Ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος έχει οριστεί η 27η Ιανουαρίου και οι μαθητές/μαθήτριες της Στ ΄Τάξης παρακολούθησαν την ταινία : “Το αγόρι με τις ριγέ πιτζάμες”.
the boy in the striped pyjamas.trailer
Η ταινία είναι κατάλληλη για μαθητές της Έκτης Δημοτικού ή της Πέμπτης Δημτοικού ή για γυμνάσιο. Είναι λίγο σκληρή για πιο μικρά παιδιά. Βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Τζων Μπόιν που κυκλοφορεί σε μετάφραση από τις εκδόσεις Κέδρος.
Λίγα κατατοπιστικά λόγια για το βιβλίο που μας βοηθάνε και στην ταινία (αντιγραφή από το μπλογκ asxetos.gr: http://www.asxetos.gr/Default.aspx?tabId=155&c=89&aid=1747#axzz27n8zF4oq)
« Δεν εκπλήσσεται κανείς για την τεράστια επιτυχία αυτού του βιβλίου. Λίγο μετά την έκδοσή του, το 2006, κυκλοφορούσε σε 24 χώρες, ήταν υποψήφιο για το Ottakar’s Children’s Book Award της ίδιας χρονιάς ενώ αμέσως πουλήθηκαν και τα κινηματογραφικά δικαιώματα.
Ο τίτλος είναι παραπλανητικός. Δεν πρόκειται για την ιστορία ενός αγοριού πριν τον ύπνο, στο ασφαλές και ειρηνικό περιβάλλον του σπιτιού. Είναι μια ιστορία για το Ολοκαύτωμα, γραμμένη με τον πιο ευφάνταστο και πρωτότυπο τρόπου που θα μπορούσε να συλλάβει ένας συγγραφέας που απευθύνεται (και) σε παιδιά. Ο Μπρούνο, ένα αγόρι εννιά χρονών, είναι γιος ενός Ναζί. Ο Πατέρας του (με κεφαλαίο π) είναι ένας αυστηρός και προσηλωμένος στο καθήκον και τη φασιστική ιδεολογία διοικητής. Στο σπίτι του μικρού Μπρούνο μπαινοβγαίνει ο Φύρης (ο Φύρερ) και μια πολύ όμορφη γυναίκα, μια Εύα. Το πενταώροφο σπίτι της οικογένειας στο Βερολίνο στεγάζει την οικογενειακή ευτυχία. Πρωταγωνιστές ο Μπρούνο και η μεγαλύτερη αδερφή του η Γκρέτελ, («Μια Καταδικασμένη Περίπτωση», κατά τον Μπρούνο), η Μητέρα και ο Πατέρας που επιβάλλουν μια αυστηρή πειθαρχία, για το καλό όλων και της πατρίδας, η Μαρία, η υπηρέτρια, και το υπόλοιπο υπηρετικό προσωπικό.
Μια μέρα του 1943 η γαλήνη διαταράσσεται όταν ο Φύρης αναγκάζει τον εκλεκτό διοικητή του να μετακομίσει στο Άουσβιτς. Το σπίτι τους είναι δίπλα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Από το παράθυρο του δωματίου του ο Μπρούνο βλέπει το συρματόπλεγμα. Δεν ξέρει όμως περί τίνος πρόκειται. Η κοινωνική και εξερευνητική του φύση καταπιέζεται στο νέο περιβάλλον. Έχει χάσει τους κολλητούς του φίλους, το τεράστιο σπίτι που έδινε πλήθος ευκαιρίες εξερεύνησης, το χαρούμενο πανηγύρι του Βερολίνου. Στην απέραντη μοναξιά αυτού του τόπου ο Μπρούνο βρίσκει διέξοδο στις εξερευνήσεις έξω από το νέο σπίτι του οι οποίες τον οδηγούν σε ένα σημείο του στρατοπέδου όπου η επιτήρηση είναι χαλαρή. Εκεί συναντά έναν κρατούμενο, ένα Εβραιόπουλο που έχει γεννηθεί, κατά σύμπτωση, την ίδια ακριβώς μέρα με τον Μπρούνο. «Είναι σα δίδυμοι» παρατηρεί ο μικρός. Μια δυνατή και κρυφή (αναγκαστικά) φιλία αναπτύσσεται ανάμεσα στα δυο αγόρια, με το συρματόπλεγμα πάντα ανάμεσά τους. Να όμως που σε αυτό το σημείο το συρματόπλεγμα είναι λίγο χαλαρά στερεωμένο στη γη. Μια μικρή τρύπα αφήνει το παιδικό χεράκι να περάσει για να δώσει μια φέτα ψωμί και λίγο τυρί στον φίλο. Αφήνει χώρο για να κρατήσει για λίγο ο ένας το χέρι του άλλου. Για να περάσει, στο τέλος, ο Μπρούνο στην άλλη πλευρά, να γνωρίσει τον κόσμο του φίλου του, τον κόσμο με τις ριγέ πιτζάμες. Ο κίνδυνος της αποκάλυψης παραμονεύει. Δεν τολμά κανείς να φανταστεί τι θα κάνει ο Πατέρας αν καταλάβει το ατόπημα του γιου. Υπάρχει όμως κι ένας μεγαλύτερος κίνδυνος που παραμονεύει πίσω από το σιδερένιο συρματόπλεγμα.
Πρόκειται για ένα συναρπαστικό βιβλίο που διαβάζεται απνευστί. Η σύλληψη της πλοκής είναι ευφυής, έστω κι αν ελέγχεται, σε κάποια σημεία, για την αληθοφάνειά της. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα όμως είναι η γραφή και οπτική της αφήγησης. Οι πιο σκληρές αλήθειες υπονοούνται και διαγράφονται μέσα από την οπτική του εννιάχρονου ήρωα. Μια οπτική γνήσια παιδική, έως και αφελής. Ο μικρός διυλίζει τα πάντα μέσα από την προσωπική του ματιά και τις ανησυχίες ενός εννιάχρονου. Η αδερφή που κάνει την έξυπνη, η κουπαστή στο μεγάλο σπίτι που προσφέρεται για καταπληκτική τσουλήθρα, οι αντιπαθητικοί στρατιωτικοί που παρελαύνουν στο σπίτι, ο Πατέρας που λάμπει στην καλογυαλισμένη στολή του, η διάθεση για εξερεύνηση, ο νέος τόπος που είναι ένα άγνωστο «Ουσβιτς», μακριά από το Βερολίνο. Αλλά πού βρίσκεται ακριβώς; Στη Γερμανία; Οι ριγέ στολές των κρατουμένων είναι αξιοζήλευτες άνετες πιτζάμες. Από την άλλη ο ήρωας είναι ένας γνήσιος επαναστάτης, κι ας μην το ξέρει.
Είναι αυτή η αφηγηματική ματιά που δίνει την πρωτοτυπία σε αυτό το μυθιστόρημα. Δεν υπάρχει κανένα στερεότυπο, δεν αναφέρονται ποτέ οι λέξεις στρατόπεδο, εθνικοσοσιαλισμός, ούτε καν πόλεμος. Όλα υπονοούνται και αναδεικνύονται ακόμη πιο έντονα μέσα από την άγνοια και το ανυποψίαστο βλέμμα του Μπρούνο.
Όλοι οι ήρωες διαγράφονται πειστικοί συνθέτοντας μια μικρή τοιχογραφία των βασικών προσώπων του δράματος που λέγεται Ολοκαύτωμα. Σκηνές δυνατές, εύκολα τις φαντάζεται κανείς στον κινηματογράφο.
Στρωτή η μετάφραση της Αριάδνης Μοσχονά, διατηρεί έναν ρυθμό με τις σκόπιμες επαναλήψεις και τις εναλλαγές μακροπερίοδου και σύντομου λόγου, αφηγηματικών και διαλογικών μερών.
Ο Τζόν Μπόιν γεννήθηκε στην Ιρλανδία το 1971. Σπούδασε φιλολογία στο Trinity College, στο Δουβλίνο, και παρακολούθησε σεμινάρια δημιουργικής γραφής στο University of East Anglia, στο Norwich, όπου και δίδαξε αργότερα. Ζει στο Δουβλίνο. Έχει γράψει τέσσερα μυθιστορήματα για ενήλικες. Αυτό είναι το πρώτο του βιβλίο για παιδιά, αλλά στην πραγματικότητα είναι και για ενήλικες.»
Πριν από οτιδήποτε άλλο θα πρέπει ο εκπαιδευτικός να παρακολουθήσει προσεκτικά την ταινία.
Μετά από κάθε απόσπασμα, δίνονται οι ερωτήσεις (π.χ. δυο έως τρεις σε κάθε ομάδα) και ύστερα αφού οι μαθητές τις διαβάσουν προσεκτικά, ξαναβλέπουν το απόσπασμα και προσπαθούν να βρουν απαντήσεις σε συνεργασία. Μερικές ερωτήσεις είναι απλά ερωτήσεις κατανόησης των λεπτομερειών της ιστορίας. Άλλες όμως απαιτούν πιο κριτική ματιά. Ακολουθεί ανακοίνωση-συζήτηση και καταγράφονται συνοπτικά οι απαντήσεις – με τη δική μας βοήθεια πάντα- συνοψίζοντας την ιστορία και βαθαίνοντας στο γιατί και το πώς.
Στο τέλος της διαδικασίας, μπορούν πια ρητά να ειπωθεί στα παιδιά τι είναι ο φασισμός και ο ναζισμός και να τους ζητηθεί να ψάξουν σχετικά και να συνδέσουν όσες πληροφορίες βρουν με ότι διαδραματίζεται στην ταινία (π.χ. γιατί οι εβραίοι αποτέλεσαν στόχο του Χίτλερ και ποιες άλλες ομάδες στόχευε να εξοντώσει, γιατί ήταν τόσο σημαντική η «ιστορία» ενώ η λογοτεχνία υποτιμούνταν τόσο πολύ κ.λπ.). Να γίνει κατόπιν σύνδεση με την ελληνική ιστορία (κατοχή και αντίσταση). Τέλος μπορεί να γίνει επέκταση στο νεοναζισμό και στο τι συμβαίνει σήμερα, χρησιμοποιώντας ειδησεογραφία σχετική (στην Ελλάδα ή και στο εξωτερικό). Γενικά, μπορούμε να παραπέμψουμε τα παιδιά στην ιστοσελίδα του ΕΚΕΒΙ όπου έχει ένα αφιέρωμα http://www.ekebi.gr/Fakeloi/fascism/index.htm .
Εννοείται ότι πριν την προβολή της ταινίας πρέπει να υπάρξει μια αφόρμηση. Καλό είναι να μην αναφερθούμε σε όρους (φασισμός, ναζί κ.λπ. ) ή σε ιστορικά ονόματα και να μην προϊδεάσουμε τα παιδιά για το θέμα της ταινίας. Να ενημερώσουμε τα παιδιά ότι πρόκειται για μια δραματική ταινία και ότι οι βασικοί ήρωες είναι παιδιά. Μπορούμε να μιλήσουμε γενικά για την εποχή στην οποία διαδραματίζεται η ταινία και τον τόπο. Ακόμα ότι η ιστορία εκτυλίσσεται σα να την παρακολουθούμε μέσα από τα μάτια των δύο παιδιών. Σε όλες σχεδόν τις σκηνές της ταινίας ο πρωταγωνιστής είναι παρών.
Ερωτήσεις πάνω στην ταινία «Το αγόρι με τις ριγέ πιτζάμες»:
- Γιατί μετακόμισε η οικογένεια του Μπρούνο;
Πού πήγαν να μείνουν;
Πώς ένιωθε ο Μπρούνο και η αδελφή του για τη μετακόμιση και το νέο σπίτι και γιατί;
- Ποια ήταν η στάση της γιαγιάς του Μπρούνο απέναντι στον πατέρα του Μπρούνο (δηλαδή στο γιο της); Ποια η στάση της μητέρας του Μπρούνο απέναντι στον πατέρα του Μπρούνο (δηλαδή στον άντρα της); Αλλάζει στη διάρκεια της ταινίας; Γιατί;
- Γιατί ο δάσκαλος λέει στον Μπρούνο ότι δεν είναι καλό να διαβάζει ιστορίες φαντασίας (μυθιστορήματα, διηγήματα κ.λπ); Συμφωνείτε με αυτό;
- Γιατί απαγορεύεται στον Μπρούνο να βγει και να εξερευνήσει την «πίσω αυλή»; Τι είναι εκεί;
- Πώς είναι οι σχέσεις του Σμουλ με τα παιδιά που συγκατοικούν μαζί του στη «φάρμα»;
Γιατί ο Σμουλ πεινάει;
Πώς νομίζει ο Μπρούνο ότι περνάει ο Σμουλ στο μέρος που μένει;
Τι πιστεύει για τον αριθμό που έχει στο χέρι του ο Σμουλ; Τι είναι στην πραγματικότητα ο αριθμός αυτός;
- Πόσο χρονών είναι η αδελφή του Μπρούνο;
Γιατί η αδελφή του έχει πετάξει τις κούκλες της; Πώς αισθάνεται ο Μπρούνο όταν τις βλέπει στο υπόγειο; Ποια είναι η γνώμη σας;
- Ποια η στάση του Μπρούνο απέναντι στο σχολείο; Τι νομίζετε ότι αισθάνεται για το δάσκαλό του; Τι μαθαίνει με αυτόν; Είναι σωστά όσα μαθαίνει; Τι επίδραση έχουν τα «μαθήματα» αυτά στην αδελφή του (πώς αλλάζουν τη συμπεριφορά της); Τι νομίζει ο Μπρούνο γι αυτό; Τι πιστεύει η μητέρα τους για αυτά τα μαθήματα και για την επίδρασή τους στα παιδιά;
- Ποια είναι τα συναισθήματα του Μπρούνο για τον πατέρα του στην αρχή της ταινίας; Τι του συμβαίνει όταν γνωρίζει τον Σμουλ;
- Γιατί ο Σμουλ φοράει πιτζάμες;
Για ποιο λόγο πιστεύει ο Μπρούνο ότι υπάρχει το συρματόπλεγμα; Ποια είναι η αλήθεια;
Τι είναι ο Εβραίος;
Τι απαντά ο πατέρας του Μπρούνο όταν το ρωτά τι καίνε στις καμινάδες;
- Γιατί ο Σμουλ θεωρεί ότι είναι επικίνδυνο να παίζεις με την μπάλα;
Γιατί τρέχει και φεύγει όταν σφυρίζουν; Τι κάνει ο Σμουλ εκεί που μένει; Είναι σωστό;
- Τι ορκίστηκε ο πατέρας του Μπρούνο να κρατήσει μυστικό; Γιατί; Γιατί το θεωρεί σημαντικό;
Πώς αντιδρά η μητέρα του σε αυτό;
- Τι εννοεί η μητέρα του Μπρούνο όταν λέει για τη γιαγιά του ότι «ίσως η προοπτική της επίσκεψής της στην οικογένειά τους την αρρώστησε»;
- Γιατί πιστεύετε ότι ο πατέρας του υπολοχαγού Κότλερ έφυγε από τη Γερμανία; Τι δουλειά έκανε; Γιατί δεν του άρεσε που ο γιος του (ο υπολοχαγός Κότλερ) ασχολούνταν με τη γερμανική ιστορία; Για ποιο λόγο νομίζετε ο Κότλερ δεν ήξερε τι είχε απογίνει ο πατέρας του;
- Γιατί ο Πάβελ ενώ ήταν γιατρός καθάριζε πατάτες; Πώς συμπεριφέρθηκε στον Μπρούνο; Τι νομίζετε ότι του συνέβη και έχυσε το κρασί στο τραπέζι; Γιατί; Πώς του συμπεριφέρθηκε ο Κότλερ (Πώς τον αποκάλεσε; Τι άλλο έκανε;) Πώς κρίνετε τη συμπεριφορά του Κότλερ απέναντι στον Πάβελ; Πώς την εξηγείτε;
- Τι έκανε ο Σμουλ στο σπίτι του Μπρούνο; Γιατί;
Γιατί ο Μπρούνο είπε πως δεν τον γνωρίζει και ότι δεν του έδωσε αυτός το κουλουράκι; Πώς αισθανόταν μετά ο Μπρούνο;
- Γιατί η μητέρα του Μπρούνο ζητά να φύγει μαζί με τα παιδιά μακριά από το μέρος που δουλεύει ο πατέρας του; Πώς το κρίνετε αυτό;
- Γιατί ο Μπρούνο θέλει να πάει μαζί με τον Σμουλ;
- Τι νομίζετε ότι ήταν η «φάρμα» και ποιοι βρίσκονταν μέσα σε αυτήν; Τι ήταν, τελικά, οι καπνοί από τις καμινάδες, τι καιγόταν;
Ακολουθεί ελεύθερη συζήτηση πάνω στα ερωτήματα των μαθητών που έχουν προκύψει.
