ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥ ΛΑΙΚΙΣΜΟΥ

 

Ποιοι τον χρησιμοποιούν, ποιοι τον αποφεύγουν

Tης Μαγδαληνης Τσεβρενη  [Πηγή Η Καθημερινή]

PIERREANDRE TAGUIEFF

Ο νέος εθνικολαϊκισμός

μετ.: Αναστασία Ηλιαδέλη, Ανδρέας Πανταζόπουλος

εκδ. Επίκεντρο

Στα μέσα του 19ου αιώνα περίπου, στη Ρωσία, ξυπνά ένα κίνημα που πιστεύει στην εγγενή αξία του λαού, δηλαδή κυρίως του αγροτικού πληθυσμού, και τον τοποθετεί ως πρωταγωνιστή στο κέντρο του επαναστατικού οράματος. Από τότε, τα πράγματα έχουν αλλάξει και όταν μιλάμε για λαϊκισμό εννοούμε κάτι εντελώς διαφορετικό.

Η έννοια του λαϊκισμού επανήλθε κατά τη δεκαετία του 1980 και η χρήση της παγιώθηκε μια δεκαετία αργότερα. Σύμφωνα με τον Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ, ο οποίος έχει ασχοληθεί εκτενώς με το ζήτημα και τις διάφορες εκφάνσεις του, με τον «λαϊκισμό» μπερδεύουμε δεδομένα διαφορετικής δυναμικής και αναφοράς, καθώς τέτοιες λέξεις «γοητεύουν πάντα τους εραστές των ρευστών εννοιών που τυγχάνουν εφαρμογής σε ένα άπειρο σύνολο φαινομένων».

Ομως, ο Γάλλος φιλόσοφος επιχειρεί να ξεκαθαρίσει το τοπίο και με μαχητικό λόγο διευκρινίζει τι είναι τελικά αυτό που τόσο εύκολα αποκαλούμε λαϊκισμό και, πάνω από όλα, ποιες είναι οι σύγχρονες μορφές του, τι σημαίνει, δηλαδή, ο νέος ενθικολαϊκισμός.

Στο κείμενο βρίσκουμε διάσπαρτες, δεκάδες διευκρινίσεις του όρου, όπως ότι πρόκειται για μια σύγχρονη μορφή δημαγωγίας με βάση την έννοια του κυρίαρχου λαού και την ενότητα του έθνους, ότι εξουδετερώνει τη διαφορά δεξιάς-αριστεράς, ή ότι συνδέεται με την κρίση του πολιτικού φιλελευθερισμού κ.ά. Δεν πρέπει πάντως να αναζητούμε έναν απερίφραστο ορισμό, αλλά μάλλον τη ρητή περιγραφή των διαστάσεών του.

Ετσι, έχει σημασία να γνωρίζουμε ότι ο λαϊκισμός εμφανίζεται στον λόγο όλων των πολιτικών ρευμάτων, είτε ως χαρακτηριστικό των ακροδεξιών κομμάτων που στοχεύουν, για παράδειγμα, στον φόβο για τα μεταναστευτικά κύματα και την ασφάλεια ή την εθνική ενότητα, είτε ως χαρακτηριστικό πιο ριζοσπαστικών δυνάμεων, οι οποίες αναφέρονται στον λαό ως θύμα κάποιων ελίτ που τον εκμεταλλεύονται ή που καταλήγουν στην ουτοπική επίκληση της άμεσης δημοκρατίας. Επίσης, ο σύγχρονος λαϊκισμός επινοεί από την αρχή τον εθνικισμό, του δίνει νέο περιεχόμενο και διαχέεται στην κοινωνία με τα μίντια και το Διαδίκτυο.

Τελικά, παίρνει σημαντικές πολιτικές διαστάσεις όταν επιτρέπει στα πάθη και τον φόβο να κυριαρχούν και να δημιουργούν μια ζοφερή εικόνα ενός αβέβαιου μέλλοντος. Γι’ αυτό o Ταγκιέφ θεωρεί ουσιαστικό να συζητάμε τα ζητήματα που εύκολα θίγονται με τρόπο λαϊκιστικό.

Η δαιμονοποίηση δεν έχει οδηγήσει ποτέ σε καλά αποτελέσματα. Ετσι και με τον λαϊκισμό, σκοπός μας πρέπει είναι να καταλάβουμε το περιεχόμενό του και να μάθουμε να τον αντικρούουμε διαλεκτικά. Οπως λοιπόν προτείνει ο συγγραφέας, ο λαϊκισμός πρέπει να αντιμετωπίζεται ως σύμπτωμα μιας απολιτικής κατάστασης, και όχι ως λύση πολιτικών διαφορών. Μάλιστα, όσο αναπτύσσονται τα απολιτικά πάθη και κυρίως η απελπισία και οι φόβοι του κόσμου, τόσο πιο αβέβαιο γίνεται ένα θεμιτό πολιτικό μέλλον, τόσο πιο βέβαιη μοιάζει μια νέα μορφή μετα-φιλελεύθερης δικτατορίας.

Σε αυτό το βιβλίο, ο Ταγκιέφ εξετάζει εκδηλώσεις λαϊκισμού από όλο τον κόσμο, ενώ επίσης διερευνά τη σχέση τους με παρεμφερή φαινόμενα όπως οι «αγανακτισμένοι», ενώ επανέρχεται διαρκώς στο Εθνικό Μέτωπο της Μαρίν Λεπέν. Στον σύντομο πρόλογο του Ανδρέα Πανταζόπουλου βρίσκουμε μια πρώτη μεταφορά του ζητήματος στο ελληνικό παράδειγμα, που αν μη τι άλλο, προσφέρει άπειρα μιντιακά και πολιτικά δείγματα προς μελέτη.

 

Αφήστε μια απάντηση

Η διεύθυνση του email σας δεν θα δημοσιευθεί.

Αλλαγή μεγέθους γραμματοσειράς
Αντίθεση