Δες την ηλεκτρονικά

Του Ι. Γιαναράκη

Τι κοινό έχουν μεταξύ τους η Φιλανδία, η Νότια Κορέα, και η Ταϊβάν; Και ποια είναι η πιο σημαντική τους διαφορά από την Ελλάδα; Μια ενδιαφέρουσα απάντηση μας δίνουν οι πρόσφατα δημοσιευμένες μελέτες για τις παγκόσμιες επιδόσεις στην Παιδεία και στον ψηφιακό αλφαβητισμό : οι τρεις πρώτες χώρες διακρίνονται σε όλους τους τομείς, ενώ η Ελλάδα βρίσκεται στον αντίποδα σε κάθε κατάταξη. Ειδικότερα, σύμφωνα με τη μελέτη του ΟΟΣΑ για τους δείκτες του σύγχρονου αλφαβητισμού η οποία εκπονήθηκε σε δείγμα 400.000 μαθητών από 57 χώρες, οι Φιλανδοί μαθητές έχουν τις καλύτερες επιδόσεις στις Φυσικές Επιστήμες, οι Νοτιοκορεάτες στην Κατανόηση Κειμένου και οι της Ταϊβάν πρωτεύουν στα Μαθηματικά. Ενώ από την άλλη, η Ελλάδα βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης, μαζί με την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Τουρκία και το Μεξικό. Ακόμη χειρότερα, στην Ελλάδα και στην υπόλοιπη «παρέα του τελευταίου θρανίου», ούτε ο ένας στους είκοσι μαθητές δεν καταφέρνει να πάρει υψηλό βαθμό έστω και σε έναν από τους γνωστικούς τομείς-κριτήρια του σύγχρονου αλφαβητισμού. Με άλλα λόγια, η έρευνα επιβεβαιώνει την κοινή πλέον διαπίστωση ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Ελλάδας βγάζει αναλφάβητους οι οποίοι στερούνται τα στοιχειώδη εφόδια για να κινηθούν στη μελλοντική κοινωνία της γνώσης. Και ανακλά την εικόνα μιας κοινωνίας η οποία αδυνατεί ή και αρνείται να επενδύει στην ανάπτυξή της, υποθηκεύοντας το μέλλον της και το μέλλον των παιδιών της. Αντίθετα η Φιλανδία, η Νότια Κορέα και η Ταϊβάν, αλλά και ο Καναδάς, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Κίνα και η Ιαπωνία, φαίνεται ότι δίνουν ιδιαίτερη σημασία στην εκπαίδευση και στην πολύπλευρη ανάπτυξη των νέων τους παρά τα διαφορετικά ιστορικά και πολιτικοοικονομικά χαρακτηριστικά των κοινωνιών τους.

Οι ομοιότητες όμως και οι διαφορές δεν εξαντλούνται στα θέματα της Παιδείας και των επιδόσεων των μαθητών. Επεκτείνονται και σε άλλους τομείς, και ιδιαίτερα στην ικανότητα ανάπτυξης και στις αντοχές της οικονομίας. Οι μεγάλες αναμετρήσεις του 20^ου αιώνα άφησαν βαθιά τα σημάδια τους και στη Φιλανδία, και στη Νότια Κορέα, και στην Ταϊβάν, και στην Ελλάδα. Και οι τέσσερις χώρες γνώρισαν τα δεινά του εμφυλίου πολέμου, και οι τέσσερις βρέθηκαν υπό «καθεστώς» προστασίας που είχε σημαντική επίδραση στην πολιτική και οικονομική τους ζωή. Και οι τέσσερις βρέθηκαν απροετοίμαστες σε περιόδους μεγάλης ύφεσης, στραγγαλισμένες από την ενεργειακή ή νομισματική εξάρτηση. Οι τρεις κατάφεραν μετά την κρίση να πρωτεύσουν σε αρκετούς τομείς. Αν ρωτήσει κάποιος τους Φιλανδούς, τους Κορεάτες, τους Κινέζους και τους Έλληνες ποιο είναι το σημαντικότερο εφόδιο μιας κοινωνίας για το μέλλον, το πιθανότερο είναι ότι θα εισπράξει την ίδια απάντηση : η Παιδεία που παρέχει στη νεολαία της. Μόνο που στη δική μας περίπτωση θα ίσχυε το «δάσκαλε που δίδασκες και νόμον δεν εκράτεις?».

Πληθαίνουν οι τεχνολογικές πατέντες για την παρακολούθηση μέσω των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Στο όνομα της υγείας και της ασφάλειας των υπαλλήλων εισέρχονται στο χώρο εργασίας.

Της Αρετής Νταραδήμου

Ο αινιγματικός δικτάτορας της Ωκεανίας (ενός δυστοπικού Λονδίνου δηλαδή), γνωστός και ως «Μεγάλος Αδερφός», είναι ένας από τους χαρακτήρες της νουβέλας «1984» του Τζορτζ Όργουελ. Από το 1949, που υπήρξε η χρονιά της έκδοσής του, έχουν γίνει άπειρες συγκρίσεις ανάμεσα σε αυτόν και σε διάφορους «κακούς» της ?δυτικής κυρίως ? σύγχρονης ιστορίας. Ο Χίτλερ, για ευνόητους λόγους, υπήρξε ο πρώτος, αλλά και ο Στάλιν για παράδειγμα δεν έμεινε παραπονεμένος. Στη σύγχρονη εποχή όμως το ρόλο αυτό θα πάρει, αν ευοδωθούν τελικά τα σχέδια της ?Silicon Valley, ένα λογισμικό. Το σενάριο είναι πραγματικά εφιαλτικό. Μπορεί να ακούγεται ελαφρώς κλισέ, αλλά η πραγματικότητα συχνά τείνει να ξεπερνά τη φαντασία ενός μέσου ανθρώπου.

Το λογισμικό που κατασκευάζει η Microsoft, για παράδειγμα, ονομάζεται «Monitoring System 500», θα επιτηρεί τον εργαζόμενο επί μονίμου βάσεως και θα καταγράφει την παραγωγικότητά του. Σύμφωνα με άρθρο των βρετανικών «Times», το αγαπητό σε όλους δημιούργημα του Μπιλ Γκέιτς έχει ήδη καταθέσει πατέντα ευρεσιτεχνίας για το συγκεκριμένο λογισμικό. Οι «Times» που διατείνονται ότι έχουν κατορθώσει να ?ρίξουν μια ματιά στις δεκαεπτά σελίδες και στα δέκα διαγράμματα της αίτησης, υποστηρίζουν στο δημοσίευμά τους ότι το λογισμικό αυτό θα μπορεί να χρησιμοποιείται όχι μόνο σε σταθερούς και φορητούς ηλεκτρονικούς υπολογιστές αλλά και σε κινητά τηλέφωνα και palmtops. Αυτό φυσικά σημαίνει ότι ο εργαζόμενος δεν θα παρακολουθείται μόνο στον εργασιακό του χώρο αλλά και εκτός αυτού, ενώ στην πιο εξελιγμένη του μορφή το λογισμικό θα μπορεί να παρατηρεί μέχρι και τα γούστα του αντικειμένου παρακολούθησης.

Το σύστημα αυτό δεν είναι φυσικά το μοναδικό «κατασκοπευτικό» κομμάτι της σύγχρονης εποχής, καθώς η ψηφιακή εποχή δείχνει να καταργεί σταδιακά κάθε «άσυλο» και κάθε δικαίωμα περί απορρήτου των προσωπικών δεδομένων. Άλλωστε η παγκόσμια κοινότητα δεν έχει ακόμη ξεχάσει την περίπτωση κατά την οποία το Google παρέδωσε τα προσωπικά στοιχεία ενός χρήστη του στις κινεζικές αρχές, με αποτέλεσμα τη σύλληψη του εν λόγω blogger. Αναλόγως όλοι γνωρίζουμε ότι οι διαδικτυακές περιηγήσεις μας λίγο ή πολύ παρακολουθούνται και ουσιαστικά δεν είμαστε ποτέ μόνοι. Πέρα από αυτό όμως, ακόμη και ένας όχι και τόσο εξοικειωμένος με τα τεχνολογικά δρώμενα χρήστης (ένας γονέας, ας πούμε) μπορεί με την «εμφύτευση» κατάλληλου λογισμικού να παρακολουθήσει έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή (του τέκνου, για παράδειγμα). Ένα απλό install αρκεί άλλωστε. Εκατοντάδες τέτοια προγράμματα κυκλοφορούν ήδη τόσο για προσωπική όσο και για εταιρική χρήση (μερικά μάλιστα προσφέρονται και δωρεάν μέσω Internet).

Ένα ακόμη τρανταχτό παράδειγμα παρακολούθησης αποτελεί η εμφύτευση RFID (Radio Frequency Identification, δηλαδή η ταυτοποίηση μέσω ραδιοσυχνοτήτων). Αυτό το σύστημα αναγνώρισης μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε ανθρώπους, όπως απέδειξε η εταιρία CityWatcher.com, που εμφύτευσε σε δύο εθελοντές εργαζομένους της υποδερμικά τσιπ αναγνώρισης, τα οποία λειτουργούν ως μαγνητικές κάρτες για την είσοδο σε χώρους υψηλής ασφάλειας. Αν λοιπόν αναλογιστούμε τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να γίνουμε αντικείμενο παρακολούθησης (υποκλοπές κινητών, δορυφορικές καλύψεις και φυσικά διαδικτυακές παρακολουθήσεις) αντιλαμβανόμαστε πλήρως ότι ζούμε σε μια εποχή όπου η προσωπική ζωή ενός ανθρώπου μπορεί ανά πάσα στιγμή να γίνει δημόσιο θέαμα. Οι δικαιολογίες δεν λείπουν. Στην περίπτωση της Microsoft είναι η υγεία του εργαζομένου, στην περίπτωση της CityWatcher.com και του άτυχου blogger η ασφάλεια. Περισσότερο ή λιγότερο πιστευτές δικαιολογίες πάντα θα υπάρχουν. Άλλωστε δεν ξεχνάμε ότι όπως και στο οργουελικό κείμενο ο «Μεγάλος Αδερφός» μας παρακολουθεί συνεχώς. Για το καλό μας, φυσικά?