ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

Ο «Μυστικός Δείπνος» του Λεονάρντο Ντα Βίντσι είναι από σημαντικότερα και πλέον αμφιλεγόμενα έργα. Καλύπτει ολόκληρο τοίχο της τραπεζαρίας του μοναστηρίου Σάντα Μαρία ντέλε Γκράτσιε στο Μιλάνο. Δημιουργήθηκε το 1495 από τον Ντα Βίντσι, ύστερα από επιθυμία του δούκα του Μιλάνου, ο οποίος ανέλαβε την ανακαίνιση της εκκλησίας. Απεικονίζει τον Ιησού με τους μαθητές του στην Ιερουσαλήμ, στο τελευταίο δείπνο πριν τη Σταύρωση. Διαβάστε όλο το άρθρο »

Όπως ανακάλυψαν οι Ντάρλεϊ και Λατανέ, είναι πιθανότερο να μην βοηθήσουμε άλλους συνανθρώπους μας μάλλον λόγω της παρουσίας άλλων παρατηρητών παρά λόγω έμφυτης απάθειας. Τι συμβαίνει, όμως, όταν αυτός ο «άλλος» που χρειάζεται βοήθεια είμαστε εμείς; Τι γίνεται όταν βρεθούμε σε κοινωνικές συνθήκες κατά τις οποίες είμαστε εκτεθειμένοι σε πιθανό κίνδυνο; Θα ενεργήσουμε τουλάχιστον για λογαριασμό της δικής μας σωματικής ακεραιότητας;

Οι κρίσιμες λέξεις σ’ αυτό το σημείο είναι «πιθανός κίνδυνος». Σε ένα σαφή κίνδυνο, όπως μια πυρκαγιά, ο αρχέγονος εγκέφαλος που ενστικτωδώς λειτουργεί σαν φίδι, ξετυλίγεται και «σφυρίζει» τις κατευθυντήριες γραμμές. Μα στο μεγαλύτερο μέρος της, η ζωή και οι περισσότερες καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης κινούνται σε πιο γκρίζες περιοχές- στο λυκόφως, εκεί που η ερμηνεία τους είναι δύσκολη. Αισθάνεσαι ένα εξόγκωμα στο στήθος- τι να είναι; Το σπίτι μυρίζει κάτι που μοιάζει με αέριο ή μήπως είναι τσάι; Διαβάστε όλο το άρθρο »

Η φράση “Επωφελήσου από την κάθε μέρα που περνάει σαν να ήταν η τελευταία της ζωής σου”. Εμφανίζεται τουλάχιστον τρεις φορές όταν ανοίγετε ένα περιοδικό λάιφ στάιλ. Φανταστείτε ότι από τώρα παύετε να βουρτσίζετε τα δόντια σας, να λούζεστε, να συγυρίζετε- παρατάτε τη δουλειά σας, δεν πληρώνετε τους λογαριασμούς σας, και σύντομα είστε φτωχός, άρρωστος και ίσως στη φυλακή. Κι όμως, αυτή η φράση κρύβει μια βαθιά επιθυμία, την επιθυμία να απολαμβάνουμε τη στιγμή. Από όλα τα λατινικά γνωμικά που επιβίωσαν, το carpe diem είναι το πιο δημοφιλές: “Απόλαυσε στο έπακρο το σήμερα και μην ασχολείσαι με το αύριο”. Η αμεσότητα είναι πολύτιμη στα μάτια μας. Πολυτιμότερη από όσο θα έπρεπε να είναι από λογική άποψη. Διαβάστε όλο το άρθρο »

Ο Μ. Ράσσελ μας έχει προσφέρει την πιο εμπεριστατωμένη πιθανότατα φιλοσοφική ανάλυση της έννοιας της ευτυχίας στο έργο του Η Κατάκτηση της Ευτυχίας. Μελετά την έννοια όχι μόνο σε θεωρητικό επίπεδο ορισμών και περιεχομένου αλλά και σε επίπεδο καθημερινής πρακτικής, διεισδύοντας στην ανθρώπινη κατάσταση σε εξαιρετική λεπτομέρεια και με θαυμαστή οξυδέρκεια.

Κατ’ αρχάς δηλώνει πως, σε αντίθεση με όσα μπορεί να πιστεύουν οι απαισιόδοξοι αυτού του κόσμου, η λογική δεν αποκλείει την ευτυχία, άρα πρόκειται για κατάσταση άξια να την επιδιώξει κανείς με πάθος και χωρίς τον φόβο της ματαιότητας των προσπαθειών του.Ο Ράσελ τονίζει ότι υπάρχουν κάποιες βασικές προϋποθέσεις της ευτυχίας που εάν λείψουν μόνο ο εξαιρετικός άνθρωπος μπορεί να εξακολουθήσει να επιδιώκει την ευτυχία του. Τροφή και στέγη, υγεία, έρωτας, εργασία που αποδίδει και η εκτίμηση των σημαντικών άλλων, για κάποιους και η απόκτηση παιδιών, είναι τα θεμέλια μιας ευτυχισμένης ζωής και φυσιολογικά αρκούν για την εκτίμησή της ως τέτοιας. Διαβάστε όλο το άρθρο »

Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα κατά της κακοποίησης των γυναικών στις 25 Νοεμβρίου, θα αναλύουμε μια ιδιάζουσα ψυχολογική κατάσταση, η οποία φέρει την ονομασία το σύνδρομο της Στοκχόλμης. Όλοι γνωρίζουμε πως υπό φυσιολογικές συνθήκες κάθε θύμα αισθάνεται τουλάχιστον αποστροφή προς τον βασανιστή του. Τι γίνεται, ωστόσο, όταν το θύμα αρχίζει να αγαπά τον ίδιο του τον θύτη; Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης αποτελεί μια σύνθετη ψυχολογική κατάσταση κατά την οποία ο όμηρος (το θύμα) αρχίζει να τρέφει συναισθήματα συμπάθειας ή ακόμα και αγάπης προς τους απαγωγείς του (τους θύτες). Το συγκεκριμένο σύνδρομο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αμυντικού μηχανισμού, κατά το οποίο το θύμα αναπτύσσει συναισθηματική προσκόλληση προς το άτομο που το βασανίζει, με αποτέλεσμα να παραμένει αιχμάλωτο από προσωπική του επιλογή (!) Διαβάστε όλο το άρθρο »

Το 1814, στο απόγειο σχεδόν των μεγάλων επιτυχιών της νευτώνειας φυσικής, ο Πιερ-Σιμόν ντε Λαπλάς έγραψε:

Αν μια διάνοια γνώριζε, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όλες τις δυνάμεις που ζωογονούν τη φύση και τη θέση όλων όσων την απαρτίζουν- αν επιπλέον η διάνοια αυτή ήταν τόσο μεγάλη ώστε να μπορεί και να υποβάλει αυτά τα δεδομένα σε ανάλυση-= τότε θα μπορούσε να περικλείσει στον ίδιο μαθηματικό τύπο τις κινήσεις των μεγαλύτερων σωμάτων του σύμπαντος και αυτές των μικρότερων ατόμων: γι’ αυτή τη διάνοια τίποτα δεν θα ήταν αβέβαιο, και το μέλλον, όπως και το παρελθόν, θα ήταν φανερό μπροστά στα μάτια της. Διαβάστε όλο το άρθρο »

Θα εξετάσουμε δυο τυχερά παιχνίδια. Στο πρώτο μπορεί να κερδίσετε 10.000.000 ευρώ, στο δεύτερο 10.000 ευρώ. Ποιο διαλέγετε; Αν κερδίσετε στο πρώτο, αρχίζετε καινούρια ζωή, παρατάτε τη δουλειά σας και στο εξής ζείτε από τους τόκους σας .Αν πιάσετε το τζακ ποτ στο δεύτερο, πάτε διακοπές στην Καραϊβική, και μετά βλέπετε. Η πιθανότητα να κερδίσετε τον πρώτο αριθμό είναι 1 στα 100.000.000 στο πρώτο παιχνίδι και I στις 10.000 στο δεύτερο. Λοιπόν, πού ποντάρετε; Το πρώτο παιχνίδι μάς διεγείρει περισσότερο, παρόλο που αντικειμενικά το δεύτερο μας προσφέρει 10.000 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες να κερδίσουμε. Εξού και η τάση προς όλο και μεγαλύτερα τζακ ποτ -που υπολογίζονται σε εκατομμύρια, δισεκατομμύρια, ακόμα και τρισεκατομμύρια -, αδιάφορο αν οι πιθανότητες να κερδίσουμε είναι ελάχιστες. Διαβάστε όλο το άρθρο »

Γιατί οι Έλληνες δεν ανέπτυξαν κάποια θεωρία πιθανοτήτων; Μια εξήγηση είναι πως πολλοί Έλληνες πίστευαν ότι το μέλλον εκτυλίσσεται σύμφωνα με τη θεϊκή βούληση. Αν το αποτέλεσμα μιας ρίψης αστραγάλων σήμαινε «παντρέψου τη γεροδεμένη Σπαρτιάτισσα που σε έβαλε κάτω σ εκείνο τον αγώνα πάλης πίσω από το σχολείο», ο νεαρός Έλληνας δεν θα θεωρούσε το αποτέλεσμα της ρίψης το ευτυχές (ή ατυχές) προϊόν μιας τυχαίας διεργασίας· θα θεωρούσε ότι είναι η βούληση των θεών. Με δεδομένη μια τέτοια θεώρηση, η κατανόηση της τυχαιότητας δεν θα είχε νόημα. Κατά συνέπεια, η μαθηματική πρόβλεψή της θα φαινόταν αδύνατη. Μια άλλη εξήγηση μπορεί να βρίσκεται στην ίδια τη φιλοσοφική αντίληψη που έκανε τους Έλληνες τόσο μεγάλους μαθηματικούς: είχαν εμμονή με την απόλυτη αλήθεια, η οποία αποδεικνύεται μέσω της λογικής και των αξιωμάτων, και αντιπαθούσαν τις αβέβαιες αποφάνσεις. Στον Φαίδωνα του Πλάτωνα, για παράδειγμα, ο Σιμμίας λέει στον Σωκράτη ότι «τα επιχειρήματα που βασίζονται σε πιθανολογίες είναι παραπλανητικά» και ότι «εάν δεν χρησιμοποιηθούν με ιδιαίτερη προσοχή, ενδέχεται να εξαπατήσουν τόσο στη γεωμετρία όσο και σε άλλα». Στον Θεαίτητο, ο Σωκράτης λέει ότι ο μαθηματικός που «επιχειρηματολογεί σε θέματα γεωμετρίας βασιζόμενος σε πιθανότητες και εικοτολογίες δεν αξίζει τίποτα». Ωστόσο, ακόμα και οι Έλληνες που πίστευαν ότι όσοι ασχολούνταν με τις πιθανότητες άξιζαν κάτι ενδεχομένως να δυσκολεύονταν να συγκροτήσουν μια συνεπή θεωρία εκείνη την εποχή, προτού δηλαδή καθιερωθεί η συστηματική τήρηση αρχείων, διότι οι άνθρωποι έχουν, ως γνωστόν, εξαιρετικά φτωχή μνήμη όταν προβαίνουν σε εκτίμηση της συχνότητας -συνεπώς και της πιθανότητας συμβάντων του παρελθόντος. Διαβάστε όλο το άρθρο »