Συσσίτιο για τους πρόσφυγες στο Ρέθυμνο. Μαρία Τσιριμονάκη, Εν Ρεθύμνω, Αφηγήματα, Ρέθυμνο 1997.
1. Η ενσωμάτωση των προσφύγων.
- Η αποκατάσταση και αφομοίωση των προσφύγων είναι το σημαντικότερο επίτευγμα του νέου ελληνικού κράτους και τιτάνιο έργο αν συνεκτιμηθούν οι αντικειμενικές συνθήκες της εποχής:
- Δεινή οικονομική κατάσταση,
- Πολιτικές περιστάσεις των δεκαετιών του ’20 και του ’30,
- Ελλιπής κρατική οργάνωση,
- Τεράστιος αριθμός προσφύγων.
- Καθοριστικός ο ρόλος της ΕΑΠ→ υπό διεθνή έλεγχο → αποστασιοποιημένη από την ελληνική πολιτική ζωή→ αποτελεσματικότερη.
- Πρόσφυγες:►διέφεραν μεταξύ τους κοινωνικά, πολιτιστικά, ακόμα και γλωσσικά.
► εύποροι→ άμεση ενσωμάτωση και ανάμιξη με τους γηγενείς.
► φτωχοί→ ταχεία αποκατάσταση – αργή η διαδικασία της αφομοίωσης.
► ψυχικά τραυματισμένοι ~ άγχος επιβίωσης ~ άγχος βελτίωσης των συνθηκών της ζωής τους.
► παράπονα για την αντιμετώπισή τους από το κράτος και από τους γηγενείς:
- παραβίαση των δικαιωμάτων τους με την υπογραφή της Σύμβασης Ανταλλαγής της Λωζάνης και του Ελληνοτουρκικού Συμφώνου του 1930.
- Μερική αποζημίωση για τις περιουσίες τους
- Η ανταλλάξιμη περιουσία δεν περιήλθε όλη σ’ αυτούς. Αίτια:
- Έλλειψη κτηματολογίου
- Ανυπαρξία τίτλων ιδιοκτησίας
- Δυσκολία στην οριοθέτηση και περίφραξη
- Παραχώρηση από το κράτος ανταλλάξιμης περιουσίας σε γηγενείς ιδιώτες ή ιδρύματα.
- Διαφορές μεταξύ προσφύγων και ντόπιων στη νοοτροπία και την ιδιοσυγκρασία:
➣ Γηγενείς→ ήθος, διασκέδαση, κοσμοπολίτικη συμπεριφορά των προσφύγων.
➣ Πρόσφυγες → χαμηλό πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο των ντόπιων.
- Διάσταση μεταξύ προσφύγων και ντόπιων:
✔ Στην οικονομική ζωή→ ανταγωνισμός στην αγορά εργασίας.
✔ Στην πολιτική ζωή→ οι πρόσφυγες ήταν κυρίως Βενιζελικοί→ μίσος από τους αντιπάλους.
✔ Στην κοινωνική ζωή→ οι πρόσφυγες των συνοικισμών ζούσαν σε απόσταση με τους ντόπιους→ αποφυγή σύναψης γάμων.
~Η λέξη «πρόσφυγας» είχε υποτιμητική σημασία ~ η αντίθεση δεν έγινε ποτέ σύγκρουση ~ η διαχωριστική γραμμή έπαψε να υπάρχει μετά τη δεκαετία του ’40.
2. Οι επιπτώσεις από την άφιξη των προσφύγων.
α) Εξωτερική πολιτική: απουσία του σημαντικότερου παράγοντα προστριβών→ διατήρηση των καλών σχέσεων για 30 χρόνια.
β) Πληθυσμός/ εθνολογική σύσταση: αύξηση του πληθυσμού κατά 20% – αστικοποίηση, διόγκωση των αστικών κέντρων – τόνωση του ελληνικού στοιχείου σε κρίσιμες παραμεθόριες περιοχές (Μακεδονία, Ήπειρος, Δυτ. Θράκη), πλήρης εξελληνισμός άλλων περιοχών (Κρήτη, Λέσβος, Λήμνος) – το 1920 ζούσαν 20% μη Έλληνες Ορθόδοξοι στην Ελλάδα, ενώ το 1928 6%.
γ) Οικονομία:
- γεωργία: αύξηση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων κατά 50%→ αύξηση της παραγωγής → επάρκεια στα σιτηρά. Εφαρμογή της αμειψισποράς και της πολυκαλλιέργειας – ενίσχυση της μικρής ιδιοκτησίας – εισαγωγή νέων καλλιεργειών, επέκταση παλιών (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα) – βελτίωση της κτηνοτροφίας και της πτηνοτροφίας – ανάπτυξη της σηροτροφίας, της δενδροκομίας και της αλιείας από εξειδικευμένους πρόσφυγες.
- βιομηχανία: αναζωογόνηση→
→ νέο, ειδικευμένο, φθηνό εργατικό δυναμικό
→ διεύρυνση της καταναλωτικής αγοράς
→ οι πρόσφυγες ήταν άνθρωποι με επιχειρηματικές ικανότητες→
➣ επιχειρηματίες
➣ βιομήχανοι
➣ μεγαλέμποροι
→διπλασιασμός των μονάδων , διατήρηση όμως των παραδοσιακών δομών λειτουργίας.
➘ Οι πρόσφυγες συμμετείχαν ως κεφαλαιούχοι και ως εργάτες κυρίως στην κλωστοϋφαντουργία-ταπητουργία-μεταξουργία-αλευροβιομηχανία-οικοδομικά υλικά.
➘ Υπεροχή των προσφύγων των αστικών κέντρων σε:
- επιχειρηματικό πνεύμα
- εκπαίδευση
- κατάρτιση
- προοδευτικές αντιλήψεις
➘ τους βοήθησαν να οργανώσουν δικές τους επιχειρήσεις: :
- ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας τους
- οι ξένες γλώσσες
- οι επαφές με την Ευρώπη
- η πείρα
➘ Ένταξη των γυναικών→ η πλειοψηφία των εργατών σε κλωστοϋφαντουργία, καπνοβιομηχανία, ενδύματα.
δ)Πολιτισμός: επίδραση :στη μουσική
λογοτεχνία
ζωγραφική
γλώσσα.
