Το παιχνίδι είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της ζωής του παιδιού και ένα σημαντικό μέσο θεραπείας, ένα εργαλείο στην Εργοθεραπεία. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει το παιδί να αναπτύξει ή να βελτιώσει δεξιότητες ή το ίδιο το παιχνίδι να είναι ο στόχος της θεραπείας.
Το παιχνίδι σαν θεραπευτικό μέσο
Το παιχνίδι χρησιμοποιείται σαν μέσο θεραπείας για την ανάπτυξη ή βελτίωση δεξιοτήτων σ’ όλες τις βασικές συνιστώσες εκτέλεσης λειτουργικών ενασχολήσεων (κινητικές, αντιληπτικές, γνωστικές, ενδοπροσωπικές και διαπροσωπικές δεξιότητες) βοηθώντας στη βελτίωση όλων των τομέων της ανάπτυξης του παιδιού.
Κινητικές δεξιότητες
Το παιδί μπορεί να κινητοποιηθεί από ένα αγαπημένο του παιχνίδι και να ξεκινήσει να μπουσουλάει ή να περπατάει. Κινητικά παιχνίδια με μπάλες και ο εξοπλισμός παιδικής χαράς (π.χ. κούνια, τραμπάλα, τραμπολίνο κ.α.) βελτιώνουν το συντονισμό, την αντοχή, τη δύναμη, την ισορροπία και την αδρή κινητικότητα. Παιχνίδια με κατασκευές (π.χ. τουβλάκια και χάντρες) μπορούν να βοηθήσουν την λεπτή κινητικότητα.
Αντιληπτικές δεξιότητες
Παιχνίδια με διάφορους ήχους και επιφάνειες βοηθούν την αφή και την ακοή, με φαγητό την γεύση και με λουλούδια και άρωμα την όσφρηση. Επίσης τα παιχνίδια βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν διάφορες έννοιες, όπως μικρό – μεγάλο, μπροστά – πίσω, κ.α. Κινητικά παιχνίδια βοηθούν στην ανακάλυψη του σώματος, στην ισοροπία και κατασκευές βοηθούν στην ανάπτυξη της πλευρίωσης (δεξί – αριστερό) και στον οπτικοκινητικό συντονισμό.
Γνωστικές δεξιότητες
Με την συστηματική χρήση παιχνιδιών το παιδί μαθαίνει πολλές από τις βασικές έννοιες και γνώσεις (π.χ. χρώματα, σχήματα, ζώα, φρούτα κ.α.) και βελτιώνει την μνήμη του. Επίσης, όταν το παιχνίδι προσφέρει κίνητρο στο παιδί, το βοηθά να προσέχει, να συγκεντρώνεται και να σκέφτεται μ’ έναν οργανωμένο τρόπο.
Ενδοπροσωπικές/Ψυχολογικές και Διαπροσωπικές δεξιότητες
Η Αναπτυξιακή παιχνιδοθεραπεία στοχεύει να προσφέρει την ευκαιρία στο παιδί να φτάσει στη κατάλληλη ηλικία συναισθηματικής ανάπτυξης για την χρονολογική του ηλικία. Για την υγιή ανάπτυξη της προσωπικότητάς του, το παιδί πρέπει να περάσει με επιτυχία από τα διάφορα στάδια της συναισθηματικής ανάπτυξης. Χρησιμοποιούνται παιχνίδια κατάλληλα για τα διάφορα στάδια της ανάπτυξής του.
Βοήθεια στην εκτέλεση Λειτουργικής Ενασχόλησης
Το παιχνίδι (και ιδιαίτερα το συμβολικό παιχνίδι) μπορεί να βοηθήσει στην άμεση εκμάθηση της λειτουργικής ενασχόλησης και ειδικά των δραστηριοτήτων καθημερινής ζωής .
Το βασικό εργαλείο της εργοθεραπείας είναι η σκόπιμη δραστηριότητα (παιχνίδι). Η χρήση δραστηριότητας ως θεραπευτικό μέσο διαχωρίζει την εργοθεραπεία από τις άλλες ειδικότητες. Το παιδί μέσα από τα παιχνίδια που του προσφέρει ο Εργοθεραπευτής εξερευνά τον κόσμο γύρω του, τα συναισθήματα του και συγχρόνως βελτιώνει και αναπτύσσει τις δεξιότητες του.
ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΧΝΙΔΙΟΥ
Το παιχνίδι εξελίσσεται μέσα από μια σειρά σταδίων σχετικών με την ηλικία του παιδιού (όπου το κάθε στάδιο περιγράφεται με στοιχεία σχετικά με το υλικό, την δράση, τους ανθρώπους και το περιβάλλον) και περιγράφονται παρακάτω.
1. Αισθητικο-κινητικό στάδιο (0 – 24 μηνών)
Το παιχνίδι χαρακτηρίζεται από την διερεύνηση και τον χειρισμό του εαυτού του, των γύρω του και των αντικειμένων από το περιβάλλον. Το παιδί παίζει για την αισθητηριακή εμπειρία και μαθαίνει την βασική λειτουργία και τις αισθητηριακές ιδιότητες των ανθρώπων και των αντικειμένων. Σ’ αυτό το στάδιο το παιδί χρησιμοποιεί αισθητικο-κινητικά και εξερευνητικά παιχνίδια π.χ. κουδουνίστρες, μαλακές μπάλες, κύβους, ξύλινα ενσφηνώματα κ.α.
2. Συμβολικό και απλό κατασκευαστικό στάδιο (2 – 4 ετών)
Με την ανάπτυξη της γλώσσας το παιδί αναπτύσσει σύμβολα για τις ανακαλύψεις του προηγούμενου σταδίου. Η ικανότητα του για επικοινωνία μαζί με την ανάπτυξη των δεξιοτήτων λεπτής και αδρής κινητικότητας, επιτρέπουν στο παιδί να δημιουργεί σχέσεις μεταξύ των αντικειμένων, τις οποίες η φαντασία και η δημιουργικότητά του τις αναπτύσσουν ακόμα περισσότερο. Σε αυτό το στάδιο ξεκινάει το συμβολικό παιχνίδι (το οποίο συσχετίζεται με την ανάπτυξη της γλώσσας), το παιχνίδι φαντασίας και το μιμητικό παιχνίδι.
3. Το στάδιο του δραματοποιημένου, περίπλοκου, κατασκευαστικού και προ-οργανωμένου παιχνιδιού (4 – 7 ετών)
Το παιδί μαθαίνει να δραματοποιεί έννοιες και εμπειρίες και αρχίζει να δημιουργεί βασικούς κανόνες. Αρχίζει να κατασκευάζει πιο σύνθετες κατασκευές. Σ’ αυτό το στάδιο το παιδί ασχολείται με το δημιουργικό παιχνίδι π.χ. ζωγραφική, χειροτεχνίες, κατασκευές με τουβλάκια κ.α.
4. Το στάδιο του παιχνιδιού με κανόνες
Ξεκινάει από την ηλικία των 5 με 6 ετών όπου το παιδί ασχολείται με παιχνίδια με κανόνες (ομαδικά και επιτραπέζια) κατά την διαδικασία της ωρίμανσής του. Έτσι σιγά σιγά αναπτύσσει την αίσθηση της κυριαρχίας και του ελέγχου.
5. Το στάδιο της ψυχαγωγίας
Το παιχνίδι του εφήβου παίρνει μια πιο ώριμη μορφή με την συμμετοχή του σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες, οι οποίες θα τον βοηθήσουν να αναλάβει ρόλους ενηλίκων.
Επιμέλεια κειμένου: Μουρελάτου Σταμούλα, εργοθεραπεύτρια