Μετάφραση ενός άρθρου του Douglas Rushkoff http://www.huffingtonpost.com/douglas-rushkoff/programming-literacy_b_745126.html

Ρωτήστε ένα οποιoδήποτε παιδί σε τι χρησιμεύει το Facebook και θα σας πει πως υπάρχει για να το βοηθήσει να κάνει φίλους. Τι άλλο θα μπορούσε να σκεφτεί; Έτσι κάνει φίλους. Δεν έχει ιδέα ότι ο πραγματικός σκοπός του λογισμικού, και των προγραμματιστών του, είναι να εξαργυρώσει τις δικές του σχέσεις. Δεν γνωρίζει καν την ύπαρξη αυτών των ανθρώπων, του λογισμικού και των προθέσεών τους.

Τα παιδιά που τίμησα στα πρώτα μου βιβλία ως «ψηφιακούς αυτόχθονες», ικανούς να καταλαβαίνουν όλες τις προσπάθειες των μεγάλων μέσων και του μάρκετινγκ, αποδείχθηκαν λιγότερο ικανοί να διακρίνουν την ακεραιότητα των πηγών που διαβάζουν και τις προθέσεις των λογισμικών που χρησιμοποιούν. Αν δεν γνωρίζουν σε τι χρησιμεύουν τα προγράμματα που χρησιμοποιούν, δεν έχουν καμιά ελπίδα να τα χρησιμοποιήσουν αποτελεσματικά. Είναι λιγότερο πιθανό να γίνουν καλοί χρήστες από ότι να χρησιμοποιηθούν.

Η Αμερική, το μέρος όπου γεννήθηκε το Διαδίκτυο, είναι η μόνη ανεπτυγμένη χώρα που ο προγραμματισμός δε διδάσκεται στα δημόσια σχολεία. Σίγουρα, κάποια από τα σχολεία έχουν αποφασίσει να προσφέρουν μαθήματα «υπολογιστή», αλλά αντί να διδάσκεται προγραμματισμός, σε αυτά τα μαθήματα διδάσκεται η χρήση προγραμμάτων: πώς να χρησιμοποιείται το Microsoft Office, το Adobe Photoshop, ή οποιοδήποτε άλλο εμπορικό πακέτο λογισμικού που είναι απαραίτητο στους περισσότερους χώρους εργασίας. Διδάσκουμε τα παιδιά μας πώς να βρουν μια δουλειά στη σημερινή αγορά εργασίας, αντί να τα διδάσκουμε πώς να δημιουργήσουν την αυριανή καινοτομώντας.

Μόλις πέρυσι, καθώς έκανα έρευνα για ένα βιβλίο σχετικά με τον ψηφιακό αλφαβητισμό των Αμερικανών, συνάντησα έναν στρατηγό της Αμερικανικής Πολεμικής Αεροπορίας, υπεύθυνο για θέματα σχετικά με τον κυβερνοχώρο. Μου είπε πως είχε πολλούς νεοσύλλεκτους έτοιμους να χειριστούν μη-επανδρωμένα αεροσκάφη, ή οποιαδήποτε ιδεατή πολεμική μηχανή – αλλά κανέναν ικανό να τα προγραμματίσει, ή ακόμη να έχει το ενδιαφέρον να μάθει τον τρόπο. Δεν έβρισκε νεοσύλλεκτους που να ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν βασικά μαθήματα προγραμματισμού. Εντωμεταξύ, μου εξήγησε, τα κολλέγια της Ρωσίας, της Κίνας, ή ακόμη και του Ιράν παράγουν μία τάξη μεγέθους περισσότερους προγραμματιστές από ότι τα αντίστοιχα της Αμερικής. Είναι θέμα χρόνου, μου είπε – το πολύ μιας γενιάς – μέχρι ο στρατός μας να χάσει την ψηφιακή υπεροχή του.

Όσο συνεχίζουμε να βλέπουμε τον προγραμματισμού σαν μία υποδεέστερη δεξιότητα που μπορούμε να την εισάγουμε από τα αναπτυσσόμενα έθνη, τόσο θα υστερούμε στην καινοτομία. Αν και αυτό μπορεί να μην πλήξει της αμερικανικές εταιρίες που θα μπορούν να εισάγουν τον κώδικα από κάπου αλλού, σίγουρα θα πλήξει τους Αμερικανούς πολίτες που θα συνεχίζουν να αναζητούν τη δεξιότητα που θα αντικαταστήσει την κατασκευαστική τους εργασία.

Πάντως, για μένα, η ανικανότητα και η άρνησή μας να αντιμετωπίσουμε τις κρυφές στρεβλώσεις των προγραμμάτων και των δικτύων που χρησιμοποιούμε είναι μικρότερη απειλή για τη στρατιωτική και οικονομική μας επιρροή από ότι για την εμπειρία μας και την αυτονομία μας. Δε μπορώ να σκεφτώ κάποια άλλη περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας, ήμαστε τόσο έτοιμοι να αποδεχθούμε μια τόσο παθητική σχέση με ένα μέσο ή μια τεχνολογία.

Όταν οι άνθρωποι κατακτήσαμε τη γλώσσα, μάθαμε όχι μόνο να ακούμε αλλά και να μιλάμε. Όταν κερδίσαμε τον αλφαβητισμό, μάθαμε όχι μόνο να διαβάζουμε αλλά και να γράφουμε. Και καθώς προχωράμε σε μια αυξανόμενη ψηφιακή πραγματικότητα, πρέπει να μάθουμε όχι μόνο να χρησιμοποιούμε προγράμματα αλλά και τον τρόπο με τον οποίο κατασκευάζονται.

Τα ψηφιακά εργαλεία δεν έιναι σαν τις τσουγκράνες, τις ατμομηχανές ή ακόμη και τα αυτοκίνητα που μπορούμε να τα οδηγούμε χωρίς ή με λίγη κατανόηση του τρόπου με τον οποίο δουλεύουν. Η ψηφιακή τεχνολογία δεν μεταφέρει απλώς το σώμα μας, αλλά εμάς τους ίδιους. Οι οθόνες μας είναι τα παράθυρα μέσα από τα οποία, βιώνουμε, οργανώνουμε και μεταφράζουμε τον κόσμο μέσα στον οποίο ζούμε. Είναι κάτι περισσότερο από την επέκταση της ανθρώπινης έκφρασης μέσω νέων γλωσσών ή συστημάτων επικοινωνίας. Αντιγράφουμε την γνωστική διαδικασία σε εξωτερικούς, εξώ-ανθρώπινους μηχανισμούς. Αυτά τα εργαλεία δεν είναι απλώς προεκτάσεις κάποιων ατόμων ή ομάδων, αλλά οντότητες που έχουν την ικανότητα να σκεφτούν και να λειτουργήσουν άλλα στοιχεία του νευρωνικού δικτύου – δηλαδή εμάς.

Και όπως οι μηχανές, κάποτε αντικατέστησαν και απορρόφησαν την αξία της ανθρώπινης χειρωνακτικής εργασίας, οι υπολογιστές και τα δίκτυα κάνουν κάτι παραπάνω από το να απορροφούν την αξία της ανθρώπινης σκέψης. Όχι μόνο αντιγράφουν τις διανοητικές μας διαδικασίες – τα επαναλαμβανόμενα προγράμματά μας – αλλά συχνά αποθαρρύνουν τις πιο πολύπλοκες διεργασίες μας – τις γνωστικές λειτουγείες υψηλής τάξης, την προσήλωση, την καινοτομία και τη δημιουργία νοήματους που αν μη τι άλλο θα έπρεπε να είναι η ανταμοιβή μας για την ανάθεση των αριθμητικών πράξεων στα τσιπ πυριτίου. Όσο περισσότεροι άνθρωποι εμπλέκονται στο σχεδιασμό τους, τόσο πιο ανθρώπινα θα συμπεριφέρονται αυτά τα εργαλεία.

Ήμουν ενθουσιώδης υποστηρικτής των υπολογιστών από τα τέλη του 70, και ακόμη πιστεύω πως αυτή είναι η εποχή που περιμέναμε. Κερδίζουμε την ικανότητα να συμμετέχουμε συνειδητά στην εξέλιξή μας ως είδος. Δικτυώνουμε τους εαυτούς μας σε κάτι ίσως μεγαλύτερο από το άθροισμα των πολλών μερών μας. Αλλά δεν πρέπει να παραιτηθούμε από τη συμμετοχή μας σε αυτό το έργο, αφήνοντας το μέλλον μας στους λίγους που έμαθαν να προγραμματίζουν ή στις εταιρίες που τους πληρώνουν γι’ αυτό.

Καθώς βιώνουμε περισσότερο τον κόσμο μας και ο ένας τον άλλον, μέσω των ψηφιακών διεπαφών μας, ο προγραμματισμός ανάγεται σε βασικό αλφαβητισμό. Ακόμη και αν δεν μπορούμε να προγραμματίσουμε τους εαυτούς μας, το να αναγνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίο τα προγράμματα που χρησιμοποιούμε λειτουργούν στην πράξη, είναι επαναστατικό. Για πρώτη φορά οι άνθρωποι καταλαβαίνουν τον τρόπο με τον οποίο οι τεχνολογίες τους είναι προγραμματισμένες, αρχίζουν να καταλαβαίνουν τα προγράμματα που χρησιμοποιούνται παντού – από την οικονομία στην εκπαίδευση την πολιτική και την κυβέρνηση.

Όλα τα συστήματα έχουν εγγενείς σκοπούς. Όσο λιγότερο τους αναγνωρίζουμε, τόσο περισσότερο τους θεωρούμε δεδομένη κατάσταση. Αρχίζουμε να αντιμετωπίζουμε τον χάρτη σαν την περιοχή που αναπαριστά.

Το λιγότερο που πρέπει να κάνουμε είναι να αναγνωρίσουμε τις στρεβλώσεις – τις τάσεις – των τεχνολογιών που χρησιμοποιούμε και να ενθαρρύνουμε τους νέους να κάνουν το ίδιο. Αν δεν συμμετάσχουμε στη δημιουργία του ψηφιακού μας μέλλοντος μαζί, θα χτιστεί από κάποιον – ή κάτι – άλλο.

Το νέο βιβλίο του Douglas Rushkoff με τίτλο «Προγραμμάτισε ή προγραμματίσου» (“Program or be Programmed”) είναι διαθέσιμο αποκλειστικά μέσω της ιστοσελίδας http://orbooks.com