ΠΕΛΑΣΓΙΑ

Η Πελασγία πήρε το όνομά της από τους πρώτους κατοίκους της Ελλάδας, τους Πελασγούς. Κατά την αρχαιότητα ήταν επίσης γνωστή σαν “Κρεμαστή Λάρισα” ή “Λάρισα Πελασγία”. Σήμερα σώζονται τμήματα του τείχους απο τον οχυρωματικό περίβολο της αρχαίας πόλης, της Κρεμαστής Λάρισας ή Πελασγίας.

Οι αρχαίοι κάτοικοι της περιοχής ασχολούνταν με το εμπόριο, την αμπελοκαλλιέργεια καθώς και την ναυτιλία. Επίσης είναι γνωστή η παραγωγή χαλκού στην περιοχή, όπου λειτουργούσαν μεταλλεία χαλκού. Αποτέλεσμα της παραγωγής αυτής είναι η κοπή πολλών νομισμάτων με τη μορφή του Αχιλλέα τον 3ο αιώνα π.Χ.

Τα χρόνια που ακολούθησαν η μοίρα της περιοχής μας ταυτίζεται με αυτήν της υπόλοιπης Ελλάδας. Περσικοί πόλεμοι, Μακεδονική και στη συνέχεια Αιτωλική και Ρωμαϊκή κυριαρχία.

Στη Βυζαντινή εποχή αρχίζουν οι γοτθικές επιδρομές με αποτέλεσμα ο τόπος να ερημωθεί. Ακολουθούν οι επιδρομές Σλάβων και Βουλγάρων, κάτω από την κατοχή των οποίων η Λάρισα Κρεμαστή όπως ονομαζόταν μέχρι τότε, μετονομάστηκε σε “Γαρδίκι”. Η ονομασία αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1926, οπότε πήρε πάλι την παλία της οναμασία: Πελασγία.

Τον Ιούλιο του 1470 το Γαρδίκι πέφτει στα χέρια των Τούρκων και, όπως λένε διάφορες μαρτυρίες, το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη.

Στη διάρκεια της επανάστασης του 1821 δύο ήταν τα πιο σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν: Η μάχη της Πελασγίας το 1821 και μια από τις μεγαλύτερες θηριωδίες των Τούρκων στην περιοχή, η σφαγή στο Βελά ποταμό. Το 1832 η Πελασγία απελευθερώνεται ολοκληρωτικά από τους Τούρκους, και από τότε αρχίζει μια οικονομική και κοινονική ανάπτυξη της περιοχής.

Στην περιοχή της Πελασγίας βρίσκεται το Κάστρο Κρεμαστής Λάρισας, φρούριο που οχύρωνε την πόλη των Μυρμιδόνων ή Πελα­σγών, το κάστρο Παραλίας Πελασγίας “Καζάρμα”(τούρκικος στρατώνας) στο λόφο του Αγίου Κωνσταντίνου, ο αρχαιολογικός χώρος Κουμούλι (τάφοι και μνημεία της προχριστιανικής εποχής 323 π.Χ. – 30 μ.Χ.), Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει το βιότοπο της Σουβάλας, στην παραλία Πελασγίας (τοπίο μοναδικού φυσικού κάλλους).

Κάστρο Κρεμαστής Λάρισας: Στη Πελασγία σώζεται οχυρωματικός περίβολος πάχους 2,50 – 2,90 μ., που ταυτίζεται με την ακρόπολη της αρχαίας πόλης των Φθιωτών Αχαιών, Λάρισας Κρεμαστής. Είναι οικοδομημένος κατά το τραπεζιόσχημο και ισοδομικό σύστημα τοιχοποιίας, χρονολογείται στον 5ο και τον 4ο αιώνα π.Χ., και φέρει ανά διαστήματα πύργους, τρεις πύλες και μία πυλίδα (πλάτους 1,36 μ.). Το Φρούριο αυτό φέρεται να οχύρωνε την πόλη των Μυρμιδόνων ή των Πελασγών. Το κάστρο είχε τρεις σειρές τειχών οι οποίες χώριζαν την πόλη σε τρία τμήματα, την Ακρόπολη, την Πάνω Πόλη και την Κάτω Πόλη. Στο χώρο του Κάστρου υπήρχε βυζαντινό παλάτι και αγορά στη Κάτω Πόλη σύμφωνα με τις μαρτυρίες και τα ευρήματα. Ο τρόπος οχύρωσης της πόλης μας δείχνει ότι οι επιτιθέμενοι δύσκολα ή καθόλου δεν μπόρεσαν να καταλάβουν το Κάστρο ή την Πάνω Πόλη. Το Κάστρο ήταν από τα ισχυρότερα της Στερεάς Ελλάδας όχι μόνο στη αρχαία εποχή αλλά κι ως τη Τουρκοκρατία. Σε μικρή απόσταση από τον περίβολο των τειχών της Κρεμαστής Λάρισας έγινε τη δεκαετία του ’60 ανασκαφή, όπως αναφέρει ο σπουδαίος αρχαιολόγος θ. Σπυρόπουλος, για «ανεύρεση θησαυρού». Από την ανασκαφική έρευνα που έγινε παρουσία δημόσιας αρχής δεν ήρθε στο φως «κρυμμένος θησαυρός», αλλά ανακαλύφθηκαν σε τύμβο δύο αξιόλογοι πρόχοι.

Οι Ραμφόστομοι Πρόχοι είναι σπάνια ευρήματα της πρώιμης Μεσοελλαδικής εποχής (γύρω στα 1900 π.Χ.). Τα δύο αυτά πήλινα αγγεία φέρουν στο λαιμό και το πάνω μέρος της κοιλιάς μελανόμορφες παραστάσεις γεωμετρικών σχημάτων μ’ έντονη κυκλαδική επίδραση. Τα αγγεία δεν είχαν καλαισθητικό χαρακτήρα, αλλά προορίζονταν για να εξυπηρετήσουν ανάγκες της καθημερινής χρήσης. Τους δύο ραμφόστομους πρόχους, τους έχουν μεταφέρει στην αρχαιολογική Συλλογή Λαμίας.

Στην περίοδο του Μυκηναϊκού Πολιτισμού ανήκουν και τα δύο κεραμικά όστρακα (1400-1100 π.Χ.) που βρέθηκαν στην περιοχή της Πελασγίας το 1958.

Ακόμα και κατά τις ανασκαφές, που έγιναν το 1987 στην περιοχή «Σκουριές», κοντά στο «Κάστρο», από το Ι.Γ.Μ.Ε. για αρχαιομεταλλουργικές έρευνες, ανακαλύφθηκαν διάφορα μικροαντικείμενα μεγάλης αρχαιολογικής αξίας, αρκετά κεραμικά όστρακα, τα οποία φαίνεται ότι αποτελούν τεμάχια από αγγεία, αμφορείς, λυχνάρια και άλλα είδη καθημερινής χρήσης. Πέρα από τα κεραμικά βρήκαμε τεμάχια οψιδιανού σε σχήμα βελόνας, ένα τεμάχιο από λίθινο κόσμημα σε σχήμα ρόμβου, μήκους 5 εκατ., οικιακό σκεύος από κόκαλο, χάλκινο σφυρήλατο τεμάχιο, 4 εκατ., σαν κοπίδι και άλλα. Τα τεμάχια του οψιδιανού και το σκεύος από κόκαλο μπορεί να ανήκουν σε παλαιότερη εποχή από τον 5ο π.Χ. αιώνα, αφού όπως γνωρίζουμε, η χρήση τους ήταν γνωστή από τη νεολιθική εποχή. Στην Πελασγία διασώζονται λίγα αλλά αξιόλογα μνημεία και από τη βυζαντινή εποχή. Οι πρόσφατες ανασκαφές (καλοκαίρι του 1981) από την  Αρχαιολογική  Υπηρεσία  Λαμίας   στη   θέση   «Αγία  Δύναμη» Παραλίας Πελασγίας έφεραν στο φως λείψανα μιας εκκλησίας παλαιοχριστιανικής εποχής 4ου ή 5ου μ.Χ. αιώνα. Πρόκειται για λείψανα του νάρθηκα και της αρχής των κλιτών μιας τρίκλιτης βασιλικής με τα προσκτίσματά της. Τα δύο πλάγια κλίτη και ο χώρος νότια του νάρθηκα ήταν κεραμόστρωτα, ενώ το δάπεδο του μεσαίου κλίτους και του νάρθηκα καλυπτόταν από θαυμάσια ψηφιδωτά.

Τα ψηφιδωτά του δαπέδου του νάρθηκα διατηρούνταν σε καλή κατάσταση. Χωριζόταν σε τρία ορθογώνια διάχωρα. Το κεντρικό κοσμούνταν με κυκλικό μετάλλιο, που μέσα σε πλαίσια παρίστανε μεγάλο αγγείο και γύρω του άγρια ζώα που τρέχουν. Ο διάκοσμος των πλευρικών διαχώρων συνίσταται σε πλέγμα τετραγώνων και κύκλων που περικλείουν γεωμετρικά σχήματα, αγγεία και παραστάσεις από φυτά, πτηνά και ψάρια.

Η κατασκευή και οι διαστάσεις μιας τόσο σπουδαίας παλαιοχριστιανικής εκκλησίας στη θέση αυτή οδηγούν στην υπόθεση ότι την εποχή εκείνη πρέπει να υπήρχε στην περιοχή ένας σημαντικός οικισμός, που μέχρι τώρα όμως παραμένει άγνωστος. Αν και πέρασαν αρκετά χρόνια από την ανακάλυψη των λειψάνων της τρίκλιτης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, οι ανασκαφές μέχρι σήμερα στην τοποθεσία αυτή ούτε επαναλήφθηκαν ούτε ολοκληρώθηκαν. Σοβαρό ίσως εμπόδιο υπήρξε και η ασφαλτόστρωση του αγροτικού δρόμου Πελασγίας – Παραλίας που έγινε την ίδια εποχή με αποτέλεσμα οι ανασκαφές να σταματήσουν στα κράσπεδα του δρόμου. Μετά από ένα σχεδόν χρόνο αποκολλήθηκαν από το δάπεδο της παλαιοχριστιανικής βασιλικής οι ψηφίδες με τις υπέροχες χριστιανικές παραστάσεις. Οι ψηφίδες, σύμφωνα με πληροφορίες μεταφέρθηκαν για καθαρισμό και φύλαξη στην Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων Λάρισας.

Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα στη Β.Δ. πλευρά του λόφου, σωζόταν ερειπωμένη, ανάμεσα σε δύο αιωνόβια δέντρα, λατινική εκκλησία που την έκτισαν οι Φράγκοι ή το πιθανότερο οι Καταλανοί. Η εκκλησία αυτή ήταν γνωστή στους κατοίκους της Πελασγίας ως φράγκικη εκκλησία ή «Φραγκοκλησιά του Κάστρου».Αυτή καταστράφηκε σύμφωνα με μαρτυρίες του αρχαιολόγου Ν. Ι. Γιαννόπουλου γύρω στο 1912 από τον Δήμαρχο ο οποίος πήρε τα υλικά για να κατασκευάσει την οικία του. Ερείπια και δεύτερης φραγκοκλησιάς υπάρχουν έξω από τον περίβολο των τειχών της αρχαίας πύλης Κρεμαστής Λάρισας, στη νότια πλευρά. Μια βρύση που υπάρχει στην περιοχή έχει και σήμερα την ονομασία «φραγκόβρυση». Κι άλλα σπουδαία βυζαντινά μνημεία υπάρχουν στην ακρόπολη της Κρεμαστής Λάρισας. Ο βυζαντινός περίβολος των τειχών, είναι ασβεστόκτιστος. Στο εσωτερικό του τείχους βρισκόταν μια μεγάλη κινστέρνα (= δεξαμενή ύδατος), που ήταν κτισμένη με πλίνθους και είχε επιχριστεί με ασβεστοκονίαμα.

Παραλία Πελασγίας:Στο παραθαλάσσιο αυτό μέρος υπάρχει αλιευτικό καταφύγιο,αμμώδης παραλία για μπάνιο και γραφικές ψαροταβέρνες.

Άγιος Γεώργιος Η ωραιότερη παραλία της Ανατολικής Φθιώτιδας κλειστός κόλπος με καθαρά νερά κι αρκετή αμμουδιά στην ακτή, ιδανικό μέρος για μπάνιο.

Η Τραγάνα και το συγκρότημα των Σχολικών κτιρίων:Στην κορυφή ενός μικρού λόφου με μαγευτική θέα στον κόλπο του Μαλιακού μέσα σε ένα όμορφο άλσος κατάφυτο από πεύκα είναι κτισμένα τα σχολεία τα γήπεδα καθώς και το πολυιατρείο.