Η εποχή του Ρομαντισμού
Εισαγωγή
Ο αιώνας του Ρομαντισμού, χαρακτηρίζεται ο 19ος και αποτελεί την συνέχεια της κλασικής περιόδου έχοντας με αυτήν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Η νέα τάση της εποχής είναι η εισαγωγή ενός νέου ποιητικού και μεταφυσικού στοιχείου που έρχεται να διασπάσει την ισορροπία μεταξύ της ιδέας και του φαινομένου καθώς και μεταξύ της νόησης και του συναισθήματος. Κύριο χαρακτηριστικό της εποχής είναι ο εγωκεντρισμός που λογική του συνέπεια είναι η επικράτηση του υποκειμενικού στοιχείου. Σαν λέξη έχει την ρίζα του στα παλιά γαλλικά (romance) και σχετίζεται με την ποίηση, την λογοτεχνία και το μυθιστόρημα που είναι και οι σφαίρες επιρροής του. Στην λογοτεχνία του 17ου – 18ου αιώνα ο ρομαντισμός έχει την έννοια του μυθιστορηματικού, του παραμυθένιου και γενικότερα του φανταστικού στοιχείου, ενώ στο Διαφωτισμό φαίνεται να αντιτίθεται στον ορθολογισμό. Με τον ίδιο όρο ονομάστηκε και ένα λογοτεχνικό κίνημα στην Γερμανία από το 1800 έως το 1830 με υποστηρικτές τους Wagenroder, Tieck, Novalis κ.α.
Από το 1810 και ύστερα ο όρος ρομαντικός χρησιμοποιείται και στη μουσική με σκοπό να εκφράσει ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα παρά μια εποχή. Αργότερα χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει το χρονικό διάστημα από τον Schubert ως τον Strauss. Κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής επικρατούν άλλοτε ρομαντικές και άλλοτε κλασικιστικές τάσεις. Η μουσική δεν κινείται στο ρεαλιστικό και υλιστικό πνεύμα της εποχής της αλλά συγκλίνει περισσότερο προς μια «ρομαντική» στάση κάτι που ανταποκρίνεται στην εσώτερη φύση της.
Γενικότερα στις τάσεις και εκδηλώσεις του είναι πολύμορφος και δεν είναι λίγες οι φορές που παρατηρούνται αντιθέσεις. Ιδιαίτερη επίδραση άσκησε το γεγονός του Συνεδρίου της Βιέννης το 1814 – 1815 που ήταν η αιτία των επαναστάσεων του 1830 και 1848 και της γενικής εκδημοκρατικοποίησης. Από κοινωνικο-οικονομικής πλευράς είναι ο αιώνας της βιομηχανοποίησης, των μηχανών και των σιδηροδρόμων, και σαν αντίποδας όλης αυτής της προόδου είναι η αύξηση της αθλιότητας, της απομόνωσης και απώλειας του ατόμου μέσα σε μια τεράστια και ανώνυμη κοινωνία. Η τέχνη και η μουσική είναι προνόμια της μορφωμένης και αστικής τάξης που ποικίλει σε απαιτήσεις. Δίπλα στα σπουδαία έργα τέχνης εμφανίζεται και το ακαλαίσθητο «Kitch».
Με την εξάπλωση της βιομηχανίας και του καταναλωτισμού διαδίδονται όσο ποτέ άλλοτε σημαντικά στοιχεία που συμβάλλουν στην εδραίωση της μουσικής όπως όργανα και παρτιτούρες. Εκτός από τα σπίτια η μουσική παίζεται και στα σαλόνια, γίνονται συναυλίες, παίζονται όπερες και γενικότερα γίνεται πιο προσιτή στο πλατύ κοινό. Το τεχνολογικό πνεύμα της εποχής συμβάλλει στην αναπτυσσόμενη τεχνική των οργάνων και στον υπέρμετρο δεξιοτεχνισμό.
Θα μπορούσαμε να διαιρέσουμε σε τέσσερις επιμέρους φάσεις την εποχή του ρομαντισμού. Αυτές είναι οι ακόλουθες:
Κάτω από Ιστορία, Μουσική, Μουσική τέχνη | Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Η εποχή του ΡομαντισμούΤροβαδούροι και τρουβέριοι
Άρχισαν να εμφανίζονται από το τελευταίο τρίτο του 11ου αι. στην Νότια Γαλλία (οι τροβαδούροι) και αργότερα στην Βόρεια Γαλλία (οι τρουβέριοι). Αυτό το φαινόμενο επεκτάθηκε και στην Γερμανία. Μεγαλύτερη ακμή σημειώθηκε γύρω στο 1200 και τελείωσε στο τέλος του 13ου αιώνα με την παρακμή του ιπποτισμού.
Πρόκειται για κοσμική μουσική η οποία έχει σχέσεις με την θρησκευτική όσον αφορά τη δομή της (υπάρχουν ομοιότητες με την ομοιοκαταληκτική και στροφική σεκουέντσα καθώς και με τον ύμνο και το conductus, και από πλευράς περιεχομένου με την λατρεία της Παναγίας). Χώρος προέλευσής τους είναι η Ακουιτανία η οποία καθιέρωσε αλλαγές και ανανέωσε το θρησκευτικό ρεπερτόριο. Αυτού του είδους τα τραγούδια απευθύνονταν και παράλληλα «καλλιεργήθηκαν» στον χώρο των ευγενών, που μαζί τους συμπεριλαμβανόταν ο κλήρος και οι απλοί πολίτες οι οποίοι βρίσκονταν στην υπηρεσία των ευγενών.
Ας αναλύσουμε τις λέξεις τροβαδούροι και τρουβέριοι.
Μορφή τροβαδούρου
Η ρίζα τους ανάγεται στο προβηγκικό ρήμα trobar και το γαλλικό trouver το οποίο προέρχεται από διαλέκτους της Νότιας Γαλλίας. Η σημασία του στα νεότερα Γαλλικά στις διαλέκτους της Νότιας Γαλλίας είναι βρίσκω, εφευρίσκω. Η κατά λέξη σημασία τους είναι δημιουργοί κειμένου και μουσικής (δηλ. τραγουδοποιοί). Σύμφωνα με την ετυμολογία οι λέξεις Troubadours και Trouvères έχουν την ίδια σημασία μόνο που ανάμεσα τους υπάρχει διάκριση σύμφωνα με την διάλεκτο από την οποία προέρχεται η κάθε μία. Έτσι λοιπόν η πρώτη έχει τις ρίζες της στις διαλέκτους της Νότιας Γαλλίας ενώ άλλη έχει τις ρίζες της στις διαλέκτους της Βόρειας Γαλλίας. Γλωσσικό σύνορο είναι ο ποταμός Λίγηρας. Στο Νότο επικρατεί η langue d’ oc των τροβαδούρων ενώ στο Βορρά η langue d’ oil.
Ένας συνθέτης, σύγχρονος της εποχής των τροβαδούρων και τρουβέρων ήταν ο Josquin des Prez.
Άλλοι σύγχρονοι συνθέτες της εποχής είναι οι παρακάτω:
Κάτω από Ιστορία, Μουσική, Μουσική τέχνη | Δεν επιτρέπεται σχολιασμός στο Τροβαδούροι και τρουβέριοι
Tο μαδριγάλι του 16ου αιώνα
Προέλευση
Η καταγωγή του όρου ανάγεται στον 14ο αιώνα. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ετυμολογία του οι οποίες είναι οι ακόλουθες:
- materialis (=υλικό) από την κοσμική ζωή,
- matricalis (=μητρικό) υπό την έννοια της μητρικής γλώσσας δηλαδή της ιταλικής καταγωγής του και
- mandrialis (=ποιμενικό) γιατί συνήθως τα θέματά του είναι παρμένα από την ποιμενική ζωή. Η θεματολογία του είναι η φύση, η αγάπη και ο έρωτας. Η γλώσσα και η μορφή του κειμένου έχουν απλές συνήθως δομές, δηλαδή μία στροφή αποτελείται από 7 – 11 στίχους και έχουν ομοιοκαταληξία τύπου αββ, γδδ, ή αβα, γβγ κλπ. και οι σημαντικότεροι ποιητές είναι ο Βοκάκιος, ο Πετράρχης, ο Sacchetti και ο Soldanieri.