Τα “τρελά νερά” του Ευρίπου

Τα τρελά νερά του Ευρίπου

Μυθική παράδοση

            Πριν από χιλιάδες χρόνια, οι αρχαίοι Έλληνες προσπάθησαν να εξηγήσουν και είχαν την περιέργεια να μάθουν την αιτία που τα νερά του Ευρίπου κινούνταν πάνω κάτω με ταχύτητα και εναλλαγές. Ο πρώτος που μελέτησε και προσπάθησε να εξηγήσει το περίεργο αυτό φαινόμενο ήταν ο φιλόσοφος, Αριστοτέλης, χωρίς όμως να πετύχει καμία σίγουρη εξήγηση.

          Ύστερα κάποιος μελετητής, που τον έλεγαν Λίβιο, ερεύνησε για πολλά χρόνια το φαινόμενο αυτό και είπε πως ίσως, οι δυνατοί αέρηδες που φυσάνε στο μακρύ στενό του καναλιού κάνουν τα νερά να κινούνται πάνω κάτω και να ανεβοκατεβαίνει η στάθμη τους πότε απ’ τη μια και πότε απ’ την άλλη μεριά του στενού. Όμως, η σκέψη αυτή ούτε στεκόταν ούτε στηριζόταν πουθενά . Λίγο αργότερα, ο Πλάτωνας είπε πως  μπορεί τα νερά του Ευρίπου να είναι τρελά, όπως μερικοί άνθρωποι στον κόσμο, και να κυνηγιούνται πάνω κάτω, και επειδή εκεί στο πολύ στενό πέρασμα όπου είναι η γέφυρα, στριμώχνονται πιο πολύ, τρέχουν πιο γρήγορα. Αυτά περίπου, και με πιο πολύ φαντασία, είπε και ο Κικέρωνας, που και αυτός το μελέτησε πολύ, μα δε βρήκε τίποτα που να ευσταθούσε για το φαινόμενο του Ευρίπου.

          Καθώς τα χρόνια περνούσαν, χωρίς να βρίσκεται η αλήθεια για τα κινούμενα νερά του Ευρίπου, το πράγμα άρχισε να περνάει στη φαντασία του απλού ανθρώπου. Έτσι έπλασε ο λαός τον Εύριπο και το φαινόμενο των νερών, με τη φαντασία του, όπως ήθελε κι όπως τον βόλευε. Λέγανε πως ο Εύριπος ήτανε άνθρωπος τρομερός μα αόρατος και τρελός! Άλλοι τον έλεγαν παντοδύναμο θεό του νερού, που μπορούσε να κινάει τα νερά με αφάνταστη δύναμη πάνω κάτω. Πολλοί τον ήθελαν να είναι θεός εγωιστής και φαντασμένος τόσο που για να γυρίσει τα νερά προς την αντίθετη μεριά και να κάνουν κάποιοι τη δουλειά τους, όπως οι ναυτικοί, έπρεπε να θυσιάσουν για αυτόν ανθρώπους και προπαντός, όμορφες κοπέλες.

          Αυτό γράφει κι ο Όμηρος, τότε, για το βασιλιά Αγαμέμνονα, που αναγκάστηκε να θυσιάσει την  κόρη του, την πεντάμορφη βασιλοπούλα για να μπορέσει να περάσει τα καράβια του από το στενό και να προφτάσει τον Τρωικό Πόλεμο.

          Ακόμα, πολλοί άνθρωποι, τότε, φαντάζονταν τον Εύριπο ως γιο του θεού Ποσειδώνα και της Φάλαινας, που είχε το σπίτι του στα βάθη της θάλασσας του στενού, κι από εκεί κινούσε τα νερά όπως ήθελε. Λέγανε ακόμα πως τις νύχτες έβγαινε από τα βάθη του νερού και σεργιάναγε στην πόλη της Χαλκίδας, μεταμορφωμένος σε άντρα με μαύρα μακριά γένια και μαλλιά άσπρο- γαλάζια, κι έπινε κρασί από τα καπηλειά με μεζέδες εκλεκτούς, κάνοντας τον ξένο καραβοκύρη. Κι αντάμωνε λέγανε τη νύχτα με τις πιο όμορφες κοπέλες και αρχοντοπούλες της πόλης. Έμπαινε αθόρυβα στις κάμαρές τους τις νύχτες, χωρίς να ξέρουν πως και αλίμονο σε  κείνη την όμορφη που θα αρνιόταν να κάνει έρωτα μαζί του ή που θα τον αναγνώριζε και θα τον φώναζε με το όνομά του, πέθαινε αμέσως! Άλλοι πάλι θέλανε τον Εύριπο ημίθεο κι αργότερα άγιο της δύναμης και της εξυπνάδας και ως τέτοιο τον προσκύναγαν, τον φοβούνταν και τον σεβόντουσαν.

          Περνώντας τα χρόνια, ο λαός ήθελε να πιστεύει πως το όνομα Εύριπος που είχε το στενό της Χαλκίδας το πήρε από κάποιο σοφό, άγνωστο ξένο, που πήγε εκεί για να λύσει  το φαινόμενο της ροής των νερών. Κι αφού έμεινε, λένε, για πολλά χρόνια εκεί, μελετώντας και βάζοντας όλη του τη σοφία, κι αφού δεν μπόρεσε να βρει τη σωστή λύση, απελπισμένος, έπεσε από εκεί ψηλά την ώρα που τα νερά τρέχανε με τη μεγαλύτερή τους ορμή, και πνίγηκε! Χάθηκε μέσα σε αυτά. Και μια που το σοφό εκείνο ξένο τον έλεγαν Εύριπο, ονόμασαν και το παράξενο αυτό στενό με το όνομά του. Και, έτσι, με τον καιρό του έμεινε το όνομα Εύριπος.

          Όσο για την Εύβοια, αυτή, πριν από χιλιάδες χρόνια, ονομαζόταν Αβαντής ή Αβαντιάς, κι αυτό το όνομα, λένε, το πήρε από το λαό των Αβάντων, που ήταν και η πιο γενναία φυλή του νησιού. Ύστερα ονομάστηκε Ελλοπία, λόγω που επικράτησαν εκεί οι Έλλοπες από τη βόρεια Εύβοια. Οι αρχαίοι την έλεγαν και Μάκρης, έτσι μακριά που είναι και πιάνει από τον Παγασητικό μέχρι την Άνδρο.

          Για το όνομα Εύβοια, που καθιερώθηκε τελικά στο νησί, λέγονται διάφορα: Λένε πως το πήρε από την παραμάνα, τη βυζάστρα της θεάς Ήρας, που την έλεγαν Εύβοια. Ο Αριστοτέλης λέει πως στο νησί υπήρχε κόρη ηρωίδα με το όνομα αυτό και ήτανε θυγατέρα του βοιωτικού ποταμού Ασωπού. Αλλού λέγεται πως πήρε το όνομα από την κόρη του Λαρύμνου, που την έλεγαν Εύβοια και παντρεύτηκε το θεό Ερμή. Μα περισσότερο λέγεται πως ονομάστηκε Εύβοια κι έμεινε μ’ αυτό το όνομα γιατί αναγνωρίστηκε ως το πιο όμορφο και εύπορο νησί, με πολλά νερά, ποτάμια, εύπορη γη και δέντρα καρποφόρα όλων των ειδών. Ακόμα καλλιεργούνταν πολλά αμπέλια, που κάνουν το καλύτερο και το πιο φημισμένο κρασί. Έτσι, από την αρχαία λέξη «ευ», που θα πει καλό, όμορφο, και το «βίο» βγήκε το Εύβοια, δηλαδή καλή, όμορφη ζωή.

          Κάποτε το νησί είχε ονομαστεί και Χαλκοδόντης από το μυθικό βασιλιά Χαλκόδοντα, κι από κει, λένε, έμεινε το όνομα για την πόλη της Χαλκίδας.

          Λέγεται επίσης για την Εύβοια πως πήρε το όνομά της από τις πολλές και καλές αγελάδες-βόδια-που είχε και βοσκούσαν λεύτερες στα πλούσια λιβάδια της. Κι ακόμα, λένε, πως είχε πολλές κότες και κοκόρια, όπως κι άλλα πτηνά, κι ακόμα άφθονα γιδοπρόβατα και γουρούνια και πάρα πολλά μελίσσια, που έβγαζαν το καλύτερο, το πιο αρωματισμένο μέλι.

Σύγχρονη Ερμηνεία

          Το φαινόμενο με τα νερά του Ευρίπου, τα λεγόμενα «τρελά νερά», που τρέχουν πάνω κάτω, πότε γρήγορα, πότε αργά και πότε ακατάστατα και στάσιμα, έχει πια σχεδόν εξηγηθεί από πολλούς και διάφορους μελετητές και επιστήμονες. Κατ’ αρχήν είναι η επιρροή του φεγγαριού, έτσι καθώς γυρίζει  η γη και αυτό αλλάζει θέση πάνω σε αυτήν, σε συνδυασμό, βέβαια, και με την επιρροή του ήλιου, που έχει επιπτώσεις σε όλες τις θάλασσες και τους ωκεανούς. Γι’ αυτό τα νερά τρέχουν με πολλή δύναμη στο πιο στενό μέρος του Ευβοϊκού, ενώ όσο μακραίνουν , λιγοστεύει η δύναμή τους.

          Επιπροσθέτως, η δύναμη αυτή δημιουργείται από τα παλιρροϊκά κύματα που σχηματίζονται από τους ωκεανούς, των οποίων τα νερά ανεβοκατεβαίνουν κι αυτά υπό την επιρροή του φεγγαριού και του ήλιου απέναντι στη γη μας.

          Επιπλέον, τα νερά των ωκεανών φουσκώνουν, μπαίνουν στη Μεσόγειο Θάλασσα και από εκεί στριμώχνονται και εισέρχονται σε ανάλογες ώρες πότε από το νότιο και πότε από το βόρειο άνοιγμα του καναλιού του Ευβοϊκού. Κατά αυτόν τον τρόπο, λένε οι επιστήμονες, δημιουργούνται τα ρεύματα του νερού της θάλασσας στο μακρύ στενό της Εύβοιας. Έτσι, εφόσον η γη γυρίζει ακριβώς και πάντα με την ίδια ταχύτητα και τις ίδιες κινήσεις γύρω από τον ήλιο, μαζί με το φεγγάρι, το οποίο είναι δορυφόρος της, παρατηρούνται οι ίδιες κινήσεις των νερών του Ευρίπου.

“Και, σαν χτισμένη εκεί από κιμωλία,
βαθιά να χάνεται η Χαλκίδα πέρα,
μ’ όλα μου ανοιγμένα τα βιβλία,
καθώς μπουλούκι γλάροι στον αέρα…”

Γ.Σκαρίμπας