ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Το Ανάκτορο του Νέστορα ή Παλάτι του Νέστορα είναι κεντρικό μέγαρο της Ύστερης Ελλαδικής Εποχής. Ήταν διώροφο κτίριο που περιελάμβανε αποθηκευτικούς χώρους, εργαστήρια, λουτρά, φωταγωγούς, χώρους υποδοχής και κεντρικό σύστημα αποχέτευσης και βρίσκεται στον επιμήκη λόφο του Επάνω Εγκλιανού. Πρόκειται για το πιο καλά διατηρημένο μυκηναϊκό παλάτι που έχει ως τώρα ανακαλυφθεί.Κατά τη διάρκεια της ανασκαφής του, το 1939, ταυτοποιήθηκαν επίσης περίπου 1.000 πινακίδες της γραμμικής Β. Επίσης ανακαλύφθηκαν πολλά καλλιτεχνικά αντικείμενα που χρονολογούνται από το 1300π.χ.. Το ανακτορικό συγκρότημα που χρησιμοποίησε ο βασιλιάς Νέστωρ, καταστράφηκε από πυρκαγιά γύρω στο1200π.χ.. Στις 10 Δεκεμβρίου του 2012, ο αρχαιολογικός χώρος έκλεισε για ανακαίνιση και έργα ανάδειξης και προστασίας. Η οροφή πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο, της δεκαετίας του 1960, αντικαταστάθηκε με πιο σύγχρονη κατασκευή. Ο αρχαιολογικός χώρος του Ανακτόρου επαναλειτουργεί ανανεωμένος από Ιούνιο του 2016.
ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
Στην περιοχή της Πύλου έχουν ανακαλυφτεί αξιόλογοι αρχαιολογικοί θησαυροί. Αρχικά ήρθαν στο φως πέτρινοι τοίχοι, κομμάτια από τοιχογραφίες, δάπεδα, μυκηναϊκά αγγεία, πήλινες επιγραφές στον Επάνω Εγκλιανό. Η ανασκαφή του Εγκλιανού αποτέλεσε το επιστέγασμα μιας πλούσιας ανασκαφικής δραστηριότητας που είχε αναπτύξει ο Carl Blegen και στις δύο πλευρές του Αιγαίου, σε προϊστορικά κέντρα της Αργολίδας και Κορινθίας αρχικά και αργότερα στην Τροία. Η ανακάλυψη του Ανακτόρου του Νέστορα το 1939, που ήταν καρπός της γόνιμης συνεργασίας του με τον Κ. Κουρουνιώτη, οδήγησε στη σταδιακή αποκάλυψη της καλλίτερα διατηρημένης βασιλικής κατοικίας που γνωρίζουμε έως τώρα από τη Μυκηναϊκή Ελλάδα κι άνοιξε το δρόμο για τη συστηματική εξερεύνηση ολόκληρης της επικράτειας του Νέστορα. Οι έρευνες διακόπηκαν στα χρόνια του πολέμου και ξανάρχισαν το 1952 από το Σ. Μαρινάτο. Στις 31 Δεκεμβρίου του 1957 ανακαλύπτεται ο κυψελοειδής τάφος του Νηλέα, πατέρα του Νέστορα, βασιλιά της Πύλου, όπως και πτέρυγα του Ανακτόρου ηλικίας 3000 ετών. Οι προσπάθειες συνεχίστηκαν και μέχρι το 1964, οπότε ήρθε στο φως ολόκληρο σχεδόν το Ανάκτορο του βασιλιά της Πύλου Νέστορα. Ο απροσδόκητα μεγάλος αριθμός πήλινων πινακίδων με κείμενα της Γραμμικής Β (Μυκηναϊκής) Γραφής, που απέδωσε η αρχική ανασκαφή στον Εγκλιανό, συνέβαλε αποφασιστικά στην επιτυχή εξέλιξη της προσπάθειας αποκρυπτογράφησης της γραφής από τον Michael Ventris. Το Ανάκτορο του Νέστορα βρίσκεται στο λόφο του Άνω Εγκλιανού, στη δυτική πλευρά του δημοσίου δρόμου που ενώνει την Πύλο με τη Χώρα. Απέχει 4 χλμ. νότια από τη Χώρα και 17 χλμ. βόρεια από την Πύλο. Ο λόφος υψώνεται απότομα ανάμεσα σε ρεματιές, σε μια περιοχή κατάφυτη από ελαιώνες και αμπελώνες, έχοντας εξαίρετη θέα προς τον Όρμο του Ναβαρίνου.Το ερειπωμένο Μυκηναϊκό Ανάκτορο βρίσκεται στην ισοπεδωμένη κορυφή του λόφου του Εγκλιανού, με έκταση (170Χ90 μ.) λίγο μεγαλύτερη από το ΝΔ μισό του πλατώματος και σήμερα προστατεύεται, στο μεγαλύτερο τμήμα του, από μεταλλικό στέγαστρο. Στη γύρω περιοχή βρέθηκαν όστρακα Νεολιθικής εποχής, καθώς και κατάλοιπα Πρωτοελλαδικού οικισμού. Είναι εξακριβωμένο ότι ο λόφος του Άνω Εγκλιανού κατοικήθηκε για πρώτη φορά κατά τη Μεσοελλαδική εποχή (γύρω 2000 π.Χ.), οπότε και κατασκευάστηκε οχυρωματικός περίβολος γύρω από το χώρο, όπου αργότερα θεμελιώθηκε το Ανάκτορο. Η Πύλη και τμήματα των τειχών σώζονται ακόμη. Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ακόμη, ότι τουλάχιστον ένα πρωιμότερο ανακτορικό κτίριο βρισκόταν ακριβώς κάτω από το κεντρικό κτίριο. Όμως αυτό το κτίσμα ισοπεδώθηκε στις αρχές της Υστεροελλαδικής ΙΙΙ-Β εποχής (τέλος 14ου αιώνα π.Χ.) και το νέο ανάκτορο, που το αντικατέστησε, είναι το κτίριο που βλέπουν σήμερα οι επισκέπτες. Το κτίριο υπέστη πολλές μετατροπές στη διάρκεια του 13ου αιώνα π.Χ. και σήμερα είναι ορατή η τελευταία του φάση. Ο ανακτορικός λόφος του Εγκλιανού, σε αντίθεση με άλλες γνωστές μυκηναϊκές ακροπόλεις της ηπειρωτικής Ελλάδας (Μυκήνες, Τίρυνθα, Μιδέα, Αθήνα), δεν είχε ισχυρές κυκλώπειες οχυρώσεις. Το ανάκτορο, που ήταν διώροφο, διέθετε μεγάλες αυλές, πολλούς αποθηκευτικούς χώρους, ιδιωτικά διαμερίσματα, εργαστήρια, λουτρά, κλιμακοστάσια, φωταγωγούς καθώς και αποχετευτικό σύστημα.
Οι πολυάριθμες ομάδες ευρημάτων που ήλθαν στο φως στη συνέχεια, στη διάρκεια της υποδειγματικής ανασκαφής των διαμερισμάτων του ανακτόρου, έδωσαν τη δυνατότητα αναγνώρισης των λειτουργιών των διαφόρων χώρων του ανακτορικού συγκροτήματος κατά τον 13ο αιώνα π.Χ., εφόσον αποτελούσε οικονομικό, διοικητικό, πολιτικό και θρησκευτικό κέντρο, αλλά και χώρο κατοίκησης. Σε μικρή απόσταση από τα όρια της ακρόπολης βρέθηκαν δύο βασιλικοί θολωτοί τάφοι.
ΤΟ ΑΝΑΚΤΟΡΟ
Το ανακτορικό συγκρότημα του Εγκλιανού αποτελεί ένα υπερσύνολο μέσα στο οποίο εντάσσονται διάφορα κτίρια, μεταξύ των οποίων 105 ισόγεια διαμερίσματα και άλλοι χώροι. Η ακμή του καλύπτει την περίοδο από το 1300 ως το 1200 π.Χ. περίπου. Το ανάκτορο αυτό είναι ένα από τα καλύτερα μυκηναϊκά ανάκτορα που έχουν σωθεί, πιθανολογείται ότι κτίστηκε το 13ο αιώνα π.Χ. και καταστράφηκε με την κάθοδο των Δωριέων (1100 π.Χ.). Πέρα από την απουσία ισχυρών οχυρώσεων για την προστασία του Ανακτόρου, που αποτελεί ιδιαίτερο γνώρισμα των προγενεστέρων Κρητικών ανακτόρων, στο ανακτορικό συγκρότημα του Εγκλιανού αναγνωρίζονται πολλά Μινωικά στοιχεία, πιο πολλά απ’ όσα στα άλλα γνωστά Μυκηναϊκά ανάκτορα. Αποτελούν επιβιώσεις από την Κρητική ανακτορική αρχιτεκτονική των Νεοανακτορικών χρόνων (1700-1400 π.Χ.). Το Μινωικό στοιχείο στην αρχιτεκτονική παράδοση του Εγκλιανού υποδηλώνεται και από την ύπαρξη χαράγματος διπλού πέλεκυ σε πώρινο δόμο κάτω από το δάπεδο του Δωματίου 7 του Ανακτόρου, που θα ανήκε σε τοίχο παλαιοτέρου ανακτορικού οικοδομήματος Μινωικής, ίσως, εμφάνισης. Το λαμπρό ανακτορικό συγκρότημα της Μυκηναϊκής Πύλου καταλαμβάνει το ΝΔ τμήμα του λόφου και αποτελείται από 4 αυτοτελή κτιριακά συγκροτήματα: το Νοτιοδυτικό, το Κεντρικό, το Βορειοανατολικό και τις Αποθήκες οίνου, ελαίου και σιταριού ενώ υπάρχουν και κάποια μικρότερα κτίσματα. Η μεγάλη ορθογώνια «αίθουσα του θρόνου» με την κυκλική εστία, το λουτρό με τον πήλινο λουτήρα και οι αποθήκες με τα πολυάριθμα αποθηκευτικά αγγεία θεωρούνται ως τα πιο σημαντικά διαμερίσματά του.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Το Ανάκτορο του Εγκλιανού, με τη μορφή που έλαβε κατά τον 13ο αιώνα π.Χ., κρίνεται απόλυτα ισάξιο με τα σύγχρονά του ανακτορικά κτίσματα της Αργολίδος και της Βοιωτίας. Μπορεί με βεβαιότητα να αναγνωρισθεί ως η κατοικία των μελών της βασιλικής δυναστείας των Νηλειδών, της πιο ισχυρής τοπικής δυναστείας, γνωστής από την αρχαία Ελληνική παράδοση, που θα μπορούσε να κατέχει τέτοιο ανάκτορο κατά την Ύστερη Μυκηναϊκή εποχή. Ο αρχηγός της Δυναστείας των Νηλειδών ήταν, σύμφωνα με την παράδοση, ο Νηλέας, πρίγκιπας από τη Θεσσαλία. Μετά από φιλονικία με τον αδελφό του Πελία, βασιλιά της Ιωλκού, μετοίκησε στη Μεσσηνία και έκτισε την Πύλο ή την κατέλαβε από τον κτίστη της, τον Μεγαρέα Πύλο. Την δόξασε τόσο που ο Όμηρος ονομάζει την Πύλο «πόλη του Νηλέως».Ο γιος του Νηλέα ήταν ο Νέστωρας, ο συνετός βασιλιάς, που κυβέρνησε την Πύλο επί 3 γενεές. Είχε ακόμη σημαντικό ηγετικό ρόλο στην πρώτη ενωμένη Ελληνική στρατιωτική επιχείρηση, την εκστρατεία κατά της Τροίας, οδηγώντας 90 πλοία, δεύτερος μόνο σε ναυτική δύναμη μετά τον άνακτα των Μυκηνών, τον Αγαμέμνονα.
Αξίζει να σημειώσουμε ότι συγκεκριμένα σημεία της βασιλικής κατοικίας του Νέστορα, που αναφέρονται στην Οδύσσειας , βρίσκουν κοντινές έως ακριβείς αντιστοιχίες σε ανασκαμμένα τμήματα του Ανακτόρου του Εγκλιανού. Τέτοια είναι το θρανίο (πεζούλι) του Δωματίου 10, η Αποθήκη Οίνου 104-105 και η εγκατάσταση του Λουτρού 43, όπου σύμφωνα με την Ομηρική περιγραφή η κόρη του Νέστορα Πολυκάστη έλουσε τον φιλοξενούμενο Τηλέμαχο.
Ε.Κ.
