ΑΝΘΡΑΚΑΣ

Στις διάφορες βιβλιογραφίες αναφέρεται , κατά περίεργον τρόπο, ότι η λέξη είναι άγνωστης ετυμολογίας. Δίνεται έτσι Η εντύπωση στον αναγνώστη ότι δεν πρόκειται για Ελληνική λέξη. Ο Όμηρος αναφέρει ( Ιλ.Ι 213) «ανθρακιήν στορέσας οβελούς εφύπερθε τάννυσεν». Αφού πέσουν δηλαδή τα κάρβουνα τα απλώνουμε και βάζουμε από πάνω τον οβελία, όπως και σήμερα. Η σημασία της λέξης ήταν για τους αρχαίους α) κάρβουνο αναμμένο β) λιθάνθραξ γ) πολύτιμος λίθος χρώματος βαθέως ερυθρού δ) κακοήθες απόστημα και ίσως η ευλογιά                   Με τη σειρά του ο Αριστοτέλης στα Μετεωρολογικά αναφέρει «Των δε καυστών τα μεν φλογιστά εστι τα δε αφλόγιστα. Τούτων δε ένια ανθρακευτά». Ανθρακευτός εκαλείτο ο κατάλληλος να μεταβληθεί δια της καύσεως σε άνθρακα, ο μη φλογιστός. Η καύση κατά την παρασκευή των ανθράκων ονομάζετο «ανθρακουργία» Οι Παρνήσιοι άνθρακες, δηλαδή οι κατασκευασμένοι στους δρυμούς της Πάρνηθος ήταν ονομαστοί. Για το αέριο που παράγεται από τους καιόμενους άνθρακες, ο Αριστοτέλης λέγει: Οι άνθρωποι υπό της των ανθράκων ατμίδος «καρηβαρούσι και φθείρονται πολλάκις». Καρηβαρέω σημαίνει ότι έχω ή αισθάνομαι οχληρόν βάρος επί της κεφαλής.          Οι φυσικοί άνθρακες προέρχονται από φυτικούς οργανισμούς , δια βραδείας απανθρακώσεως,υπο την επίδραση υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων, απουσία αέρος. Τέτοιοι άνθρακες είναι: α) Ο αδάμας , το σκληρότερο υλικό από όπου και το ελληνικό του όνομα που σημαίνει αδάμαστος β) ΟΙ γραφίτης (από το γράφειν) και γ) Οι Γαιάνθρακες,  Ανθρακίτης – Λιθάνθραξ – Λιγνίτης ( από το λιγνύς -ύος = πυκνός καπνός μαζί με φλόγες που παράγει καιόμενος ) – Ποάνθραξ ή Τύρφη που προέρχεται από απανθράκωση ξύλων.          Οι τεχνητοί άνθρακες, Κώκ – Άνθραξ αποστακτήρων – Ξυλάνθραξ – Ζωϊκός άνθραξ – αιθάλη, παρασκευάζονται με απόσταξη, εκτός από την αιθάλη που προκύπτει από ατελή καύση. Ο σκελετός των δένδρων, τα φυτικά νήματα και το ξύλο αποτελούνται από κυτταρίνη, χημική ένωση που περιέχει άνθρακα, υδρογόνο και οξυγόνο σε αναλογία νερού. Όταν μετατρέπονται τα παραπάνω μέρη σε άνθρακα χάνουν κυρίως νερό. Ο ξυλάνθραξ παρασκευάζεται από ξύλα σύμφωνα με την παρακάτω διαδικασία. Σωρός χλωρών ( αποκομμένων προσφάτως )ξύλων τοποθετείται εντός λάκκου και καλύπτεται με χλωρά χόρτα, κυρίως φτέρη. Στη συνέχεια η φτέρη καλύπτεται με χώμα. Έτσι, ο σωρός των ξύλων έρχεται σε επαφή με ελάχιστο αέρα. Από το κάτω μέρος του σωρού ανάπτεται φωτιά σε όλη τη μάζα. Λόγω της ελλείψεως του αέρα, η καύση είναι ατελής και οδηγεί σε μετατροπή των ξύλων σε κάρβουνο. Τέλος, όταν υπολογίζεται η ολοκλήρωση της μετατροπής, σβήνεται η φωτιά με άφθονο νερό και τα κάρβουνα είναι έτοιμα.   Η παραπάνω διαδικασία παρασκευής ανθράκων ονομάζεται ατελής καύσις (με σημερινή χημική ορολογία) και παριστάνεται με τη χημική εξίσωση που ακολουθεί:Κυτταρίνη  + οξυγόνο  →     Κάρβουνο + νερό ( υδρατμοί) + μονοξείδιο άνθρακα  + άλλα αέρια ( σε μικρές ποσότητες ). Με αρχαιοελληνική ορολογία η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να αποδοθεί κυριολεκτικά με τον όρο: Ξήρανσις των ξύλων. Πραγματικά το ρήμα <<ξηραίνω>> για τους αρχαίους είχε την έννοια: αποξηραίνω, αφαιρώ το νερό, στεγνώνω ( Εξηράνθει πεδίον Ιλ. Φ. 345). Η αποξήρανση αυτή αποδιδετο κατά την αρχαιότητα  με το  (ξεχασμένο ) ρήμα «κάρφω»-μέλλων κάρψω επικό ρήμα που σημαίνει μαραίνω, καταξηραίνω. ( Κάρψω μεν χρόα καλόν Οδύσσεια Ν 398.- Ηέλιος χρόα κάρφει, Ησίοδος Έργα και Ημέραι 573) Από το ρήμα αυτό προέρχεται και η λέξη «κάρφος» που σημαίνει ι) Παν είδος ξύλου ή καλάμου λεπτού και ξηρού,ιι) ξηροί κλάδοι, τεμάχια ξύλου, άχυρα και ιιι) Πινακίδιον ξύλινον. Από τη λέξη κάρφος προέρχεται και η νεοελληνική λέξη «καρφί», για την οποίαν έχουμε την έκφραση «δεν μου καίγεται καρφί». Το γνωστό όμως σιδερένιο αντικείμενο ως γνωστόν δεν καίγεται  , επομένως η αρχική του σημασία ήταν καρφί(ον) = μικρό ξερόκλαδο και με τον καιρό ξεχάστηκε. Από τα παραπάνω γίνεται φανερό  ότι η λέξη «κάρφος» αποδίδει κυριολεκτικά το «αποξηραμμένο ξύλο» δηλαδή το κάρβουνο.          Στη Λατινική γλώσσα το Ελληνικό φ μεταβάλλεται σε b στο μέσον της λέξεως (  Μέγα Λεξικό στο λήμμα φ) πράγμα που συμβαίνει και στην Ελληνική γλώσσα όπου το Φρύγες γίνεται Βρύγες και το Φίλιππος γίνεται Βίλιππος. Επίσης ( σύμφωνα με το ίδιο Λεξικό ) σε συλλαβή επομένη άλλης που αρχίζει με δασύ , το φ μεταβάλλεται σε β όπως στη λέξη στρέφω – στρόμβος. Το συμπέρασμα που προκύπτει από τα αναφερθέντα είναι ότι ο Ελληνικός «κάρφων» μετεβλήθη στον Λατινικό ( κάρβων) carbon και από αυτόν στη συνέχεια το όνομα του χημικού στοιχείου carboneum, από το οποίο προήλθε το χημικό σύμβολο του στοιχείου C.          Η ονομασία «άνθραξ» αναφέρεται στις διάφορες βιβλιογραφίες ως λέξη αγνώστου προελεύσεως.  Οι Γλωσσολόγοι και η  Γλωσσική όμως Επιστήμη θα μπορούσαν με λίγη προσπάθεια και καλή διάθεση να διερευνήσουν την ακριβή σύσταση της λέξεως και να δώσουν την ορθή ερμηνεία αυτής. Με διερεύνηση και προσεκτική παρατήρηση της λέξεως  «άνθραξ», εύκολα μπορεί να διαπιστωθούν τα εξής:α) Η λέξη έχει άμεση σχέση με την Ομηρική λέξι ανθρακιά-άς ( Ιων. ανθρακίη)β) Η λέξι είναι κλιτή, άνθραξ-άνθρακος, όπως όλες οι ελληνικές λέξεις.γ) Τα τελικά γράμματα των ελληνικών λέξεων, όταν είναι σύμφωνα μπορεί να είναι μόνο τα σύμφωνα Ν, Ρ και Σ. Δεν υπάρχει ελληνική  λέξη που να τελειώνει π.χ σε Β ή Δ ή Τ, κ.τ.λ., διότι απλούστατα δεν κλίνεται, επειδή δεν ακούγεται καλά  και δεν προφέρεται εύκολα.  Όλες οι ελληνικές λέξεις εγκλείουν μουσικότητα. Οι λέξεις που καταλήγουν σε Ξ, Ψ δεν εξαιρούνται διότι τα γράμματα αυτά είναι σύνθετα, ΚΣ και ΠΣ αντίστοιχα. Ο άνθραξ έχει σαν τελικό σύμφωνο το Ξ δηλαδή ΚΣ.δ) Οι ελληνικές ονομασίες των κυρίων ονομάτων αλλά και των διαφόρων υλικών, έχουν κατά κανόνα άμεση σχέση με κάποια ή κάποιες από τις ιδιότητες που έχουν. Η πιο χαρακτηριστική ιδιότητα που χρησιμοποιήθηκε από τους σοφούς ονοματοθέτες για την παραγωγή λέξεων, είναι ο ήχος που παράγεται από το προς ονομασία αντικείμενο. Οι ηχομίμητες λέξεις είναι πάρα πολλές. Ας δούμε μερικές που προκύπτουν από τους χαρακτηριστικούς ήχους ΤΡ και ΘΡ.ΤΡ → τρίζω – τριγμός κ.λ.πΤΡ → Τρέμω – τρόμοςΤΡ → Ταράσσω – ΤαραχήΤΡ → Τρύζω ( =Ψιθυρίζω, γογγύζω ) – Τρυγών ( Το τρυγόνι)ΘΡ → Θρίζω (=θερίζω ) – θερισμόςΘΡ → Θραύω – θραύσμα ΘΡ → Θρέομαι ( = κράζω μεγαλοφώνως – ξεφωνίζω ) – ΘρήνοςΘΡ → Θροέω – θρόος – θόρυβοςΘΡ → Θρύπτω ( = θραύω σε μικρά κομμάτια )ΘΡ → Θριάζω ( = Διατελλώ εν προφητική παραφοράΘΡ →Θράσσω ( και αναθράσσω). Είναι συντετμημένος τύπος του ταράσσω = ενοχλώ ανησυχώΘΡ → Θράττομαι = Συντρίβομαι – συγκόπτομαι καθώς και καταστρέφω – αφανίζω.Να δούμε και μερικά ουσιαστικά που προέρχονται από τον ήχο ΘΡ.α) Ήχος ΘΡΠΣ → Θρίψ -θριπός, είναι το σκουλήκι που κατατρώγει το ξύλο ( = σαράκι), προφανώς από τον χαρακτηριστικό ( τριγμό ή θριγμό ) ήχο που κάνει η δράση του στο ξύλο.β) Ήχος  ΘΡ → Θρόος ( = θρόισμα ), είναι ο χαρακτηριστικός ήχος που προκαλείται από την κίνηση των θάμνων είτε από τον αέρα είτε από κάποιο ζώο.γ) Ήχος ΘΡΤΣ → Θερισμός ( θερίζω. Προέρχεται από τον ήχο που παράγεται κατά την κοπή του σίτου από το δρέπανον.)δ) Ήχος ΘΡFΣ → Θραύσμα. Είναι ο ήχος που παράγεται κατά το τσάκισμα κλαδιών σε μικρά κομμάτια.ε) Ήχος ΘΡΚΣ ( ΘΡΞ ) Είναι ο ήχος που παράγεται από τα κάρβουνα, ιδιαίτερα όταν τα πατάμε και θρυμματίζονται, αλλά και γενικότερα κατά την μετακίνησή τους εκπέμπουν ένα τέτοιο ξερό ήχο. Από τον ήχο αυτό ΘΡΞ   προέρχεται και η ονομασία του άνθρακα. Πράγματι το κάρβουνο θράσσει και αναθράσσει, δηλαδή παράγει και αναπαράγει τον ήχο ΘΡΞ.  Η παραγωγή του ήχου γίνεται πριν τη καύση και η αναπαραγωγή κατά την καύση, όπου ο θόρυβος είναι πιο χαρακτηριστικός με παράλληλη εκπομπή θραυσμάτων -σπιθών οι οποίες «σκάνε»  στον αέρα με καταληκτικό ήχο Ξ, εξαιτίας της ζωηρότητας της καύσης, ιδιαίτερα κατά τον αερισμό. Άνθραξ λοιπόν είναι το προϊόν εκείνο του ξύλου το οποίον θράσσει ( = παράγει τον ήχο ΘΡΚΣ  πριν την καύση ) και αναθράσσει ( = αναπαράγει τον ήχο ΘΡΞ  κατά την καύση).  Τέλος να σημειωθεί ότι ο Όμηρος μεταχειρίζεται τη λέξη «ανθρακίη» για τους πεπυρακτωμένους άνθρακες, δηλαδή για αυτούς που αναθράσσουν.ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: 1) Ομήρου Ιλ. -Οδ 2) Αριστοτέλης Περι Αισθ.- Μετεωρ. 3) Ησίοδος Έργα και Ημέραι 4) Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης