Ένα από τα συνηθέστερα προβλήματα με το οποίο γονείς και εκπαιδευτικοί ερχόμαστε αντιμέτωποι, είναι η δυσκολία στη συγκέντρωση της προσοχής των παιδιών. Αρκετοί γονείς παρόλο που συνειδητοποιούν τις δυσκολίες στη συνεργασία τους με το παιδί για να κάνει τα μαθήματα του δικαιολογούν την κατάσταση με δηλώσεις όπως: «Θα μεγαλώσει και θα του περάσει» ή «είναι τεμπέλης για αυτό δε συγκεντρώνεται». Στην πραγματικότητα η διάσπαση προσοχής δεν είναι ιδιοσυγκρασιακό χαρακτηριστικό που θα βελτιωθεί απλά με τη βιολογική ωρίμανση του παιδιού. Είναι δυσλειτουργία μεγάλης σημαντικότητας που εξακολουθεί να συνοδεύει το παιδί καθώς μεγαλώνει και αν δεν αντιμετωπιστεί πρώιμα μπορεί να επηρεάσει τη γενικότερη λειτουργικότητα του ατόμου. Αν και το μεγαλύτερο ποσοστό παιδιών που παραπέμπονται με συμπτώματα διάσπασης της προσοχής ανήκει στην πρώτη σχολική ηλικία, ένα μεγάλο ποσοστό παραμένει αδιάγνωστο και χωρίς βοήθεια μέχρι και την ενηλικίωση.
Η διαταραχή ή διάσπαση ελλειμματικής προσοχής συναντάται με τη συντομογραφία “ΔΕΠ-Υ”, όπου το γράμμα “Υ” αντιστοιχεί στη λέξη Υπερκινητικότητα. Η ΔΕΠ-Υ αναφέρεται σε παιδιά και ενήλικες που αντιμετωπίζουν σοβαρές συμπεριφορικές και γνωστικές δυσκολίες σε σημαντικούς τομείς της ζωής τους, όπως στις διαπροσωπικές σχέσεις, στο σχολείο, στην εργασία και στην οικογένεια, εξαιτίας υπερβολικής κινητικής δραστηριότητας και προβλημάτων στον έλεγχο της προσοχής και των παρορμήσεων.
Κάτι πολύ σημαντικό: Η ΔΕΠ-Υ δεν σχετίζεται με νοητικά προβλήματα. Αντιθέτως, τα περισσότερα παιδιά με διαγνωσμένες δυσκολίες βρίσκονται με δείκτη νοημοσύνης άνω του μέσου όρου. Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διάγνωση της ΔΕΠ-Υ είναι ο αποκλεισμός ακουολογικών προβλημάτων, νοητικής καθυστέρησης και οποιουδήποτε αλλού συνδρόμου. Τα αγόρια εμφανίζουν ΔΕΠ-Υ σε μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με τα κορίτσια.
Τα συμπτώματα που παρουσιάζει το κάθε άτομο ποικίλουν ανάλογα και με τον τύπο διάσπασης που έχει. Οι δυσκολίες μπορεί να διακρίνονται σε τρεις τύπους:
- Ο απρόσεκτος τύπος
- Ο υπερκινητικός/παρορμητικός τύπος
- Ο τύπος που συνδυάζει τα δύο παραπάνω
Συμπτώματα που παρατηρούνται στο σπίτι:
- Το δωμάτιο του παιδιού είναι μονίμως, ακατάστατο
- Δε γνωρίζει/δε θυμάται που βρίσκονται τα προσωπικά του αντικείμενα
- Παίζει με τα παιχνίδια του, χωρίς διάρκεια
- Αλλάζει συνεχώς δραστηριότητες χωρίς να τις τελειώνει
- Βρίσκει συνέχεια προφάσεις για να μην ξεκινήσει τα μαθήματα του
- Δε γνωρίζει τι έχει να διαβάσει σε κάθε μάθημα
- Όταν ξεκινάει τη μελέτη ενός μαθήματος συχνά, δεν ολοκληρώνει και θέλει να περάσει στο επόμενο μάθημα.
- Χάνει, συνέχεια, αντικείμενα και καταναλώνει πολύ χρόνο μέχρι να τα βρει
- Διακόπτει τη μελέτη και πειράζει ό,τι αντικείμενο βρίσκεται κοντά του ή διακόπτει τη μελέτη για να πει κάτι άσχετο
- Δυσκολεύεται ιδιαίτερα με τα μαθήματα που απαιτούν απομνημόνευση
- Παρατηρούνται διαταραχές στον ύπνο. Κοιμούνται με διαλείμματα και είναι ανήσυχα
Συμπτώματα που παρατηρούνται στο σχολείο:
- Έρχεται απροετοίμαστος-η στο σχολείο. Μοιάζει σαν να μην έχει κάνει τις εργασίες, δεν έχει διαβάσει το μάθημα ή/και δεν έχει φέρει τα βιβλία του
- Αδυνατεί ή αποτυγχάνει να κρατήσει σημειώσεις για τα καθήκοντα του
- Στις ασκήσεις εξαντλεί το χρόνο, χωρίς αποτέλεσμα (γράφει τα μισά, ή γράφει λίγα από όλα, ή γράφει άσχετα με την άσκηση)
- Έχει μεγάλη δυσκολία με το «σκέφτομαι και γράφω»
- Χάνει, συνέχεια, το μολύβι, τη σβήστρα και καταναλώνει πολύ χρόνο μέχρι να τα βρει
- Δεν επικεντρώνεται σε λεπτομέρειες όσων αφορά στην παρατήρηση (ακουστική και οπτική)
- Ορισμένες φορές μοιάζει σαν να μην ακούει όταν του απευθύνεται ο λόγος
- Αλλάζει αντικείμενα ενασχόλησης σε σύντομο χρονικό διάστημα
- Δε μπορεί να ακολουθήσει οδηγίες, μοιάζει να μην τις θυμάται
- Δε μπορεί να γενικεύσει κανόνες είτε γνωστικούς είτε κοινωνικούς κανόνες/συμπεριφοράς
Όταν η διάσπαση προσοχής συνοδεύεται με υπερκινητικότητα:
- Δε μπορεί να καθίσει στη θέση του
- Σηκώνεται και περιφέρεται στην τάξη με ή χωρίς δικαιολογία
- Κλωτσάει τα πόδια του κάτω από το θρανίο
- Σκαρφαλώνει σε επικίνδυνα σημεία, είναι απρόσεχτος και φαίνεται να μην αντιλαμβάνεται τους κινδύνους
Όταν η διάσπαση προσοχής συνδυάζεται με παρορμητικότητα:
- Αδυνατεί να περιμένει τη σειρά του.
- Διακόπτει τη συζήτηση για να πει τη γνώμη του
- Απαντά σε ερωτήσεις χωρίς να του δοθεί ο λόγος
- Παίρνει βιαστικές πρωτοβουλίες
Ως αποτέλεσμα των παραπάνω δυσκολιών, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ είναι πιθανό να εμφανίσουν: 
- Αγχώδεις διαταραχές
- Μαθησιακές δυσκολίες
- Εκρήξεις θυμού και επιθετικότητα προς τρίτους
- Ισχυρογνωμοσύνη
- Έντονη απαιτητικότητα
- Ευμετάβλητο συναίσθημα
- Χαμηλή αυτοπεποίθηση
Τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να μειώνονται ή να απουσιάζουν όταν:
- Το παιδί βρίσκεται σε συνθήκες αυστηρής οριοθέτησης
- Το περιβάλλον είναι διαμορφωμένο έτσι ώστε να περιορίζονται τα εξωτερικά ερεθίσματα
- Ασχολείται με δραστηριότητα που τον ενδιαφέρει
- Υπάρχει διδασκαλία ή αλληλεπίδραση ένας προς ένας (δηλαδή ένα παιδί με ΔΕΠ-Υ και ένας ενήλικας)
Αντιθέτως τα συμπτώματα γίνονται έντονα όταν:
- Δεν γίνεται προσπάθεια οριοθέτησης
- Υπάρχει χαοτικό περιβάλλον με πληθώρα ερεθισμάτων
- Υπάρχει αδράνεια, το παιδί βαριέται
- Το παιδί βρίσκεται σε κάποια ομάδα
Αν τα περισσότερα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι χαρακτηριστικά και του δικού σας παιδιού, απευθυνθείτε σε κάποια δημόσια υπηρεσία προκειμένου να διερευνηθούν. Μη θεωρείτε τον εαυτό σας ή το παιδί σας ένοχο. Θυμηθείτε: Η καλύτερη βοήθεια είναι η αναγνώριση και η αποδοχή του προβλήματος.
Δέσποινα Αυγερινού-Pietrzyk (Πιέτζικ)
Ειδική Παιδαγωγός στο Τ.Έ.
επικοινωνία: despina.avgerinou@gmail.com
