ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ: ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΒΙΑ – ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΠΥΓΜΗΣ (Παραγωγή λόγου)

ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ:ΒΙΑ-ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΗΣ ΠΥΓΜΗΣ

Α’ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ο δολοφόνος με το αγγελικό πρόσωπο

Πηγή: Το Βήμα

Ομορφιά, υποκριτικό ταλέντο, χρήμα, δόξα, φιλοσοφημένη στάση ζωής, όμορφη σύντροφος, έξι παιδιά. Μείγμα που… σκοτώνει. Ο Μπραντ Πιτ επιστρέφει στις μεγάλες οθόνες με το «Killing Them Softly».

«Η Αμερική είναι επιχείρηση»

Το «Killing Τhem Softly», που έκανε πρεμιέρα στις Κάννες και συζητήθηκε πολύ για τη βίαιη εικόνα που αναδίδει, σίγουρα περιέχει έναν από τους πιο παράξενους ρόλους που έχει παίξει ο Μπραντ Πιτ – o οποίος υπήρξε επίσης παραγωγός τoυ φιλμ.
«Η Αμερική δεν είναι χώρα» λέει ο Τζάκι, ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Μπραντ Πιτ στο «Killing Τhem Softly». «Είναι επιχείρηση. Και τώρα δώσ’ μου τα λεφτά μου!». Κυνικός, αδίστακτος, αλλά την ίδια ώρα ρεαλιστής, καλλιεργημένος και με άποψη για όλα, ο Τζάκι είναι ένας ήρωας που δεν φεύγει εύκολα από τη μνήμη. Επαγγελματίας από την κορφή ως τα νύχια, ο Τζάκι δεν είναι πολύ καλός στη «δουλειά» του, δηλαδή τις εκτελέσεις ανθρώπων του υποκόσμου, αλλά και στις οικονομικές διαπραγματεύσεις με τους «καρχαρίες» δικηγόρους που τον προσλαμβάνουν για τις βρώμικες δουλειές των πελατών που εκπροσωπούν.

Είναι ένας μπίζνεσμαν, με άλλα λόγια, που προτιμά να εκτελεί ανθρώπους από μακριά, να τους σκοτώνει «απαλά» όπως ο ίδιος το θέτει (δικαιολογώντας τον τίτλο της ταινίας), γιατί δεν αντέχει τα παρακαλετά και τα μυξοκλάματα των υποψήφιων θυμάτων του. Γιατί με αυτόν τον τρόπο προσφέρει το καλό τόσο στο θύμα όσο και στον ίδιο τον θύτη. Την ίδια ώρα, ο Τζάκι μπορεί να συζητά για  πολιτική κάνοντας αναφορές από τον Τόμας Τζέφερσον μέχρι τον Τζορτζ Μπους Τζούνιορ. Είναι ένας πραγματικά τρομακτικός, αλλά και πολύ αληθινός ήρωας, μα και ένας ακόμη εκλεκτός ρόλος στη φιλμογραφία του ηθοποιού.
Το πραγματικά πολύ ενδιαφέρον στην περίπτωση του «Killing Τhem Softly» είναι ότι ενώ το σενάριο βασίζεται σε ένα μυθιστόρημα του πρώην δικαστικού Τζορτζ Β. Χίγκινς γραμμένο πριν από 30 χρόνια, στο φόντο της ταινίας βρίσκονται διαρκώς τηλεοπτικοί δέκτες με σκηνές από λόγους του Τζορτζ Μπους Τζούνιορ ή εικόνες από την εποχή της προεκλογικής αναμέτρησης του Μπαράκ Ομπάμα με τον Τζον Μακ Κέιν στην προεκλογική περίοδο του 2008. «Ήταν ο τρόπος μας να σχολιάσουμε την εικόνα της Αμερικής των καιρών μας» είπε από πλευράς του ο Ντόμινικ, μιλώντας για «ένα βιβλίο που στην ουσία πραγματεύεται την παραοικονομία η οποία στηρίζεται από τον τζόγο, άρα κατά κάποιον τρόπο αποτελεί ένα μυθιστόρημα για την κρίση». Όμως το ερώτημα που προκύπτει, σύμφωνα με τον Πιτ, είναι «τι γίνεται όταν η κρίση βρίσκεται μπροστά μας; Κάποιοι καλούνται να “καθαρίσουν”. Στην καπιταλιστική κοινωνία αυτό σημαίνει θάνατος». Ίσως για αυτόν ακριβώς τον λόγο ο Μπραντ Πιτ πιστεύει ότι «οι ταινίες εγκλήματος είναι οι πιο έντιμες όλων σε ό,τι αφορά την προσέγγισή τους απέναντι στη λειτουργία του καπιταλιστικού συστήματος – παρουσιάζουν δηλαδή τα πράγματα έτσι όπως είναι: ωμά και άμεσα.

Ιστορία της βίας

Η βία της ταινίας ή, αν θέλετε, ο εξωραϊσμός της βίας στην ταινία, προκάλεσε από την αρχή συζητήσεις, ειδικά η διάρκειας πολλών λεπτών και γλαφυρότατη σκηνή ενός πυροβολισμού από το ένα αμάξι στο άλλο όπου παρακολουθούμε σε αργή κίνηση τη σφαίρα να βγαίνει από τη θαλάμη του πιστολιού και να σφηνώνεται στο σώμα αυτού που τη δέχεται αφού πρώτα διαλύει το τζάμι. Μια ισπανίδα δημοσιογράφος από την Εθνική Ραδιοφωνία της χώρας της το είχε κάνει θέμα στη συνέντευξη Τύπου της ταινίας ρωτώντας στα ίσα (και με κάκιστα αγγλικά) τον Πιτ πώς αφού είναι πατέρας παιδιών δεν έχει πρόβλημα να υποδυθεί έναν ψυχρό δολοφόνο! (Το τι ακούγεται στις συνεντεύξεις Τύπου πρέπει κάποια στιγμή να γίνει βιβλίο.) «Να ενοχλούμαι;» αναρωτήθηκε εκείνος. «Με κανέναν τρόπο! Η βία είναι κομμάτι αυτής της ιστορίας στον κόσμο των γκάνγκστερ, είναι μια σύμβαση που δέχεσαι από την αρχή εφόσον παίζεις με αυτούς τους όρους». Ανέφερε, ωστόσο, ότι ενδεχομένως να είχε μεγαλύτερο πρόβλημα αν υποδυόταν έναν ρατσιστή, αλλά και πάλι, αν εξυπηρετούσε το σενάριο, δεν θα υπήρχε κανένα θέμα. «Ζούμε, άλλωστε, σε έναν βίαιο κόσμο» συνέχισε ο ηθοποιός. «Δεν συμφωνώ με το να προσπαθούμε να το κρύψουμε, γιατί αυτό είναι υποκριτικό. Για παράδειγμα, πίσω από το φάγωμα ενός χάμπουργκερ, εγώ βλέπω μια εντελώς βίαιη πράξη. Έχετε δει πώς σφάζουν τα βόδια; Είναι βάρβαρο, πάρα πολύ βίαιο, όπως βίαιος είναι ο κόσμος στον οποίο ζούμε. Και θεωρώ απολύτως σημαντικό να τον κινηματογραφούμε. Από εκεί και πέρα συζητήσιμο είναι το πώς το γυρίζεις. Το κάνεις ηθικοπλαστικά, το κάνεις ως επίδειξη δύναμης, το κάνεις για να δοξάσεις τη βία ή για να την καταδικάσεις; Αυτά ναι, είναι ερωτήματα που δέχομαι».

ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ

Παίρνοντας αφορμή από την παραπάνω είδηση να γράψετε μια επιστολή στο περιοδικό στην οποία να επισημαίνετε ¹τον ρόλο που διαδραματίζουν τα μέσα ενημέρωσης και ψυχαγωγίας στην έξαρση της βίας, ²τα πρότυπα που προβάλλουν οι βίαιοι χαρακτήρες των έργων και των ηλεκτρονικών παιχνιδιών και ³να προτείνετε τρόπους μέσω των οποίων τα μέσα αυτά να συμβάλλουν στην άμβλυνση του φαινομένου της βίας.

Α΄ πρόλογος: αφόρμηση-σκοπός

Αξιότιμε κύριε αρχισυντάκτη,

Παίρνοντας αφορμή από το δημοσίευμα με τίτλο: «….» θα ήθελα να σας εκθέσω τις απόψεις μου σχετικά με …….

Β΄ κύριο μέρος:

1. ΡΟΛΟΣ α) ενημερωτικές εκπομπές: επανειλημμένη προβολή βίαιων επεισοδίων (κοινωνικής ή αθλητικής κυρίως βίας)  ή έντονων λεκτικών αντεγκλήσεων σε εκπομπές «διαλόγου», με στόχο την προσέλκυση θεατών και την επίτευξη θεαματικότητας. (Υποκρισία: θεωρητικά η βία αποδοκιμάζεται – πρακτικά προβάλλεται). β) ψυχαγωγία: Äκινηματογραφικές ταινίες στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση: προβάλλεται πλήθος ταινιών με βίαιο περιεχόμενο και ρεαλιστική, ωμή απεικόνιση του εγκλήματος και του νεκρού σώματος με στόχο να συναρπάσει και να καθηλώσει τον θεατή με τη βοήθεια των τεχνικών μέσων εντυπωσιασμού (εφφέ) ð αποθέωση και δικαίωση της βίας ως μέσον επίλυσης προβλημάτων. Äηλεκτρονικά παιχνίδια: η βία γίνεται τρόπος διασκέδασης και κατασπατάλησης του ελευθέρου χρόνου. Ο χρήστης μπορεί να γίνει εικονικός δολοφόνος και να προσποιηθεί ένα βίαιο άτομο χωρίς συνέπειες. Αντίθετα η βιαιότητα επιβραβεύεται. ð εθισμός στη βία, σύγχυση εικονικής και πραγματικής ζωής, αντικοινωνικότητα, εσωστρέφεια, αποξένωση.
2. ΒΙΑΙΑ ΠΡΟΤΥΠΑ: υπερήρωες είτε σε κάποιο φανταστικό κόσμο (Batman, Spiderman κά.) είτε στον πραγματικό (στρατιώτες, κατάσκοποι, αστυνομικοί κά) προβάλλονται ως πρότυπα ομορφιάς, δύναμης, θάρρους, ευφυΐας που μέσω των σωματικών ικανοτήτων τους επιτυγχάνουν στην αποστολή του και γίνονται αντικείμενο θαυμασμού. Πάντοτε η βία δικαιώνεται ηθικά μέσω του σκοπού της (ο σκοπός αγιάζει τα μέσα). ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ¹:οι υπερήρωες αυτοί δεν είναι μόνο άντρες. Σε όλα τα βίαια έργα πρωταγωνιστούν και γυναίκες είτε ως συμπαραστάτες του κεντρικού ήρωα, είτε ως τα κεντρικά πρόσωπα που ενεργούν ιδιαίτερα βίαια ð η «μετάλλαξη» της γυναίκας από πρότυπο τρυφερότητας και ευαισθησίας σε μια «αντρική παραλλαγή». ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ² : τα παιδιά λόγω των ηλικιακών τους χαρακτηριστικών (απουσία κριτικής, ανωριμότητα, μιμητισμός) ταυτίζονται  με τα βίαια πρότυπα και τη βία τη μεταφέρουν στην καθημερινή τους ζωή και στις σχέσεις τους με τα άλλα παιδιά. (οι παιδικές ταινίες έχουν πολλά κοινά με αυτές των μεγάλων στον τρόπο προβολής της βίας)
3. ΤΡΟΠΟΙ α) ΜΜΕ: Ÿ συνειδητοποίηση του κοινωνικού τους και παιδευτικού τους ρόλου, Ÿνα μη θυσιάζουν την ποιότητα στο βωμό του χρήματος, Ÿνα στοχεύουν στη βελτίωση του ανθρώπου και στην προστασία του ευαίσθητου ψυχικού κόσμου των παιδιών, Ÿ αντικειμενική προβολή των κοινωνικών προβλημάτων που προκαλούν βία και όχι της ίδιας της βίας,  Ÿ απερίφραστη καταδίκη κάθε μορφής βίας. β) ΜΕΣΑ ΨΥΧΑΓΩΓΙΑΣ: Ÿοι ταινίες δεν πρέπει να στοχεύουν στην προβολή της βίας, επειδή δήθεν είναι υπαρκτή στην κοινωνία, αλλά στον τρόπο εξάλειψης της προβάλλοντας υγιή πρότυπα με στόχο την ενίσχυση των ηθικών αντιστάσεων του θεατή,  Ÿισχυρή πολιτική και κοινωνική πίεση προς τις εταιρείες παραγωγής ηλεκτρονικών παιχνιδιών με στόχο την εξάλειψη της βίας από τα παιχνίδια.

Γ’ επίλογος

Κλείνοντας αυτή την επιστολή θα ήθελα να εκφράσω τη βεβαιότητα ότι το περιοδικό στο οποίο εργάζεστε θα δώσει υπεύθυνα τη δική του μάχη για την αντιμετώπιση του τόσο αρνητικού αυτού φαινομένου της βίας.