Το έλλειμμα είναι πολιτικό!

Σχόλιο πάνω στην πολιτική και οικονομική κατάσταση της Ελλάδας.

Δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα της ΑΒ (20-06-2011): Το έλλειμμα είναι πολιτικό!

Το έλλειμμα είναι πολιτικό!

Ανάμεσα στις πολλές δυσάρεστες συνέπειες που προέκυψαν από τις εξελίξεις στα πράγματα της χώρας κατά την τελευταία διετία θα πρέπει να συ­γκαταλέξουμε και την επιδείνωση του πάθους εκείνου που θα αποκαλούσαμε «λογοπέδη» (σχη­μα­τίζω τη λέξη κατά την «ορ­χι­πέδη»), κατά το οποίο η κυοφορία έγκυρου θεωρητικού λόγου πλήττεται και α­κυ­ρώ­νε­ται από τον στρόβιλο που προκαλούν οι επι­κρα­τούσες συν­θή­κες απαξίωσης και αναξιο­πι­στίας στην τρέχουσα πο­λιτική κατά­στα­ση. Το πά­θος έχει ασφαλώς δι­πλή αιτία: Στην εσωτερική του διάσταση προ­κύ­πτει από την αντι­κεί­με­νη απουσία νοημάτων και στό­χων που να συ­ντάσ­σουν και να ενεργοποιούν κοι­νωφελώς κά­ποια ση­μα­ντι­κή με­ρί­δα (έστω) της πο­λιτικής κοι­νό­τη­τας. Στην εξωτε­ρι­κή του διάστα­ση προκύπτει από τη στέρη­ση μέ­ρους της κυρι­αρ­χι­κής μας δυνατότητας για πολι­τι­κή αυτο­τέ­λεια, ε­ξαι­τίας του καθεστώ­τος επιβολής αποφά­σε­ων και στό­χων από ξένα κέ­ντρα εξουσίας. Ο Πρωθυ­πουρ­γός κ. Γ. Παπανδρέου μάλιστα επεσήμανε από την πρώ­τη στιγμή και με παρ­ρησία τη δεύτερη αυ­τή αλή­θεια ― αποσιωπώντας επι­μελώς όμως την πρώ­τη.

Αντιλαμβάνεται κανείς ότι το πρόβλημα δεν εί­ναι μόνο θεωρη­τι­κό αλλά και έντονα πολιτικό. Η υ­γι­ής λειτουργία μιας δημοκρατίας στηρίζεται εν πολ­λοίς στον παραγόμενο θεωρητικό και πολιτικό λό­γο που θα ειδοποιήσει, θα εμπνεύσει, θα συ­σπει­ρώ­σει και θα ενεργοποιήσει τους πολίτες προς συ­γκε­κριμένες κατευθύνσεις και επιλογές, έστω κι αν αυτές επιλογές δεν είναι πάντοτε ευχάριστες για όλους.

Δυστυχώς διαπιστώνεται και πάλι ότι η παρού­σα πολιτική ηγεσία αποδεικνύεται σε μεγάλο βαθ­μό αναξιόπιστη και ανίκανη να ανταποκριθεί στις προ­κλήσεις. Και αυτό διότι δεν έχει ακόμη κατα­φέ­ρει να αποτινάξει το στίγμα της πολιτικής αναξι­ο­πι­στίας το οποίο φέρει, κατά τη γνώ­μη μου, από τη στιγ­μή που παραχώρησε μεγάλο μέρος της πολιτικής μας αυτοτέλειας απρογραμμάτιστα και χω­ρίς την έγκριση του λαού. Με άλλα λόγια, έπραξε χω­ρίς να θέ­σει με ευθύτητα τα προβλήματα, τους στό­χους και τις συνέπειες των αποφάσεων ενώ­πι­ον της πο­λι­τι­κής κοινότητας, χωρίς διαβού­λευ­ση και άρα χωρίς τη σχε­τική νομιμοποίηση. Ακόμη και σή­μερα η Κυβέρνηση ε­ξα­κολουθεί να ει­ση­γείται δυσ­βάσταχτα οικονο­μι­κά μέτρα, εξουθενω­τι­κά για πλή­θος πολιτών, τη στιγ­μή που η ίδια πριν έναν χρό­νο διακήρυττε ότι αυ­τά δε θα α­παι­τηθούν. Με απλά λόγια, είναι φα­νε­ρό ότι οι ιθύνοντες είτε α­πέ­τυχαν είτε μας περιπαίζουν συστημα­τι­κά.

Σπεύδω ωστόσο να διευκρινίσω ότι δε συμμερί­ζο­μαι τη στάση των εσχάτως «αγανα­κτι­σμένων πο­λι­τών», οι ο­ποί­οι απαξιώνουν αδιάκριτα πρόσωπα και θε­σμούς. Η όποια προσωπική μου πολιτική αγα­νά­κτη­ση υφί­στα­ται αλ­λά κατάγεται από πολύ πα­λιά και έχει περισσότερο πικρόχολη γεύση, αν και δεί­χνει λιγότερο εκρηκτική. Εκφρά­στηκε συστημα­τι­κά ως διδα­σκα­λί­α, ως ψή­φος δι­α­μαρ­τυ­ρίας, ως αρ­θρο­γρα­φία, ως λο­γο­τε­χνί­α, ως θεω­ρη­τική ε­να­σχό­λη­ση… ακόμη και ως κοινω­νι­κή απομόνωση εν τω μέ­σω κομ­ματικού νεποτισμού ή ρουσφετο­κου­μπα­ροσυγγενοκρατίας.

Θεωρώ λοιπόν ότι ναι μεν τα προ­βλήματα της χώ­ρας έχουν γνώριμες και βα­θιές ιστορικές ρί­ζες αλλά ότι για τη ση­με­ρι­νή κρί­σιμη εκδήλωσή τους θα πρέπει να α­να­τρέ­ξου­με στις παρα­κμι­α­κές κα­τα­στά­σεις που εμπεδώ­θη­καν μετά την πρώ­τη τετραε­τία της μεταπολιτευτικής δια­­κυβέρνησης, ό­ταν η επέλαση των πράσι­νων ή βένετων κομματικών «η­με­τέ­ρων» στον κρα­τι­κό και τον ευ­ρωπαϊκό κορ­βα­νά ε­πε­τράπη χωρίς α­να­σχε­τι­κά μέ­τρα και χωρίς τη δη­­μι­ουργία δομών κοι­νω­νι­κής δι­καιοσύνης, αξιο­κρα­­τί­ας και ανταπο­δο­τι­κό­τη­τας. Αποδειχθήκαμε πολιτικά οικτρά κα­τώ­τεροι των περιστά­σε­ων: με δεδομένη αρχικά μια πλα­τιά λαϊ­κή συσπεί­ρω­ση και με εκπεφρα­σμέ­νη τη βού­ληση για ριζο­σπα­στι­κές αλ­λαγές, η Ελ­λά­δα του ’81 θα μπο­ρούσε να έχει θέσει ισχυρά ε­χέγ­­γυα για το μέλ­λον της. Αντ’ αυτού μας εξώ­θη­σαν στην καταναλωτική  σπα­τά­λη, την υ­πε­ρί­σχυ­ση του κομ­μα­τικού νεποτισμού και της ευνοιοκρατίας, με λίγα λόγια στη διαφθορά, επιτείνοντας έτσι την καθε­στη­κυί­α στρεβλω­μέ­νη αντί­λη­ψη της νεοελληνικής κοι­νω­νίας πε­ρί του πολιτικού αγαθού, περί δη­μο­κρα­τικών διαδι­κα­σι­ών και περί ευρω­παϊ­κής προο­πτι­κής. Και δεν μπορούμε να πούμε ότι ο λα­ός δε συ­ναί­νε­σε στο έγκλημα.

Την επόμενη κιόλας δεκαετία, οδηγηθήκαμε στην ανά­λη­ψη των Ολυμπιακών Αγώνων, λες και δι­α­θέταμε ήδη την οικονομική επιφάνεια ή τον α­πο­τελεσματικό κρα­τι­κό μηχα­νι­σμό για να διαχει­ρι­στού­με μια τέ­τοια επιχεί­ρη­ση. Αφού παρήλθαν τα πα­νηγύρια, απο­μείναμε με τα ρη­μαγ­μέ­να στά­δια, τις εγκα­τα­λε­λειμμένες εγκαταστάσεις που στοί­χι­σαν δισε­κα­τομ­μύρια ― όλα δανεικά ― και με τα σκάρ­τα συ­στή­ματα που μας πούλησαν μέσα από α­θέ­ατες δω­ρο­ληψίες ― για να μη μι­λήσουμε για το εθνικό καραγκιοζι­λί­κι του κου Κε­ντέρη και της κας Θά­νου. Θα έπρεπε, αναλογίζομαι, όλ’ αυτά να είχαν προ­κα­λέ­σει και­ρό πριν κύ­μα­τα λαϊκής αγανάκτησης ή έστω την ταπεινή επίγνωση της φαυλότητας. Αλλά και πάλι δεν μπο­ρώ να πω ότι ο λαός δε συ­ναί­νεσε, όπως ο α­ριστοφανικός Δή­μος, που αρέσκεται στο μα­λακό­τε­ρο μα­ξι­λα­ράκι για τα οπίσθιά του.

Δεν ωφελεί λοιπόν να αγανακτείς εσχάτως, έχο­ντας θέσει τις προτινές επιλογές σου στο απυ­ρό­βλητο. Ο­φεί­λαμε να ήμαστε από πολύν καιρό α­γα­νακτι­σμέ­νοι για την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα και θα επικρατεί για ά­γνω­στο καιρό ακό­μη ― α­κό­μη και τώ­ρα που μιλάμε. Διότι και τώρα οι κρατι­κοί μη­χανισμοί λει­τουρ­γούν για τον πολίτη κυ­ρίως μέ­σω γνωριμιών, δι­ότι η εκπαί­δευ­ση πα­ρα­παί­ει με το δεδομένο σύστημα και το ανεπαρκές προ­σωπικό, διότι κά­ποιοι εξακο­λουθούν να αμοί­βο­νται πλου­σιο­πά­ρο­χα ενώ άλλοι αγωνίζονται για τον επιούσιο και δι­ό­τι το με­γάλο πο­σο­στό της δια­φθο­ράς πα­ρα­μέ­νει ανέγγι­χτο, αν δε δι­ο­γκώ­νεται κιό­λας. Ού­τε τα «κλει­στά επαγ­­γέλ­μα­τα» άνοιξαν ού­τε οι φο­ροφυ­γά­δες νου­θε­τήθηκαν ούτε οι χρη­μα­τισμοί ούτε τα ρου­σφέτια στα­μά­τη­σαν. Όλα αυ­τά τα γνω­ρί­ζει και η χωλή Μα­ρία, ωστόσο δεν την είδαμε να αγα­να­κτεί τό­σον καιρό, με την ψή­φο της έστω…

Και τώρα, εμείς που παρακολουθούσαμε την πο­ρεία προς τον γκρεμό, πώς εί­ναι δυνατό να περι­μέ­νου­με τη σω­τη­ρία από τους ίδιους αν­θρώπους που μας βοή­θη­σαν να πέσουμε σ’ αυτόν;

Κατά τη γνώμη μου, την κατάσταση όπως έχει δι­α­μορφωθεί δεν αρκεί μια κλίκα κυ­βερνητική για να την αντιπαλέψει. Αυτή το μόνο που μπορεί να κά­νει είναι να διαχειριστεί το χρέος των πατε­ρά­δων προς τα δισέγγονά τους. Στη θέση που πε­ρι­ήλ­θαμε απαιτείται νέα σύνταξη και α­ντί­δραση της ί­διας της πολιτικής κοι­νότητας, άρα μια νέα πο­λι­τι­κή συμφωνία με όρους υψη­λής αξιο­πι­στίας και ε­γκυ­ρότητας λόγου, στη βάση της αξιοκρατίας και της κοινωνικής ανα­μόρ­φωσης. Απαιτείται επομέ­νως η διατύ­πω­ση και ικανοποίηση ρηξικέλευθων αι­τημάτων ανά­λο­γης ηθι­κής και πολιτι­κής εμβέ­λει­ας, ώστε να α­να­κτηθεί το απαξιωθέν πολιτικό α­γα­θό. Πρό­κει­ται ακριβώς για εκείνη την πολιτική α­να­σύ­νταξη που τα υπάρχοντα κομ­μα­τικά μορ­φώ­ματα, για δι­άφορους το καθένα λό­γους, α­δυ­να­τούν να ση­μα­τοδο­τή­σουν. Γι’ αυτό παρακο­λου­θού­με την κρί­ση να επι­δεινώ­νε­ται: απουσιάζει ο απο­τε­λε­σμα­τι­κός πο­λι­τικός λόγος που θα εκ­φρά­σει και θα ε­φαρ­μό­σει μια νέα πολιτική πρόταση εν ο­νό­ματι του ελλη­νι­κού λαού.

Εντέλει, το έλλειμμα χρέους και η συνακό­λου­θες αντιδρά­σεις των αγορών φανερώνουν μια πο­λι­τική, οι­κο­νομική και πο­λι­τισμική υστέρηση την οποί­α θα πρέ­πει να α­να­λά­βει ευ­θαρσώς ολόκληρος ο ελλη­νι­κός λα­ός, α­να­θεωρώντας όψιμα τα ιδεο­λο­γικά και πολιτικά του στερεότυπα. Διότι, αν μία ό­ψη του προβλήματος είναι η οι­κο­νο­μι­κή υ­στέ­ρη­ση, η οποία στα πλαίσια ενός αγοραίου συστή­μα­τος κρίνεται με όρους παραγω­γι­κό­τη­τας και α­ντα­γω­νιστικότητας, μια άλλη όψη του είναι η πολιτική υ­στέ­ρηση, η οποία κρίνεται κυρίως με ό­ρους δη­μο­κρατικής νομιμοποίησης και δια­λό­γου. Μια εξί­σου σημαντική όμως διάσταση αποτελεί και η πολι­τι­σμική υστέρηση, την οποία συνήθως στις φιλο­νι­κί­ες μας δε θίγουμε καθόλου και η οποία ― κατά τρό­πο απρόσμενο! ― θα έλεγα ότι μετριέται με ό­ρους ηθικής και κοινω­νι­κής α­γω­γής. Είναι δε πολύ πι­θανό αυτή η τελευταία να βρίσκεται στη βάση της όποιας πο­λι­τικής, άρα και της οικονομικής υ­στέ­ρησης.

Καταλήγω στο συμπέρασμα ότι, σε μεγαλύτερο βαθ­μό από άλ­λο­τε, ο ελ­λη­νι­κός λαός έχει ανάγκη από έναν νέο, πε­ρισσό­τε­ρο ειλικρινή, δί­καιο και ρη­ξι­κέλευθο πο­λιτικό λόγο, ο οποίος θα ανα­λά­βει την ανασύνταξη των ηθικών και κοινωφελών δυνά­με­ων της ελληνικής κοινωνίας, ώστε να μπορέ­σου­με καταρχάς να πιστέψουμε στο μέλλον. Όσοι υ­πη­ρετούν στις πνευ­μα­τι­κές ε­πάλ­ξεις αυτού του τό­που, κα­θώς και όλοι οι πολίτες που αναζητούν λύ­ση στο α­δι­έξοδο και κινητο­ποι­ούνται, οφεί­λου­με να τον α­να­ζη­τή­σου­με.

 20-06-2011

Χάρης Ταμπάκης