Χρειάζεται η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση, ή είναι μια πολυτέλεια, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι; Η απάντηση φαίνεται από τις επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές που έκαψαν την Πελοπόννησο, την Εύβοια, την Πάρνηθα, τη μισή Αττική, από τις πλημμύρες που ακολούθησαν, από την κλιματική αλλαγή, από τα αδέσποτα ζώα που γεμίζουν τους δρόμους, από τη μόλυνση του νερού στον Ασωπό, από τα σκουπίδια στις ακτές και τους δρόμους, από τις τσιμεντουπόλεις που φτιάχνουμε, από το νέφος πάνω από την πόλη, από τα πυρηνικά και τα μεταλλαγμένα που μας απειλούν.
Κάτι πρέπει να γίνει λοιπόν για να επιβιώσει ο άνθρωπος πάνω σε αυτόν τον πλανήτη. Για να γίνει η πόλη κι η γειτονιά μας κατοικήσιμη, ο αέρας, το νερό, το έδαφος καθαρά.
Πρέπει να περιμένουμε να έρθει η κατάλληλη κυβέρνηση του α’ ή του β’ κόμματος για να γίνει κάτι; Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι η όποια κυβέρνηση θέλει να προστατέψει το περιβάλλον, εάν οι πολίτες δεν το θέλουν, εάν δεν υπάρχουν ισχυρά κοινωνικά κινήματα που να αγωνίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος, ελάχιστα μπορούν να γίνουν. Δεν πρέπει λοιπόν να περιμένουμε να έρθει η κατάλληλη κυβέρνηση, πρέπει καθημερινά να αγωνιζόμαστε, να αλλάζουμε στάση ζωής και συνήθειες.
Για να συνειδητοποιήσουμε τα αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων και για να μάθουμε να αγωνιζόμαστε για την προστασία του περιβάλλοντος σα γνήσιοι δημοκρατικοί πολίτες, είναι αναγκαία η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Στόχος της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι η συνειδητοποίηση των αιτιών της οικολογικής κρίσης και η δράση για την αλλαγή της κατάστασης αυτής.
Σε ό,τι αφορά τις αιτίες, αυτές σαφώς και είναι κοινωνικές. Οποιαδήποτε άλλη ερμηνεία («η φύση λειτουργεί σε κύκλους, οπότε οι φυσικές καταστροφές, η κλιματική αλλαγή κλπ είναι φυσικά φαινόμενα») οδηγεί σε μοιρολατρία και παραίτηση, ανάγεται ουσιαστικά στη μεταφυσική. Η απόδοση της καταστροφής της φύσης, της κλιματικής αλλαγής σε κοινωνικά αίτια (φταίνε κάποιες συνήθειες, οικονομικά συμφέροντα, πολιτικές επιλογές κυβερνήσεων) δείχνει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν, αν αλλάξουμε αυτά τα αίτια.
Η συνηθισμένη δικαιολογία για να μην κάνει κανείς Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης είναι «αφού υπάρχουν αναφορές στα βιβλία, τους τα λέω κι εγώ». Αρκεί όμως αυτό;
Πόσες φορές ακούνε τα παιδιά κάτι και το κάνουν, μόνο και μόνο επειδή τους το λέει κάποιος μεγάλος (οι γονείς ή ο δάσκαλος), ή επειδή το γράφει κάποιο βιβλίο; Το κίνητρο στις ελάχιστες αυτές περιπτώσεις είναι εξωτερικό, κάνουν κάτι δηλαδή όσο τα βλέπουμε, επειδή υπάρχει ο φόβος της τιμωρίας.
Το κίνητρο όμως θέλουμε να είναι εσωτερικό, να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά το πρόβλημα και τα κοινωνικά αίτιά του, να αισθανθούν την ανάγκη να κάνουν κάτι, να αναζητήσουν λύσεις. Αυτό μπορεί να γίνει στις μεγαλύτερες τάξεις, όπου τα παιδιά έχουν αναπτύξει κριτική σκέψη. Στα μικρότερα όμως χρειάζεται η εφαρμογή βιωματικών μεθόδων είναι σημαντική η εμπειρία.
Άρα, πρέπει να υπάρξει κάποια στοιχειωδώς οργανωμένη παρέμβαση του εκπαιδευτικού, με αρχή, μέση και τέλος, να υπάρξει δηλαδή κάποιος προγραμματισμός που θα περιλαμβάνει
συζήτηση στην τάξη,
επίσκεψη σε κάποιο χώρο όπου θα δουν από κοντά το πρόβλημα,
συζήτηση της εμπειρίας αυτής στην τάξη,
προφορική και γραπτή έκφραση για την εμπειρία της επίσκεψης,
θεατρικό παιχνίδι ή και ζωγραφιές ή κατασκευές,
εξαγωγή συμπερασμάτων για τα αίτια του προβλήματος και προτάσεις των παιδιών για το τι μπορεί να γίνει.
Αυτή είναι σχηματικά η οργάνωση ενός Προγράμματος, μιας οργανωμένης δηλαδή και όχι τυχαίας και αποσπασματικής, παρέμβασης του δασκάλου.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ένα ελάχιστο 7 – 8 διδακτικών ωρών, συν μια τουλάχιστον επίσκεψη, που μπορούν να απλωθούν σε βάθος χρόνου (1-2 ώρες τη βδομάδα), που καθορίζει ο εκπαιδευτικός σε συνεργασία με τα παιδιά.
Γνωρίζουμε πλέον ότι η μάθηση επιτυγχάνεται πιο εύκολα όταν υπάρχει ενεργός συμμετοχή, παιχνίδι, ποικιλία μεθόδων (θεατρικό παιχνίδι, γραπτή και προφορική έκφραση, δουλειά σε ομάδες, αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο, σε βιβλία, συζητήσεις με ειδικούς, κριτική επεξεργασία των πληροφοριών, κατασκευές κλπ).
Αν λοιπόν θέλουμε πράγματι να κάνουμε κάτι για το περιβάλλον, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτές τις αρχές, αυτή την ποικιλία μεθόδων και πρακτικών, σε ένα στοιχειωδώς οργανωμένο πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Τότε μόνο μπορούμε να λέμε ότι κάναμε Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Δεν αρκεί λοιπόν «να τους τα λέμε εμείς στην τάξη για το τι φταίει για την οικολογική κρίση». Πρέπει να υπάρχει ενεργός συμμετοχή, παιχνίδι, μια σειρά δραστηριοτήτων απλωμένες μέσα σε ένα τρίμηνο ή σε ολόκληρη τη σχολική χρονιά, με αφορμή ένα συγκεκριμένο θέμα (ανακύκλωση, ανανεώσιμες πηγές, νερό, δάσος, ζώα κλπ).
Η περιβαλλοντική κρίση είναι ήδη εδώ, δεν περιμένει. Οι επόμενες γενιές θα κληθούν να ζήσουν σε έναν πλανήτη με πολλά προβλήματα. Θα πρέπει να προετοιμαστούν να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή και την περιβαλλοντική καταστροφή, θα πρέπει να βρουν τις αιτίες γι’ αυτά τα προβλήματα και να μάθουν να αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο στον οποίο να μπορούν να ζήσουν
01-An Tha Mporousa Ton Kosmo Na Allaza