ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ, ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΗΣ ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ
Τον Μάρτιο του 1820 ο Εμμανουήλ Ξάνθος πρόσφερε την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας στον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Γεννημένος στις 1 Δεκεμβρίου του 1792 στην Κωνσταντινούπολη και μεγαλωμένος σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσε έντονος πατριωτισμός, φοίτησε στη Σχολή του Σώματος των Βασιλικών Ακολούθων στη Πετρούπολη και στη συνέχεια υπηρέτησε στα σώματα της αυτοκρατορικής φρουράς. Διακρίθηκε στους πολέμους κατά του Ναπολέοντα και στη μάχη της Δρέσδης, στις 27 Αυγούστου 1813, έχασε το δεξί του χέρι.
Στις 12 Απριλίου 1820, ο Υψηλάντης αποδέχτηκε την πρόταση του Ξάνθου, αφού πρώτα έγιναν δεκτοί οι όροι που έθεσε και αμέσως άρχισε την οργάνωση του σχεδίου για την έναρξη της Επανάστασης από την Πελοπόννησο. Η έναρξη της επανάστασης στη Νότιο Ελλάδα είχε σχεδιαστεί για την 25η Μαρτίου 1821, αλλά για διάφορους λόγους ο Αλέξανδρος Υψηλάντης αποφάσισε να κινηθεί νωρίτερα στη Μολδοβλαχία.
ΑΛΛΑΓΗ ΣΧΕΔΙΟΥ
Ξεκινώντας τα σχέδιά τους οι Φιλικοί στόχευαν σε μια πανβαλκανική εξέγερση των λαών της χερσονήσου κατά της Οθωμανικής Αρχής, σύμφωνα με την ιδέα που πρώτος είχε συλλάβει ο Ρήγας Φεραίος. Συμπαραστάτης στα σχέδιά τους ήταν ο Ρουμάνος ηγέτης Θεόδωρος Βλαδιμηρέσκου, με τον οποίο μάλιστα είχαν υπογράψει και σύμφωνο. Παρόμοια έγγραφα υπογράφτηκαν και με τους ηγέτες των Σέρβων και Βουλγάρων εθνικιστών, όπως και με τους Αλβανούς. Ωστόσο, τα πιο συντηρητικά και αντιδραστικά μέλη της Εταιρείας δεν έβλεπαν με ευνοϊκή διάθεση τη μετατροπή του ελληνικού χώρου σε πεδίο μιας γενικευμένης σύρραξης και για το λόγο αυτό πίεζαν στην κατεύθυνση του να υπάρξει μια περιορισμένη εξέγερση. Επιπρόσθετα, κάποιες διαφορές μεταξύ των συμμάχων υποδούλων ηγεσιών, οδήγησαν στην μεταβολή του αρχικού προγραμματισμού. Ο Υψηλάντης, θέλησε να εκμεταλλευτεί την ουδετερότητα που τήρησαν οι Ρώσικες συνοριακές φρουρές και άλλαξε τον αρχικό προσανατολισμό του, αποφασίζοντας να αρχίσει την επανάσταση από τις Παραδουνάβιες επαρχίες και όχι από την Πελοπόννησο. Οι ελπίδες των επαναστατών ενισχύονταν από την πεποίθηση ότι και οι υπόλοιποι εξεγερμένοι λαοί θα συνένωναν τις δυνάμεις τους και θα βάδιζαν όλοι μαζί κατά της Κωνσταντινούπολης. Επίσης, οι επαναστάτες είχαν ενισχυθεί με χρήματα, πολεμικό υλικό και εθελοντές μαχητές. Η συνολική δύναμη του Υψηλάντη έφτασε έτσι να αριθμεί περίπου 7.000 στρατιώτες, εκ των οποίων μόνο τα 2/3 ήταν ελληνικής καταγωγής.
Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ
Στις 22 Φεβρουαρίου του 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, μαζί με τον Μιχαήλ Σούτσο, ηγεμόνα της Μολδαβίας και 2.000 περίπου μαχητές, έφθασαν στο Ιάσιο. Εκεί δύο μέρες μετά ο Υψηλάντης, κυκλοφορεί την επαναστατική προκήρυξη <<Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος>>, με την οποία παρακινεί τους Έλληνες να επαναστατήσουν. Έχουμε λοιπόν την επίσημη έναρξη της επανάστασης στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.
ΙΕΡΟΣ ΛΟΧΟΣ
Η έναρξη της επανάστασης, δημιούργησε την ανάγκη για την δημιουργία του ιερού λόχου. Ένα επίλεκτο, πεζικό και ιππικό στρατιωτικό σώμα, το οποίο συγκροτήθηκε τον Μάρτιο του 1821, από 500 περίπου εθελοντές σπουδαστές των ελληνικών παροικιών, κυρίως της Μολδοβλαχίας και της Οδησσού. Ο Υψηλάντης πίστευε ότι οι νεαροί αυτοί, θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού και γι’ αυτό επέλεξε να ονομαστεί Ιερός Λόχος. Στη Φωξάνη, μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης των Ιερολοχιτών οργανώθηκε μεγαλοπρεπής τελετή ορκωμοσίας, κατά την τσαρική εθιμοτυπία. Αμέσως μετά την ορκωμοσία ο Αλέξανδρος Υψηλάντης παρέδωσε τη Σημαία του Ιερού Λόχου στον αρχηγό του Λόχου Γεώργιο Καντακουζηνό. Η σημαία του Ιερού Λόχου ήταν τρίχρωμη. Είχε λευκό, που συμβόλιζε την αθωότητα της δίκαιης επιχείρησης κατά του κατακτητή, μαύρο, για τους θανάτους που θα προκύψουν από τον αγώνα για την ελευθερία της πατρίδας και τέλος, κόκκινο για την χαρά των Ελλήνων που πολεμούν για την ανεξαρτησία του τόπου τους. Στη μία πλευρά της σημαίας αναγραφόταν το ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ και υπήρχε στο κέντρο η εικόνα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Στην άλλη πλευρά υπήρχε η εικόνα του Φοίνικα αναγεννόμενου από τις φλόγες και αναγραφόταν ΕΚ ΤΗΣ ΚΟΝΕΩΣ ΜΟΥ ΑΝΑΓΕΝΝΩΜΑΙ.
Η ορκωμοσία του Ιερού Λόχου έγινε στο ναό της πόλης:
«Ως Χριστιανός ορθόδοξος και υιός της ημετέρας Καθολικής Εκκλησίας, ορκίζομαι στο όνομα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και της Αγίας Τριάδας να μείνω πιστός εις την Πατρίδα μου και εις την Θρησκείαν μου.
Ορκίζομαι να ενωθώ με όλους τους αδελφούς μου Χριστιανούς δια την ελευθερίαν της Πατρίδος μας.
Ορκίζομαι να χύσω και αυτήν την υστέραν ρανίδα του αίματός μου υπέρ της θρησκείας και Πατρίδος μου.
Να αποθάνω μετά των αδελφών μου υπέρ της Ελευθερίας της Πατρίδος και της Θρησκείας μου.
Να φονεύσω και αυτόν τον ίδιον τον αδελφόν μου, εάν τον εύρω προδότην της Πατρίδος μας.
Να υποτάσσομαι στον υπέρ της Πατρίδος μου αρχηγόν.
Να μη βλέψω εις τα όπισθέν μου, εάν δεν αποδιώξω τον εχθρόν της Πατρίδος και Θρησκείας μου.
Να λάβω τα όπλα εις κάθε περίστασιν, ευθύς μόλις ακούσω ότι ο Αρχηγός μου εκστρατεύει κατά των τυράννων και να συγκαταφέρω άπαντας τους φίλους και γνωρίμους μου εις το να με ακολουθήσωσιν.
Να βλέψω πάντοτε τους εχθρούς μου με μίσος και με περιφρόνησιν.
Να μη παρατήσω τα όπλα προτού να ιδώ ελευθέραν την Πατρίδα μου και εξολοθρευμένους τους εχθρούς της.
Να χύσω το αίμα μου, ίνα νικήσω τους εχθρούς της θρησκείας μου ή ν΄ αποθάνω ως μάρτυς δια τον Ιησού Χριστόν.
Ορκίζομαι τέλος πάντων εις το της Θείας Μεταλήψεως φοβερόν Μυστήριον ότι θα υστερηθώ της Αγίας Κοινωνίας εις την τελευταία μου εκείνην ώρα, εάν δεν εκτελέσω απάσας τας υποσχέσεις, τας οποίας έδωσα ενώπιον της εικόνος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού».
Το θούριο που υιοθέτησαν και τραγουδούσαν οι Ιερολοχίτες το είχε συγγράψει 20 χρόνια πριν ο Αδαμάντιος Κοραής.
Φίλοι μου συμπατριώται
δούλοι ν΄ άμεθα ως πότε;
των αγρίων μουσουλμάνων
της Πατρίδος των τυράννων
Έφθασεν ω φίλοι τώρα
εκδικήσεως η ώρα.
Η κοινή πατρίς φωνάζει
με τα δάκρυα μας κράζει!
Γίνομεν Γραικοί γενναίοι;
δράμετ΄ άνδρες τε και νέοι
κι είπατε μεγαλοφώνως
Είπατε όλοι τε συμφώνως
Κι΄ ασπαζόμεν΄ εις τον άλλον
μ΄ ενθουσιασμόν μεγάλον
έως πότε η τυραννία;
ΖΗΤΩ Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!
ΟΙ ΜΑΧΕΣ
Στις 17 Μαρτίου οι επαναστατικές δυνάμεις του Αλέξανδρου Υψηλάντη κατέλαβαν δίχως αντίσταση το Βουκουρέστι και ύψωσαν την επαναστατική σημαία. Η πρώτη ένοπλη σύγκρουση με τους Οθωμανούς έλαβε χώρα στην περιοχή του Γαλατσίου, αλλά ήταν περιορισμένης έκτασης, έληξε με διάσπαση των σουλτανικών γραμμών από τα ελληνικά τμήματα στα οποία επικεφαλής ήταν ο οπλαρχηγός Καρπενησιώτης. Οι μάχες εντάθηκαν σύντομα, με αποκορύφωμα τη Μάχη του Δραγατσανίου τον Ιούνιο του 1821, όπου οι επαναστατικές δυνάμεις συντρίφτηκαν και απειλήθηκαν με ολοσχερή καταστροφή και διάλυση. Μικρές εστίες αντίστασης εξακολούθησαν να μαίνονται στο Σκουλένι και τη Μονή Σέκκου, ωστόσο η τύχη της εξέγερσης είχε ήδη κριθεί. Μια μικρή ομάδα, 100 περίπου διασωθέντων ανδρών πέτυχε να φτάσει έως τα κυρίως ελληνικά εδάφη στο νότο, ενώ η πλειονότητα των ανδρών του Ιερού Λόχου σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίσθηκαν και εκτελέσθηκαν επί τόπου. Απογοητευμένος από την εξέλιξη των επιχειρήσεων, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατάφερε με κόπο να διαφύγει μαζί με ορισμένους επιτελείς του και να παραδοθεί στους Αυστριακούς. Φυλακίστηκε και απελευθερώθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1827. Πέθανε στην Βιέννη δύο μήνες μετά την αποφυλάκισή του στις 19 Ιανουαρίου 1828.
ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Όταν έγιναν γνωστές οι κινήσεις του Υψηλάντη, οι μεγάλες δυνάμεις βρίσκονταν στην σύνοδο του Λάιμπαχ, όπου συζητούσαν τη διατήρηση του status quo στην Ευρώπη. Η είδηση για νέα επανάσταση στη Βλαχία προκάλεσε νέα ανησυχία και υπόνοιες ότι αυτή είχε υποκινηθεί από τη Ρωσία. Ο τσάρος αμέσως υποβίβασε τον Υψηλάντη στο βαθμό του στρατιώτη και τον απέπεμψε από τον ρωσικό στρατό. Ταυτόχρονα έδωσε διαταγή στις ρωσικές δυνάμεις στα σύνορα με τη Βλαχία να τηρήσουν ουδετερότητα και ανακοίνωσε στη Πύλη ότι δεν έχει ανάμιξη στην επανάσταση. Στις 14/26 Μαρτίου στάλθηκε στον Υψηλάντη επιστολή που την υπέγραφε ο Καποδίστριας ως υπουργός της Ρωσίας, με την οποία αποκήρυσσε την επανάσταση και δήλωνε ότι η Ρωσία θα παραμείνει ουδέτερη. Καλούσε επίσης τον Υψηλάντη να απολύσει όσους έχει υπό τις διαταγές του και, αν έχει αιτήματα προς την Πύλη, να τα διαβιβάσει μέσω του Ρώσου πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη. Η Ρωσία έκανε δεκτό το αίτημα της Πύλης για είσοδο τουρκικών στρατευμάτων στις δυο ηγεμονίες, προς κατάπνιξη της στάσης, κατά παρέκκλιση από τη μεταξύ τους Συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1812. Στα τέλη Μαρτίου, ο πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ πιεζόμενος από τον σουλτάνο με την απειλή γενικής σφαγής, αποκήρυξε με εγκύκλιό του το κίνημα και αφόρισε τον αρχηγό του. Έχει υποστηριχθεί ακόμη, ότι ο Πατριάρχης προχώρησε στην έκδοση της εγκυκλίου με απώτερο σκοπό να σώσει από ομαδική σφαγή το χριστιανικό πληθυσμό της Κωνσταντινούπολης και όχι μόνο, αφού ο Σουλτάνος απειλούσε ότι θα λάμβανε τέτοιου είδος απόφαση. Παράλληλα με το Πατριαρχείο και τον τσάρο, σύσσωμες οι υπόλοιπες μεγάλες δυνάμεις της Ευρώπης αποδοκίμασαν την επανάσταση.
Η ΑΠΟΤΥΧΙΑ
Η πίεση των ευρωπαϊκών δυνάμεων, η ουδέτερη στάση της Ρωσίας, η αποσκίρτηση του σημαντικού Ρουμάνου οπλαρχηγού, Θεόδωρου Βλαδιμηρέσκου, η προσχώρηση του ισχυρού οπλαρχηγού Σάββα Φωκιανού, στο οθωμανικό στρατόπεδο και η είσοδος στις Ηγεμονίες, με την συγκατάθεση της Ρωσίας, ισχυρών Οθωμανικών στρατευμάτων, οδήγησαν την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, σε αποτυχία. Παρόλα αυτά, υπήρξαν και θετικές συνέπειες, αφού κινητοποιήθηκε μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης, υπήρξε διεθνής συγκίνηση για τη θυσία των ανδρών του Ιερού Λόχου και ευνοήθηκε σε έναν βαθμό η εξέγερση στην υπόλοιπη χώρα.
πηγές:
https://www.tvopen.gr/watch/54282/ierosloxostihtankaigiatikatatropothhkestodragatsani
https://www.epilekta.com/2019/03/1821.html
https://www.sansimera.gr/biographies/156#google_vignette
Μυρτώ Γ3
