Του Ι. Γιαναράκη
Τι κοινό έχουν μεταξύ τους η Φιλανδία, η Νότια Κορέα, και η Ταϊβάν; Και ποια είναι η πιο σημαντική τους διαφορά από την Ελλάδα; Μια ενδιαφέρουσα απάντηση μας δίνουν οι πρόσφατα δημοσιευμένες μελέτες για τις παγκόσμιες επιδόσεις στην Παιδεία και στον ψηφιακό αλφαβητισμό : οι τρεις πρώτες χώρες διακρίνονται σε όλους τους τομείς, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στον αντίποδα σε κάθε κατάταξη. Ειδικότερα, σύμφωνα με τη μελέτη του ΟΟΣΑ για τους δείκτες του σύγχρονου αλφαβητισμού η οποία εκπονήθηκε σε δείγμα 400.000 μαθητών από 57 χώρες, οι Φιλανδοί μαθητές έχουν τις καλύτερες επιδόσεις στις Φυσικές Επιστήμες, οι Νοτιοκορεάτες στην Κατανόηση Κειμένου και οι της Ταϊβάν πρωτεύουν στα Μαθηματικά. Ενώ από την άλλη, η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης, μαζί με την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Τουρκία και το Μεξικό. Ακόμη χειρότερα, στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη «παρέα του τελευταίου θρανίου», ούτε ο ένας στους είκοσι μαθητές δεν καταφέρνει να πάρει υψηλό βαθμό έστω και σε έναν από τους γνωστικούς τομείς-κριτήρια του σύγχρονου αλφαβητισμού. Με άλλα λόγια, η έρευνα επιβεβαιώνει την κοινή πλέον διαπίστωση ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας βγάζει αναλφάβητους οι οποίοι στερούνται τα στοιχειώδη εφόδια για να κινηθούν στη μελλοντική κοινωνία της γνώσης. Και ανακλά την εικόνα μιας κοινωνίας η οποία αδυνατεί ή και αρνείται να επενδύει στην ανάπτυξή της, υποθηκεύοντας το μέλλον της και το μέλλον των παιδιών της. Αντίθετα η Φιλανδία, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν, αλλά και ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Κίνα και η Ιαπωνία, φαίνεται ότι δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση και στην πολύπλευρη ανάπτυξη των νέων τους παρά τα διαφορετικά ιστορικά και πολιτικοοικονομικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών τους.
Οι ομοιότητες όμως και οι διαφορές δεν εξαντλούνται στα θέματα της Παιδείας και των επιδόσεων των μαθητών. Επεκτείνονται και σε άλλους τομείς, και ιδιαίτερα στην ικανότητα ανάπτυξης και στις αντοχές της οικονομίας. Οι μεγάλες αναμετρήσεις του 20ου αιώνα άφησαν βαθιά τα σημάδια τους και στη Φιλανδία, και στη Νότια Κορέα, και στην Ταϊβάν, και στην Ελλάδα. Και οι τέσσερις χώρες γνώρισαν τα δεινά του εμφυλίου πολέμου, και οι τέσσερις βρέθηκαν υπό «καθεστώς» προστασίας που είχε σημαντική επίδραση στην πολιτική και οικονομική τους ζωή. Και οι τέσσερις βρέθηκαν απροετοίμαστες σε περιόδους μεγάλης ύφεσης, στραγγαλισμένες από την ενεργειακή ή νομισματική εξάρτηση. Οι τρεις κατάφεραν μετά την κρίση να πρωτεύσουν σε αρκετούς τομείς. Αν ρωτήσει κάποιος τους Φιλανδούς, τους Κορεάτες, τους Κινέζους και τους Έλληνες ποιο είναι το σημαντικότερο εφόδιο μιας κοινωνίας για το μέλλον, το πιθανότερο είναι ότι θα εισπράξει την ίδια απάντηση : η Παιδεία που παρέχει στη νεολαία της. Μόνο που στη δική μας περίπτωση θα ίσχυε το «δάσκαλε που δίδασκες και νόμον δεν εκράτεις?».
