Από το 1966, στις 2 Απριλίου, γιορτάζεται σε όλο τον κόσμο η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου με σκοπό να εμπνεύσει στα παιδιά την αγάπη για το διάβασμα και να προκαλέσει την προσοχή των μεγαλυτέρων στο παιδικό βιβλίο.
Η ημέρα δεν επελέγη τυχαία από τη Διεθνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα καθώς συμπίπτει με την ημερομηνία γέννησης του μεγαλύτερου παραμυθά όλων των εποχών, του Δανού Χανς Κρίστιαν Άντερσεν.
Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αυτής ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα, που διανέμονται σε όλο τον κόσμο. Φέτος την αφίσα και το μήνυμα επιμελήθηκε το εθνικό τμήμα της Λετονίας. Το μήνυμα έγραψε η Inese Zandere και το εικονογράφησε ο Reinis Pētersons. Τη μετάφραση επιμελήθηκε, όπως κάθε χρόνο, η κ. Λότη Πέτροβιτς.
Το μήνυμα της Irene Zandere:
Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου 2018
Το μικρό είναι μεγάλο μέσα σ’ ένα βιβλίο
Οι άνθρωποι τείνουν προς τον ρυθμό και την τάξη με τον τρόπο που η μαγνητική ενέργεια οργανώνει τα μεταλλικά ρινίσματα σ’ ένα πείραμα φυσικής ή όπως μια νιφάδα χιονιού δημιουργεί κρυστάλλους από το νερό. Σ’ ένα παραμύθι ή σ’ ένα ποίημα, τα παιδιά χαίρονται τις επαναλήψεις, τα ρεφρέν, και τα πασίγνωστα μοτίβα, επειδή κάθε φορά τ’ αναγνωρίζουν –βάζουν τάξη σ’ ένα κείμενο. Ο κόσμος αποκτά μια υπέροχη ομαλότητα.
Θυμάμαι ακόμα πόσο πάλευα με τον εαυτό μου, όταν ήμουν παιδί, για δικαιοσύνη, συμμετρία και ίσα δικαιώματα για το αριστερό και το δεξί: αν χτυπούσα με τα δάχτυλα έναν ρυθμό στο τραπέζι, μετρούσα πόσες φορές έπαιζε το κάθε δάχτυλο, για να μην αδικηθεί κανένα! Όταν χειροκροτούσα, χτυπούσα τη δεξιά παλάμη πάνω στην αριστερή, μα ύστερα σκέφτηκα πως αυτό ήταν άδικο κι έμαθα να κάνω και το αντίθετο –να χτυπώ την αριστερή παλάμη πάνω στη δεξιά. Αυτή η ενστικτώδης επιθυμία για ισορροπία είναι αστεία βέβαια, δείχνει όμως την ανάγκη να εμποδίσει κανείς τη μονομέρεια στον κόσμο. Κι εγώ είχα την αίσθηση ότι ήμουν προσωπικά υπεύθυνη γι’ αυτή την ισορροπία.
Η τάση των παιδιών για ποιήματα και ιστορίες πηγάζει επίσης από την ανάγκη τους να φέρουν τάξη στο χάος τους κόσμου. Από την αβεβαιότητα, όλα τείνουν προς μία τάξη. Ποιηματάκια, παραδοσιακά τραγούδια, παιχνίδια, παραμύθια, ποίηση –όλες αυτές οι ρυθμικά οργανωμένες μορφές ύπαρξης βοηθούν τα παιδιά να διαμορφώσουν την παρουσία τους στο γενικότερο χάος. Δημιουργούν μία ενστικτώδη επίγνωση ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων και ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο.
Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία, ακόμα κι αν δεν έχουμε κατά νου τα περί Θεού ή τα περί μορφοκλασμάτων –γνωστών ως φράκταλ. Το παιδικό βιβλίο είναι μια θαυμαστή δύναμη που ενισχύει τη μεγάλη επιθυμία και την ικανότητα του νεαρού ατόμου να υπάρξει. Ενισχύει το θάρρος του να ζήσει.
Στο βιβλίο, το μικρό είναι πάντα μεγάλο, κι όχι μόνο όταν έρχεται η ενηλικίωση. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Εκείνο που οι αναγνώστες μικρής ηλικίας δεν μπορούν να συλλάβουν στο μυαλό τους παραμένει αποτύπωμα στη συνείδησή τους και συνεχίζει να ενεργεί έστω κι αν δεν ήταν απόλυτα κατανοητό. Ένα εικονοβιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως μικρό θησαυροφυλάκιο σοφίας και πολιτισμού ακόμα και για ενηλίκους, όπως τα παιδιά μπορούν να διαβάσουν ένα βιβλίο για ενηλίκους και να βρουν τη δική τους ιστορία, έναν υπαινιγμό για τη ζωή τους που αρχίζει ν’ ανθίζει. Ο πολιτιστικός περίγυρος διαμορφώνει τους ανθρώπους, τους προετοιμάζει για τις εντυπώσεις που θα έρθουν στο μέλλον, καθώς και για τις δοκιμασίες που θα χρειαστεί ν’ αντιμετωπίσουν παραμένοντας ακέραιοι.
Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού. Σηματοδοτεί τον κόσμο που αναδημιουργείται κάθε φορά, μια παιγνιώδη και όμορφη σοβαρότητα, χωρίς την οποία όλα, ακόμα και η παιδική λογοτεχνία, είναι άσκοπη απασχόληση.
Συνοψίζοντας: Το βιβλίο κάνει το παιδί να διαισθανθεί ότι η τάξη είναι εφικτή στον κόσμο και ότι κάθε άνθρωπος έχει μία μοναδική θέση σ’ αυτόν. Όλα συντείνουν προς αυτό τον σκοπό: η ρυθμική οργάνωση του κειμένου, οι σειρές των γραμμάτων, ο σχεδιασμός της σελίδας, η εντύπωση ότι το βιβλίο είναι ένα καλά οργανωμένο σύνολο. Το μεγάλο αποκαλύπτεται στο μικρό και αυτό το μορφοποιούμε στα παιδικά βιβλία. Το βιβλίο είναι ένα μυστήριο, όπου μπορεί να βρεθεί κάτι απρόβλεπτο ή κάτι άπιαστο. Το παιδικό βιβλίο σηματοδοτεί τον σεβασμό στο μεγαλείο του μικρού.
Η Ελλάδα, αν και συμμετέχει στον εορτασμό από το 1996 αναζητεί ακόμη μια απάντηση σε ένα κομβικό ερώτημα. Γιατί τα παιδιά πρέπει να διαβάζουν βιβλία.
Κι όμως, τι χαρά να κρατάει ένα παιδί ένα βιβλίο στα χέρια του! Στην αρχή δεν ξέρει τι λέει. Το κοιτάζει, το χαζεύει, το παρατηρεί. Ζητάει να του το διαβάσουν και στη συνέχεια όλα παίρνουν το δρόμο τους. Δεν θέλει κόπο, θέλει τρόπο.
Κι αλήθεια, αν ένα παιδί ρωτάει γιατί πρέπει να διαβάζει βιβλία, τι θα του απαντήσουμε;
Ορισμένες ενδεικτικές απαντήσεις:
• Δίνει «τροφή» στη φαντασία μας και μπορούμε να κάνουμε την πραγματικότητα πιο παραμυθένια και πιο ταξιδιάρικη!
• Μπορούμε να μιλάμε πιο όμορφα και να χρησιμοποιούμε λέξεις και εκφράσεις που μας άρεσαν όταν τις διαβάσαμε. Έτσι, στους άλλους αρέσει να ακούνε αυτό που έχουμε να πούμε, γιατί το καταλαβαίνουν και καλύτερα.
• Μπορούμε να γράφουμε σωστά, γιατί βλέπουμε τις λέξεις και τις θυμόμαστε καλύτερα.
• Γνωρίζουμε άλλους κόσμους και τις σκέψεις άλλων ανθρώπων. Έτσι, μπορούμε να γίνουμε καλύτεροι φίλοι, καλύτερα αδέλφια, καλύτεροι άνθρωποι.
• Μπορούμε να βρούμε εύκολα και γρήγορα απαντήσεις σε ερωτήσεις που έχουμε για το τι συμβαίνει γύρω μας.
• Προσφέρουν ιδέες για να δημιουργήσουμε καινούρια πράγματα!
• Το βιβλίο δίνει απαντήσεις σε ερωτήματα. Ένα βιβλίο μπορεί να απαντήσει ακόμη και σε όσα δεν θέλεις να ρωτήσεις κάποιον άλλο, μικρό ή μεγαλύτερο.
Το διάβασμα πρώτα απ’ όλα είναι ευχαρίστηση. Και ως τέτοιο πρέπει να το αντιμετωπίζουν τα παιδιά μας.
Μαζί με την λαμπάδα που θα καεί μέσα σε μια νύχτα, ας του πάρουμε κι ένα βιβλίο που θα το “φωτίζει” μια ζωή…
γιορτάζουμε κάθε μέρα…
