Στην ευρύτερη περιφέρεια, που εκτείνεται σε μία ακτίνα 7-8 χλμ. γύρω από το κέντρο της Χαλκίδας, θα λέγαμε πως χτυπάει η ιστορική, εμπορική και πολιτιστική καρδιά της Εύβοιας. Η περιήγηση στην εν λόγω πυκνοκατοικημένη περιοχή είναι εύκολη και ευχάριστη.
Ας ξεκινήσουμε από τη βόρεια πλευρά του Δήμου Χαλκιδέων και πιο συγκεκριμένα από τη γραφική παραθαλάσσια και πολυσύχναστη Νέα Αρτάκη, που μοιάζει σήμερα να είναι μία επέκταση της Χαλκίδας προς βορρά. Το όνομα στην πόλη έδωσαν το 1924 οι ξερριζωμένοι Έλληνες από την Αρτάκη της Κυζίκου (αποικία των Μιλησίων), που έφτασαν στην Εύβοια ως πρόσφυγες. Πριν από το 1924 η περιοχή του σημερινού Δήμου ονομαζόταν Βατώντας.
Σε περιοχή της Νέας Αρτάκης έχουν βρεθεί ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στον Ελλαδικό χώρο.
Η περιοχή του Βατώντα έμεινε στην ιστορία από τις μάχες που έδωσε εδώ το 1278 ο ιππότης Λικάριος (βλέπε «Κάστρο Φύλλων») προσπαθώντας, για λογαριασμό του τότε Βυζαντινού αυτοκράτορα, να ανακαταλάβει την Χαλκίδα από τους Ενετούς.
Κατευθυνόμενοι από την Αρτάκη προς την Χαλκίδα, περνάμε δίπλα στη μικρή χερσόνησο της Μάνικας, από την οποία, σύμφωνα με τους ερευνητές, άρχισε η δημιουργία της Χαλκίδας το 3.000 π.Χ. περίπου.
Συνεχίζουμε την πορεία μας ακολουθώντας τον περιφερειακό δρόμο που οδηγεί στη Νότια Εύβοια. Αφού περάσουμε την περιοχή της Αρέθουσας και λίγο πριν φτάσουμε στο όμορφο Βασιλικό, υπάρχει διασταύρωση που μας οδηγεί στην παραλιακή Νέα Λάμψακο, προσφυγικό οικισμό δημιουργημένο το 1924 από Έλληνες πρόσφυγες, προερχόμενους από την ομώνυμη παραλιακή πόλη του Ελλήσποντου.
Λίγα χιλιόμετρα νοτιοανατολικά, στην αρχή του Βασιλικού, ένας άλλος δρόμος μας οδηγεί στο σύγχρονο τουριστικό θέρετρο Λευκαντί, όπου το ενδιαφέρον του επισκέπτη δεν περιορίζεται μόνο στην όμορφη παραλία, αφού εδώ υπάρχει ένας από τους πιο ενδιαφέροντες αρχαιολογικούς χώρους της Ευρώπης. Πρόκειται για την παραλιακή περιοχή της Ξηρόπολης ¨. Από τον εν λόγω αρχαιολογικό χώρο έχουν έλθει στο φως σημαντικότατα ευρήματα, που χρονολογούνται πριν από το 1100 π.Χ. Πολλοί από τους ερευνητές ταυτίζουν την περιοχή με έναν από τους αφανισθέντες οικισμούς της αρχαίας Χαλκίδας, όπως για παράδειγμα με την Οιχαλία (Θέμελης). Στο Λευκαντί υπήρχε ακόμα χυτήριο χαλκού από το 1000 π.Χ., όπως δείχνουν οι πήλινες και λίθινες πλάκες που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές. Κατά τη μυθολογία από το Λευκαντί πέρασε ο θεός Απόλλωνας προτού επιλέξει ως τόπο λατρείας του τους Δελφούς (Πίνδαρος).
Το Βασιλικό καθώς και οι γύρω οικισμοί (Φύλλα, Μύτικας, Άγιος Νικόλαος, Αφράτι κ.α.) έχουν σημαντική παρουσία κυρίως κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους και την Ενετοκρατία. Το Βασιλικό πήρε το όνομά του από το φυτό Βασιλικός ή πιθανότερα από τον παρακείμενο ποταμό Λήλαντα, ο οποίος ονομαζόταν και Βασιλικός ποταμός. Εδώ για πολλούς ερευνητές τοποθετείται το αρχαίο Αιθιόπιο, το οποίο αναφέρεται από τον Στέφανο Βυζάντιο.
Μέσα στην πόλη του Βασιλικού διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση ένας από τους ογκωδέστερους Ενετικούς πύργους της Εύβοιας, γνωστός ως Πύργος του Βασιλικού cο οποίος αναπαλαιώθηκε από την 23η Ε.Β.Α. Δύο χιλιόμετρα ανατολικά, στην περιοχή του Μύτικα, πάνω σε αντικριστούς λόφους θαυμάζουμε επίσης τους καλοδιατηρημένους Δίδυμους Ενετικούς Πύργους e. Στην ίδια περιοχή, πάνω σ’ έναν ψηλό λόφο, δεσπόζει το θρυλικό Κάστρο των Φύλλων e το οποίο ελέγχει ολόκληρη την πεδιάδα της Χαλκίδας και του Ληλαντίου. Αυτό το κάστρο υπήρξε το βασικό ορμητήριο του θρυλικού ιππότη Λικάριου κατά την δεκαετία της κυριαρχίας του στην Εύβοια (1275 –1285).
Τα Φύλλα είναι ο τόπος καταγωγής του Πρωταγωνιστή της επανάστασης του 1821 ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη. Ήταν γιος του Δημήτρη Βώκου, ιδιοκτήτη του σπιτιού που σήμερα βρίσκεται δίπλα στο ναό των Εισοδίων της Θεοτόκου στο συνοικισμό Βωκέικα.
Από τα Φύλλα επίσης θα ξεκινήσουμε για να επισκεφθούμε την πολύ ενδιαφέρουσα από πάσης απόψεως Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Αρμά e. Η μονή βρίσκεται 20 χιλιόμετρα περίπου ανατολικά της Χαλκίδας, χτισμένη στις δυτικές υπώρειες του Ερετριακού Ολύμπου. Στην πλατεία των Φύλλων υπάρχουν οι πρώτες κατατοπιστικές πινακίδες, που εν συνεχεία καθοδηγούν τον επισκέπτη κατά τη διάρκεια της πορείας του. Τα αρχικά «ΑΡΜΑ» υποδηλώνουν το έτος ίδρυσης της μονής (1141 ή κατ΄ άλλους το 1637). Εντοιχισμένα στο περιτοίχισμα της μονής, στο ναό αλλά και σκόρπια στον περίβολο βρίσκονται γλυπτά μέλη διαφόρων εποχών. Το καθολικό της μονής είναι ένα πολύ μεγάλης αξίας αρχαιολογικό μνημείο.
Ας εγκαταλείψουμε όμως τώρα το νησί της Εύβοιας και ας περάσουμε στην άλλη πλευρά του Ευβοϊκού, τη στερεοελλαδίτικη, όπου θα επισκεφθούμε δύο περιοχές με μεγάλο αρχαιολογικό ενδιαφέρον και μεγάλη ιστορία.
Και πρώτα απ’ όλα η Αυλίδα, το γνωστό ορμητήριο του Ελληνικού στόλου ενάντια στην Τροία όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα περίφημης αρχαίας τραγωδίας «Ιφιγένεια εν Αυλίδι».
Σύμφωνα με την παράδοση η Αυλίδα πήρε το όνομά της από την μία εκ των τριών θυγατέρων του Ωγύγου. Ο Όμηρος αναφέρει την Αυλίδα σαν «πετρήεσσα» ενώ ο Στράβων στα «Βοιωτικά» του την ονομάζει «πετρώδες χωρίον».
Στην περιοχή της σημερινής Αυλίδας βρίσκεται και ο αρχαιολογικός χώρος του Ναού της Αυλιδείας Αρτέμιδας e. Πρόκειται για τα απομεινάρια ενός λαμπρού αρχαίου ιερού, που ήλθαν στο φως κατά τις ανασκαφές, που έγιναν από το 1956-1961. Στην θέση αυτή αποκαλύφθηκαν αρκετά αγάλματα (μεταξύ των οποίων της Αρτέμιδος, της Εκάτης κ.α.), επιγραφές, κιονόκρανα, οξυπύθμενοι αμφορείς, ειδώλια, όστρακα, νομίσματα κ.α. Τα ευρήματα αυτά βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θήβας. Ο ναός της Αυλιδείας Αρτέμιδας έχει χαρακτηριστεί ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς.
Αρχαιολογικά ευρήματα επίσης έχουν ταυτίσει τη θέση της σημερινής Ριτσώνας με την αρχαία Μυκαλλησσό μία από τις σημαντικότερες Βοιωτικές πόλεις της αρχαιότητας, που καταστράφηκε το 413 π.Χ. από 1300 Θράκες μισθοφόρους των Αθηναίων.
Η γειτονική της Αυλίδας και της Χαλκίδας περιοχή της Ανθηδόνας παρουσιάζει επίσης εντονότατο ιστορικό ενδιαφέρον. Διάσπαρτα λείψανα αρχαίων κτισμάτων και αποβάθρας μαρτυρούν το αρχαίο παρελθόν της περιοχής. Κοντά στον οικισμό Κρόνια εντοπίζεται από τους ερευνητές ο Τύμβος του Σαλγανέα £. Πρόκειται για έναν χωματόλοφο που εικάζεται πως είναι ο τύμβος του πλοηγού Σαλγανέα δημιουργήθηκε δε από τον Ξέρξη προς τιμήν του. Κατά τον Στέφανο Βυζάντιο ο σημερινός οικισμός της Δροσιάς ταυτίζεται με την αρχαία πόλη Χαλία. Στο Κτυπονήσι (ή Εγγλεζονήσι) σώζονται λείψανα κτιρίων του 6ου και 7ου αιώνα, καθώς και δεξαμενές νερού.
Στα Λουκίσια αξίζει να δει κανείς τον βυζαντινό ναό του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου.Το εκκλησάκι ανήκει σε σπάνιο αρχιτεκτονικό τύπο μονόχωρου ναΐσκου τετράκογχου με τρούλο. Χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 11ου αιώνα.
(πηγή: Δήμος Χαλκιδεών – μικρός τουριστικός οδηγός – Ευβοϊκές Εκδόσεις Κίνητρο)
Δείτε το βίντεο: http://www.youtube.com/watch?v=05duyEElPLE