και το επέκτειναν αφού οικειοποιήθηκαν τις µεγάλες εκτάσεις που ανήκουν στους ευγενείς Αιγυπτίους και στους ιερείς. Μια µεγάλη γραφειοκρατία κυβερνητικών εποπτών υποστηριζόµενη από ένοπλη φρουρά διεύθυνε ολόκληρη την Αίγυπτο σαν ένα απέραντο κρατικό κτήµα. Αναµφίβολα το σύστηµα αυτό εφαρµόστηκε γιατί οι συνθήκες καλλιέργειας στην Αίγυπτο απαιτούσαν περισσότερη συνεργασία και ενότητα δράσης απ’ όση θα µπορούσε να αναπτυχθεί µε το σύστηµα ατοµικής ιδιοκτησίας.
Will Durant, Παγκόσµιος Ιστορία του Πολιτισµού, τ. Β΄, σσ. 601-602.
- α) να περιγράψετε το ιδιότυπο γαιοκτητικό καθεστώς στο κράτος της Αιγύπτου.
β) να ερµηνεύσετε τις ανάγκες που επέβαλαν τη διατήρησή του.
ΟΜΑΔΑ Ε
3. Οι τράπεζες.
Μία από σημαντικότερες δραστηριότητες των τραπεζών, που τότε γνώρισαν απίστευτη ανάπτυξη, ήταν η συναλλαγή. Δάνειζαν με ένα επιτόκιο που ανερχόταν γενικά στο 10% (στη Ρόδο ή στη Δήλο, για παράδειγμα, που ήταν οι κυριότεροι τόποι στους οποίους λειτουργού-σαν τράπεζες), ενώ στην Αίγυπτο έφτανε το 24%. Οι πελάτες είχαν τους λογαριασμούς τους στις τράπεζες και οι συναλλαγματικές και οι επιταγές αποτελούσαν τρέχουσα πρακτική. Παράλληλα με τις ιδιωτικές τράπεζες, οι οποίες συχνά ανήκαν σε εκπατρισμένους Αθηναίους, υπήρχαν και τράπεζες που ανήκαν σε πόλεις.
P. Leveque, L’aventure greque, σ. 575,576.
Οι τραπεζίτες απέκτησαν τεράστια οικονομική δύναμη. Ένας μάλιστα πρωτοποριακός τραπεζίτης από τη Ρόδο (ο Αντιμένης) ανέλαβε να καλύπτει τους ιδιοκτήτες δούλων για κάθε απόδραση με ασφάλιστρα 8% επί της αξίας του δούλου, εγκαινιάζοντας έτσι το θεσμό της ασφάλισης. Τα μεγάλα κέρδη ώθησαν μερικές πόλεις (Δήλο, Βυζάντιο κ.ά.) στη δημιουργία κρατικών τραπεζών. (Κοινωνική και πολιτική οργάνωση στην αρχαία Ελλάδα ΟΕΔΒ)
- Λαμβάνοντας υπόψη τα παραθέματα να επισημάνετε τις ομοιότητες του τραπεζικού συστήματος κατά την ελληνιστική και σύγχρονη εποχή.
ΟΜΑΔΑ ΣΤ
Στη γενική οικονομική αναστάτωση συνέβαλε και το γεγονός ότι η αποδέσμευση των περσικών θησαυρών (χρυσού και αργύρου) από τον Αλέξανδρο και τους διαδόχους του είχε αυξήσει την κυκλοφορία του χρήματος, με αποτέλεσμα, αρχικά τουλάχιστον, να αυξηθούν υπερβολικά οι τιμές των προϊόντων. Την αύξηση των τιμών δεν ακολούθησε ανάλογη αύξηση των μισθών, με συνέπεια την περαιτέρω επιδείνωση της κατάστασης των οικονομικά ανίσχυρων. Και μπορεί στη συνέχεια με την ανάπτυξη του εμπορίου οι τιμές να επανήλθαν στα κανονικά τους επίπεδα, ωστόσο όμως πολλοί είχαν υποστεί οικονομική καταστροφή. Με τα νέα δεδομένα ένα άτομο στηριζόμενο αποκλειστικά στο μισθό του μόλις που μπορούσε να επιβιώσει. Η δημιουργία οικογένειας, κατά συνέπεια, ήταν σχεδόν αδύνατη. Ο δρόμος για μισθοφορία ή μετανάστευση στην Ανατολή πολλές φορές ήταν η μόνη διέξοδος στο πρόβλημα.
- Ποιες συνέπειες είχε η ρευστοποίηση των περσικών θησαυρών και ποιες εναλλακτικές λύσεις υπήρχαν για τους απλούς πολίτες;
