Η Κόρωνος είναι ελληνικό χωριό της Νάξου, του δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων της Περιφερειακής Ενότητας Νάξου της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου (κατά το Σχέδιο Καλλικράτης).
Παλαιότερα ανήκε στην άλλοτε επαρχία Νάξου του νομού Κυκλάδων. Από το 1999 έως το 2010 σύμφωνα με την τότε διοικητική διαίρεση της Ελλάδας αποτελούσε έδρα κοινότητας του δήμου Δρυμαλίας. Από 1 Ιανουαρίου 2011 αποτελεί ιδία έδρα της ομώνυμης τοπικής κοινότητας, της δημοτικής ενότητας Δρυμαλίας, του Δήμου Νάξου και Μικρών Κυκλάδων.
Το παλαιό της, βυζαντινό όνομα, ήταν Τρικοκκιές. Ανήκει στα λεγόμενα Σμυριδοχώρια μαζί με την Απείρανθο, την Κεραμωτή, το Σκαδό, και το Λυώναόπου ακόμη και σήμερα εξορύσσεται η ναξιακή σμύρις. Στην Κόρωνο εξορύσσονταν τα πέντε όγδοα της συνολικής ποσότητας. Η ίδια αναλογία ισχύει και τώρα για τις μικρές πλέον ποσότητες που παραδίδονται στην ελληνική πολιτεία.
Ο πραγματικός πληθυσμός του ανέρχεται στους 744 κατοίκους (2001). Βρίσκεται στον οδικό άξονα Απειράνθου – Σταυρού Κεραμωτής – Κορώνου – Σκαδού – Κωμιακής – Απόλλωνα. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο μεταξύ των 500 και των 600 μέτρων μέσα σε λαγκαδιά που σχηματίζεται ανάμεσα σε πλαγιά του κύριου όγκου του βουνού Κόρωνος στα δυτικά, όπου και η προσήλια Κόρωνος, και σε πλαγιά της χαμηλότερης ανατολικής απόληξής του που ονομάζεται Αμμόμαξη στα ανατολικά, όπου και η αφήλια Κόρωνος. Τα δύο αυτά τμήματα ενώνονται με μικρό γεφύρι στο Ρυάκα, (το ρέμα της λαγκαδιάς), σε υψόμετρο 540 μέτρων, δίπλα στο οποίο βρίσκεται η πλατεία (“πλάτσα”) του χωριού.
Η Κόρωνος διαθέτει λαογραφικό μουσείο και σε αυτήν υπάγονται οι οικισμοί Λυώνας, Αργοκοίλι ή Αργοκοιλιώτισσα και Ατσιπάπη. Γνωστές προσωπικότητες από την Κόρωνο μεταξύ άλλων είναι ο δικηγόροςΝικηφόρος Μανδηλαράς και ο πρώην διεθνής ποδοσφαιριστής Στέλιος Μανωλάς.
Ο τουριστικός οδηγός για τις Κυκλάδες, του National Geographic, περιγράφει την Κόρωνο ως ένα από τα πιο εντυπωσιακά χωριά της ορεινής Νάξου, με τα πλακόστρωτα σοκάκια του, τις καμάρες και τα στεγαστά, τα ασπροβαμμένα σκαλοπάτια που ενώνουν τις πάνω με τις κάτω γειτονιές, τα νησιώτικα μικρά σπίτια με τις παμπάλαιες πόρτες τους βαμμένες σε έντονα χρώματα την εκκλησία της Αγίας Μαρίνας τη μικρή πλατεία με «εξώστη», τους παλιούς καφενέδες και τις ταβερνούλες.
Η σμύριδα
Τα σμυριδορυχεία Νάξου βρίσκονται ανατολικά της Κορώνου, διακρίνονται οι εγκαταστάσεις των τριών εισόδων τους και η εναέρια εγκατάσταση μεταφοράς.
Δυο πέτρες, το σμυρίγλι και το μάρμαρο, γράφει στο βιβλίο ΚΩΜΙΑΚΗ ο Νίκος Λεβογιάννης, συνοδεύουν εδώ στην ορεινή Νάξο τους ανθρώπους χιλιάδες χρόνια και σημαδεύουν τη ζωή τους. Οι πλαγιές οι ράχες και οι κορυφές της Αμμόμαξης είναι μαρμαροτραχιές. Το σμυρίγλι φαίνεται λιγότερο. Το συναντάς και στην επιφάνεια του εδάφους, το πολύ και καλό ομως σμυρίγλι βρίσκεται βαθειά στη γη συνεχίζει. Και προσθέτει ότι στη Νάξο άρχισε ο άνθρωπος να δουλεύει το μάρμαρο και αυτό έγινε δυνατό, γιατί υπάρχει ανάμεσα στα μάρμαρα το σμυρίγλι, αυτή η σκουρόχρωμη πέτρα με την οποία μπορούσαν οι μαστόροι να χαράξουν, να κόψουν, να δουλέψουν να λειάνουν άλλα υλικά και κυρίως το μάρμαρο.
Η σμύριδα της περιοχής είναι πολύ καλής ποιότητας και ήταν γνωστή από την αρχαιότητα. Είχε χρησιμοποιηθεί και για την λείανση μαρμάρινων ειδωλίων ακόμη από την εποχή του Κυκλαδικού πολιτισμού.
Στο δρόμο προς το Λυώνα βρίσκονται και οι είσοδοι των σμυριδωρυχείων. Οι στοές των ορυχείων έχουν βάθος πενήντα έως διακόσια πενήντα μέτρα. Από τη θέση Πηγή της Κορώνου ξεκινά και ο εναέριος που έχει στην περιοχή δύο ακόμη σταθμούς φόρτωσης, στις θέσεις Πεζούλες και Στραβολαγκάδα. Οι μεταλλικοί πυλώνες του εναέριου, με τα τέσσερα πόδια, τους τροχούς που γυρνούσαν το σύρμα στο επάνω τους μέρος, με ύψος που ποικίλει από λίγα μέτρα στα ψηλά σημεία του εδάφους μέχρι 50 μέτρα στα χαμηλά, ώστε να περιορίζεται σε ασφαλή όρια η κλίση των συρματόσκοινων που μετέφεραν τα βαγονέτα με το σμυρίγλι, συνθέτουν μαζί με το όλο τοπίο μιαν εικόνα εντυπωσιακή. Επιπλέον αποτελούν μνημείο της σύγχρονης βιομηχανικής ιστορίας της χώρας.
ΠΗΓΗ: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ