|
|
Γιατί δεν βλέπουμε όλοι οι άνθρωποι το ίδιο;
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2014
Στενή θα λέγαμε. Αφού ο κάθε άνθρωπος έχει τις δικές του εμπειρίες, έχει εκπαιδεύσει και τον εαυτό του να βλέπει τον κόσμο μ΄ έναν συγκεκριμένο τρόπο. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να έχει μάθει να αναγνωρίζει πολύ εύκολα τα θετικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου, γιατί απλά θέλει να βλέπει την καλή πλευρά των συνανθρώπων του. Ένας άλλος πάλι να είναι επιφυλακτικός ή καχύποπτος.
Ακόμα, σκεφτόμασταν πως μπορεί να μην αρκεί ο τρόπος και το περιβάλλον που έχει μεγαλώσει κάποιος αλλά και ο ρόλος που υπηρετεί. Οι άνθρωποι καθώς μεγαλώνουν αποκτούν διάφορους ρόλους, για παράδειγμα, είναι παιδιά, σύζυγοι, επαγγελματίες, σύντροφοι, φίλοι, γονείς κ.α. Όταν κάποιος λοιπόν εγκλωβίζεται σ΄έναν ρόλο μπορεί να μην αντιλαμβάνεται κάποια πράγματα ή να αρνείται να τα δείτε επειδή ο ρόλος του δεν του επιτρέπει. Μια μαμά ας πούμε, εγκλωβισμένη στα πρέπει και τα καθήκοντα έρχεται σε ρίξη συνεχώς με την έφηβη κόρη της απλά και μόνο επειδή δεν θέλει να δει ότι το παιδί της σιγά σιγά ανεξαρτητοποιείται και ο ρόλος της ως μητέρα περνά κρίση. Είναι αυτό που ονομάζουν οι ειδικοί το σύνδρομο της «άδειας φωλιάς».
Απ΄την άλλη πάλι, κάποιοι φοβούνται να δουν τα πράγματα γύρω τους. Φοβούνται το τι θα γίνει μετά. Μήπως αποτύχουν. Όμως ο φόβος της αποτυχίας είναι χειρότερος από την ίδια την αποτυχία.
Αν προσπαθούσαμε να καταλήξουμε κάπου ίσως θα ήταν πως ο καθένας βλέπει αυτά που έχει μάθει. Όσο πιο εγκλωβισμένος είναι σε κάποιον ρόλο ή στις πεποιθήσεις του, τόσο πιο δύσκολο είναι κάποια μέρα να δει κάτι διαφορετικό. Να καταφέρει να δει αυτό που βλέπει και ο διπλανός του.
Ίσως, αν εκπαιδεύσει κάποιος τον εαυτό του και δει τα πράγματα πιο διευρυμένα χωρίς να εστιάζει με όλο του είναι σ΄ένα σημείο, να είναι καλύτερα. Μπορεί να σταματήσει να βλέπει αδιέξοδα μ΄αυτόν τον τρόπο και να έχει μια πιο μεγάλη και ξεκάθαρη εικόνα. Μπορεί ακόμη και να καταλάβει τι του λέει ο άνθρωπος που κάθεται δίπλα του και διαφωνεί μαζί του. 
Η αλήθεια βλέπεται δηλαδή θεωρείται με κάτοπτρα, ποτέ γυμνή και μόνη της, απ΄ ευθείας. Η αλήθεια είναι σαν τον ήλιο που φωτίζει και θερμαίνει, αλλά τυφλώνει όποιον τον αντικρύσει κατάματα, με γυμνό οφθαλμό, χωρίς ματογυάλια ή δίχως κάτοπτρα.
Ιάκωβος Μαρτίδης”Η αγάπη στην πρίζα”….επειδή ακούμε αυτά που θέλουμε να ακούσουμε…και όχι τι λέει ο συνομιλητής μας…..
Στ’ αλήθεια, δεν υπάρχει κάποιο πρόβλημα. Κανένα πρόβλημα. Κανένας και τίποτα δεν είναι «πρόβλημα»…
Το πρόβλημα είναι το αποτέλεσμα της προσπάθειάς σου να εφαρμόσεις την δική σου… λύση.
Την λύση που σε βολεύει, που φαντάζεσαι, έχεις σχεδιάσει και θέλεις.
Χόρχε Μπουκάι: η πραγματικότητα είναι πάντα ίδια, εσύ κοιτάς με άλλα μάτια
Μια μικρή και ιδιαίτερα έξυπνη διδακτική ιστορία.
”Εμένα μου φαίνεται πως οι γονείς μου γέρασαν και το ‘χουν χάσει”.
”Και μένα μου φαίνεται πως εσύ τους κοιτάς με διαφορετικά μάτια”.
”Μα τι σημασία έχει αυτό; Αυτό που είναι, είναι όπως λες κι εσύ”.
”Άκουσε μια ιστορία”.
Ο βασιλιάς ήταν ερωτευμένος με τη Σαμπρίνα, μια γυναίκα ταπεινής καταγωγής που την έκανε τελευταία του γυναίκα. Ένα απόγευμα κι ενώ ο βασιλιάς έλειπε στο κυνήγι ήρθε ένας αγγελιοφόρος να ειδοποιήσει ότι η μητέρα της Σαμπρίνας ήταν άρρωστη.
Ο βασιλιάς της είχε απαγορεύσει να χρησιμοποιεί την προσωπική του άμαξα, κι αν παραβίαζε την εντολή του θα το πλήρωνε με το κεφάλι της. Όταν γύρισε ο βασιλιάς έμαθε τα καθέκαστα.
”Μα δεν είναι θαυμάσιο” είπε ” αυτό είναι αληθινή αγάπη κόρης προς τη μητέρα. Δεν την ένοιαζε να διακινδυνεύσει το κεφάλι της για να φροντίσει τη μητέρα της. Είναι υπέροχη.”
Την επόμενη μέρα κι ενώ η Σαμπρίνα καθόταν στο κήπο του παλατιού κι έτρωγε φρούτα, ήρθε ο βασιλιάς. Τον χαιρέτισε και μετά δάγκωσε το τελευταίο ροδάκινο που είχε στο καλάθι της.
”Φαίνονται γλυκά” είπε ο βασιλιάς.
”Πράγματι” αποκρίθηκε η βασίλισσα. Κι απλώνοντας το χέρι της έδωσε το τελευταίο της ροδάκινο στον αγαπημένο της.
”Πόσο με αγαπάει” σχολίασε μετά ο βασιλιάς ”στερήθηκε την απόλαυση της για να μου δώσει εμένα το τελευταίο ροδάκινο του καλαθιού. Δεν είναι εκπληκτική;”
Πέρασαν ορισμένα χρόνια-και ποιος ξέρει- το πάθος και ο έρωτας του βασιλιά έσβησαν απ τη καρδιά του. Καθόταν μαζί μ ένα στενό του φίλο κι έλεγε:
”Ποτέ δε φέρθηκε σαν βασίλισσα, μια φορά μάλιστα με παράκουσε και χρησιμοποίησε τη προσωπική μου άμαξα. Θυμάμαι και μια μέρα που μου έδωσε να φάω ένα δαγκωμένο φρούτο.”
Εσείς τι βλέπετε;
Αυτή η αθώα ζωγραφιά λουλουδιών που τα φυσάει ο άνεμος έχει προκαλέσει μια διαδικτυακή συζήτηση για το αν η εικόνα αποκαλύπτει στην πραγματικότητα κάτι πολύ πιο πρόστυχο.
Αυτή η οπτική ψευδαίσθηση μπορεί να αποκαλύψει πόσο πρόστυχο είναι το μυαλό σας και εξαρτάται από αυτό που βλέπετε. Μερικοί βλέπουν ένα σχέδιο μιας γυναίκας, ενώ άλλοι βλέπουν δύο ανθρωπάκια που χορεύουν.
Αυτή η οπτική ψευδαίσθηση έκανε τους ανθρώπους να κοιτάξουν δύο φορές. Τι βλέπετε;
Άνδρας ή γυναίκα μπορείτε να τους ξεχωρίσετε; Η περίπλοκη εικόνα ενός ζευγαριού που αγκαλιάζεται είναι η τελευταία οπτική ψευδαίσθηση που μπερδεύει τους ανθρώπους.
Είναι ένας τοίχος ή μια λίμνη;
Πόσα κορίτσια βρίσκονται σε αυτήν την εικόνα;
Μπορείτε να δείτε την κρυμμένη εικόνα;
Το λιοντάρι είναι η κρυμμένη εικόνα.
Ποια είναι η κρυφή εικόνα;
Το σπίτι είναι η κρυμμένη εικόνα.
Μπορείτε να βρείτε το “8” στην εικόνα;
Μπορείτε να βρείτε τον αριθμό 8 σε ένα λεπτό σε αυτήν την εικόνα;
Μπορείτε να βρείτε το γραμμα c μέσα σε ένα λεπτό σε αυτήν την εικόνα;
Στην εικόνα αυτή υπάρχουν 15 κρυμμένα πάντα. Μπορείτε να τα βρείτε;
Κοιτάξτε αυτή την εικόνα και τα γρανάζια θα αρχίσουν να γυρίζουν.
Κινείται η εικόνα;
Αυτός ο εκπληκτικός λαβύρινθος φαίνεται να κυματίζει και να κινείται. Κινείτα όμως πραγματικά;
Αυτή η ψευδαίσθηση μοιάζει να θέλει να βγεί μέσα από την οθόνη σας.
Υπάρχει ένα μωρό ζωγραφισμένο σε αυτήν την εικόνα, μπορείτε να το δείτε;
Πόσα πρόσωπα μπορείτε να δείτε σε αυτή τη βραχώδη εικόνα;
Μπορείτε να εντοπίσετε το κρυμμένο πάντα σε αυτή τη συγκεχυμένη εικόνα;
Μπορείτε να εντοπίσετε το πάντα ανάμεσα στους χιονάνθρωπους;
Κοιτάξτε το ψάρι για 30 δευτερόλεπτα και στη συνέχεια κοιτάξτε μέσα στη γυάλα, βρίσκεται εκεί μέσα το ψάρι;
”Η πραγματικότητα είναι πάντα η ίδια. Κι είναι όντως αυτό που είναι. Ωστόσο ο άνθρωπος μπορεί να ερμηνεύσει μια κατάσταση με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, τον ακριβώς αντίθετο.΄΄ είπε.
”Πρόσεχε τι αντιλαμβάνεσαι” έλεγε ο Μπάντουιν ο σοφός. Αν ότι βλέπεις ταιριάζει ”γάντι” με τη πραγματικότητα που περισσότερο σε βολεύει … τότε ΜΗΝ ΕΜΠΙΣΤΕΥΕΣΑΙ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΟΥ!!!
Μαρία Κατσαλήρου – e-kimolia.com
Τα περισσότερα πράγματα στον φυσικό κόσμο είναι απλά.
«Μία πεταλούδα πέταξε από το ένα λουλούδι στο άλλο, ένα ηλιόλουστο πρωινό του Αυγούστου».
Καθίσαμε και οι τρεις μας στο παγκάκι του κυλικείου και είδαμε την παραπάνω σκηνή. Είναι απλό, έτσι; Όλοι καταλάβαμε το ίδιο πράγμα. Ένα ζωντανό όν, η πεταλούδα, πραγματοποίησε μία κίνηση σύμφωνα με τους κανόνες της φυσικής, και διέγραψε μία τροχιά από ένα σημείο, το οποίο και θεωρούμε σημείο αναφοράς, σε ένα άλλο. Δεν μπορεί κανείς να το αμφισβητήσει αυτό. Είναι μία αλήθεια.
Καθήμενη λοιπόν και σκεφτόμενη αυτό, αναρωτήθηκα το εξής:
– Εάν ζητήσεις από κάποιον να σου περιγράψει κάτι, οτιδήποτε κι αν είναι αυτό, όπως λόγου χάρη η παραπάνω σκηνή, τότε όλοι οι παραβρισκόμενοι θα παρουσίαζαν μία διαφορετική σκηνή της πραγματικότητας ο ένας με τον άλλο, παρόλο που όλοι ήταν αυτόπτες μάρτυρες του ίδιου γεγονότος. Ο τάδε θα έλεγε πως το πρωινό δεν ήταν ηλιόλουστο, μάλλον συννεφιά είχε. Ο δείνα πως τα χρώματα των φτερών της πεταλούδας ήταν κοκκινωπά, χωρίς να ξέρει πως ο προλαλήσας τα περιέγραψε ως κιτρινωπά.
Δεν είναι παράξενο; Πάντα με προβλημάτιζε αυτό. Γιατί άραγε και τα πιο απλά πράγματα, οι άνθρωποι τα αντιλαμβανόμαστε τόσο διαφορετικά;
Κάποιος στην προκειμένη περίπτωση θα μπορούσε να ισχυριστεί πως δεν έχουμε όλοι τον ίδιο βαθμό παρατηρητικότητας, επομένως είναι φυσιολογικό κάποια πράγματα που κάποιος τα βλέπει πιο προσεκτικά, κάποιος άλλος να μη δίνει τόση σημασία.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο αυτό. Αν πάμε ένα βήμα πιο πέρα, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί πως και στις διαπροσωπικές σχέσεις, μπορεί δύο άνθρωποι να είναι αναμεμιγμένοι σε μία υπόθεση και παρόλα αυτά, αν κάποιος ρωτούσε τον καθένα ξεχωριστά τι συνέβη, πάλι θα είχε την ευκαιρία να ακούσει δύο ή και περισσότερες διαφορετικές ιστορίες για το ίδιο γεγονός.
Συνεπώς, η αλήθεια διαφέρει. Κάθε γεγονός φιλτράρεται κι ύστερα αναπαράγεται με τρόπους αρκετά πολύπλοκους και διαφορετικούς για τον καθένα. Είναι φυσιολογικό, δεν είμαστε όλοι ίδιοι.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως είμαστε κάτοπτρα με ένα διαφορετικό δείκτη διάθλασης. Καθένας από εμάς, έχοντας διαφορετικό δείκτη διάθλασης, επιτρέπει σε περισσότερο ή λιγότερο φως να σκεδαστεί στο εσωτερικό του. Έτσι, λάμπουμε το φως που δεχόμαστε με διαφορετικό τρόπο ο καθένας.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα διαφορετικά. Κύριος αυτών είναι ότι έχουμε διαφορετική ψυχοσύνθεση ο ένας από τον άλλο. Υπάρχουν άνθρωποι αρκετά ευαίσθητοι, κι άλλοι λιγότερο. Υπάρχουν άνθρωποι υπομονετικοί, οξύθυμοι κοκ.
Σε αυτό το θέμα οι απόψεις διίστανται. Πολλοί υποστηρίζουν πως η ψυχοσύνθεσή μας είναι απόρροια της παιδείας που λάβαμε τα πρώτα χρόνια της ζωής μας και πως μέχρι την ηλικία των πέντε ετών, ο χαρακτήρας μας έχει πλέον διαμορφωθεί. Ότι γεννηθήκαμε δηλαδή ως carta blanca. Άλλοι πάλι, θα έλεγαν πως κουβαλάμε καταβολές που χρονολογούνται τουλάχιστον εννέα γενεές πίσω από τη δική μας, και πως πολλά στοιχεία της προσωπικότητάς μας είναι εγγενή, με μικρό ποσοστό επίκτητων.
Ίσως να είναι το πρώτο. Ίσως πάλι και το δεύτερο. Έχει σημασία όμως;
Τα πράγματα είναι ως είναι και είμαστε όπως είμαστε. Τα πράγματα γίνονται τραγελαφικά, όταν ο ένας προσπαθεί να πείσει τον άλλο για τη δική του αλήθεια.
Είναι σαν να κοιτάζουν το ίδιο πράγμα δύο διαφορετικοί άνθρωποι και να προσπαθούν να το περιγράψουν, αποτυγχάνοντας όμως παταγωδώς. Δεν είναι πως ο ένας είναι σωστός και ο άλλος λάθος. Η αλήθεια πάντα μία είναι. Απλά ο καθένας μας ανάλογα με τη ψυχοσύνθεσή του, έχει την τάση να εξαίρει τη μία ή την άλλη πλευρά αυτής. Διότι φυσικά είναι πολύπλευρη η αλήθεια. Απλά οι άνθρωποι προσπαθούμε πάντα εν αγωνία να πούμε πως είναι μονόπλευρη, επιλέγοντας ο καθένας μας μία πλευρά, την οποία και ονομάζει «δίκιο».
Ακριβώς διότι η αλήθεια είναι πολύπλευρη, γι’ αυτό και λέγεται πως το δίκιο βρίσκεται «στη μέση». Αποτέλεσμα αυτής της επιμονής των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται μοναχά την πλευρά της αλήθειας που τους ταιριάζει, κατονομάζοντας τις άλλες ως ψεύτικες ή μικρότερης σημασίας, είναι οι συγκρούσεις και οι παρεξηγήσεις.
Οι άνθρωποι είναι οι ίδιοι που δημιουργούν τις διαφορές τους, από τη στιγμή που επιμένουν να είναι προσκολλημένοι και να υποστηρίζουν φανατικά τα δικά τους πιστεύω. Παρόλο βέβαια που το ξέρουν, δεν κάνουν ποτέ τίποτα για να το διορθώσουν. Είτε από εγωισμό οι μεν, είτε από απογοήτευση οι δε αφού καταλαβαίνουν πως οποιαδήποτε προσπάθεια προσπίπτει σε «τοίχο».
Έτσι υποκρινόμαστε. Προσπαθούμε να επιτύχουμε τους σκοπούς μας με τρόπους έμμεσους, διότι τελικά είναι καλύτερα έτσι για όλους μας. Εάν καταφέρεις να ξεγελάσεις και όχι να πείσεις με επιχειρήματα ή με ειλικρίνεια κάποιον, τότε όλοι είναι «ευτυχισμένοι».
Ο πρώτος διότι δεν αντιλαμβάνεται την κοροϊδία και πιστεύει πως κάθε γεγονός ή απόφαση είναι απόσταγμα της δικής του σκέψης και βούλησης – και συνεπώς ο ίδιος άλλαξε οπτική και δεν του την άλλαξαν, ενώ ο τελευταίος χαίρεται με την ικανότητα που θεωρεί πως έχει και το ταλέντο να χειρίζεται τις καταστάσεις.
Μέσα σε όλα τα αχρείαστα μέχρι τώρα, αλλά χρήσιμα στο μέλλον (ελπίζω!), πράγματα που έχω διαβάσει κατά καιρούς, ήταν και το εξής:
«Η τρέλα ενός ανθρώπου, μπορεί να αποτελεί την πραγματικότητα κάποιου άλλου».
Οπότε, μήπως τελικά δεν έχει και πολύ νόημα να ψάχνουμε την αλήθεια και το τι πραγματικά συμβαίνει κάθε φορά; Ποτέ δεν θα καταλήξουμε πουθενά. Ίσως απλά να πρέπει να ελπίζουμε πως θα συναναστρεφόμαστε ανθρώπους των οποίων η αλήθεια και η πραγματικότητα εν γένει είναι ίδιες, όσο τρελές κι ανούσιες κι αν φαίνονται σε κάποιους άλλους. Ή έστω να ελπίζουμε πως στην πλειοψηφία των θεμάτων που έχουμε να συζητήσουμε με τον ίδιο άνθρωπο, η αλήθειες μας συμφωνούν.
Μια από τις μεγαλύτερες αλήθειες που υπάρχουν σε αυτή τη ζωή είναι το γεγονός ότι δεν μπορούμε κι ότι δεν έχει και νόημα να προσπαθούμε να πείσουμε κανέναν για οτιδήποτε, εάν αυτός ο κάποιος δεν έχει τη διάθεση να το κάνει από μόνος του.
Η προσπάθεια που θα καταβάλει ένας άνθρωπος να δει τα πράγματα και τις καταστάσεις μέσα από τα μάτια κάποιου άλλου, παρόλο που μπορεί να μην συμφωνεί απόλυτα με τις σκέψεις και τις απόψεις αυτού, είναι από τα μεγαλύτερα δείγματα σεβασμού και εκτίμησης που μπορεί να δεχτεί κάποιος. Εάν κάτι τέτοιο δεν αποτελεί ούτε σκέψη στο μυαλό του, τότε απλά είναι καλύτερο να αποδέχεσαι τις καταστάσεις ως έχουν και τη διαφωνία ως μόνιμη κατάσταση.
Μαρία Κατσαλήρου – e-kimolia.com
| Η στάση μας απέναντι στα ιστορικά γεγονότα: μια προσπάθεια ψυχολογικής προσέγγισης |  |
 |
 |
| Προβληματισμοί – Ιστορία – Πολιτισμοί |
| ΤΡΙΤΗ, 22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2008 19:23 |
| Τα τελευταία χρόνια γίνονται σε πολλές χώρες συζητήσεις για τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα ιστορικά γεγονότα από τα σχολικά βιβλία, για τον τρόπο με τον οποίο διδάσκεται ή πρέπει να διδάσκεται το μάθημα της Ιστορίας, αλλά και για το πώς προβάλλονται ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα μέσα από κινηματογραφικές ταινίες. Το “κρυφό σχολειό” είναι μύθος ή πραγματικότητα; Εξωραΐζονται από κάποιον συγγραφέα γεγονότα, όπως η Μικρασιατική καταστροφή, με αποσιώπηση της δραματικής κατάστασης στην οποία βρέθηκαν οι ‘Eλληνες της Σμύρνης; Είχε ομοφυλοφιλικές τάσεις ο Αλέξανδρος, όπως φαίνεται από την ομώνυμη ταινία του Χόλυγουντ ή όχι; ‘Hταν οι Πέρσες πράγματι τόσο απολίτιστοι όσο παρουσιάστηκαν στην ταινία “300”; Και σε όλα αυτά έρχονται να προστεθούν, όσον αφορά πολύ πρόσφατα γεγονότα, οι ανθρώπινες, “μη επιστημονικές” διηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων που περιγράφουν τα γεγονότα από τη δική τους, υποκειμενική, σκοπιά (1).
Στις συζητήσεις αυτές, εκτός από τις απόψεις των επιστημόνων ειδικών ερευνητών -όταν και όσο αυτές ακούγονται, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι αντιδράσεις και οι γνώμες που εκφέρονται από τους μη ειδικούς, από τους πολίτες διαφόρων μορφωτικών επιπέδων, αφού σ’ αυτές αντικατοπτρίζονται ανθρώπινα συναισθήματα και αντιλήψεις που σχετίζονται άμεσα με τα συναισθήματα αυτά. Λαοί δε με μακραίωνη ιστορία και με συχνά έντονες και υπερβολικές συναισθηματικές εκδηλώσεις, όπως είμαστε οι ‘Eλληνες, νιώθουν ότι τέτοια ζητήματα τούς αφορούν άμεσα ή και ότι τους θίγουν. Ενώ, λοιπόν, κάποιοι ιστορικοί θεωρούν απαραίτητη την επανεξέταση, την διαφορετική προσέγγιση και αναθεώρηση της Ιστορίας, ακούγονται ως αντίλογος πολλές φωνές που μιλούν για προσπάθεια ισοπέδωσης της ιστορίας, για “στρογγύλεμα” των γεγονότων, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οικονομικά συμφέροντα -μικρά ή “παγκοσμιοποιημένα”, για προσπάθεια κατάργησης των ιδανικών, των ιερών και των οσίων των λαών, για καθοδήγηση των νέων προς μια πεζή και χωρίς ιδεαλισμό προσέγγιση της Ιστορίας και της ίδιας της ζωής. Οι φωνές αυτές έχουν συχνά έναν έντονα συναισθηματικά φορτισμένο τόνο διαμαρτυρίας και εκφράζουν την αγωνία ανθρώπων, οι οποίοι νιώθουν να απειλούνται ουσιαστικά και βαθιά. Η συναισθηματική φόρτιση που συνοδεύει ενίοτε τις διάφορες ιστορικές προσεγγίσεις μπορεί να καταλαγιάσει αν αναλογιστούμε, ότι η Ιστορία που έχουμε μελετήσει και διδαχθεί δεν πρέπει να θεωρείται ως η μοναδική και απολύτως αληθινή προσέγγιση, κι ας βασίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Και δεν χρειάζεται να είναι κάποιος ειδικός επιστήμονας για να το κατανοήσει αυτό. Ο ιστορικός που συνέταξε το οποιοδήποτε κείμενο, ακόμη κι αν επιδίωξε να είναι αμερόληπτος, δεν παύει να είναι άνθρωπος που καταγράφει τα γεγονότα φιλτράροντάς τα εν μέρει, συνειδητά ή ασυνείδητα, μέσα από τα πιστεύω του, τον συναισθηματικό του κόσμο, τον χαρακτήρα του κτλ. Η εικόνα δε που έχουμε για το παρελθόν (μας) γίνεται ακόμη πιο σχετική, αν σκεφτούμε ότι οι εθνικές ιστορίες είναι κατά κανόνα παρουσιασμένες με τέτοιο τρόπο, ώστε το έθνος στο οποίο ανήκει ο συγγραφέας να φαίνεται ως “το καλό”. Αυτό πολλές φορές επιτυγχάνεται εύκολα, αρκεί ο συγγραφέας να παραλείψει να αναφερθεί σε κάποιες λεπτομέρειες. ‘Eτσι, χωρίς καν να λέγεται κάποιο ψέμα, η εικόνα μπορεί να αλλάξει τόσο σε σχέση με την πραγματικότητα, που να διαστρεβλωθεί, και μάλιστα καθοριστικά. Πολύ δε περισσότερο, αν ο ιστορικός επιδιώκει συνειδητά να επηρεάσει το κοινό προς την κατεύθυνση που θέλει, να διαστρεβλώσει την εικόνα των γεγονότων, να υπηρετήσει εθνικά συμφέροντα της πατρίδας του ή να διαδώσει την ιδεολογία του. ‘Oσοι δε έχουν μελετήσει ιστορικές πηγές πέρα από την “επίσημη” ιστορία, καταλαβαίνουν ότι αυτά τα τελευταία χαρακτηριστικά έχουν σφραγίσει λίγο – πολύ την ιστορία που διδασκόταν τις τελευταίες δεκαετίες στα σχολεία. Το ιστορικό παρελθόν αυτό καθ’ εαυτό είναι άλλωστε συνισταμένη πάρα πολλών παραμέτρων, τις οποίες ακόμη κι ο πιο καλός και αμερόληπτος ιστορικός δεν μπορεί να τις γνωρίζει όλες, ούτε και να τις προσεγγίσει σε όλη τους την έκταση. Οι ιστορικές πηγές εξάλλου, που είναι τα μέσα των επιστημόνων με τα οποία συναρμολογούν το παζλ του παρελθόντος, μπορούν να εμπλουτιστούν από νέες ανακαλύψεις πηγών, ικανών να τροποποιήσουν την εικόνα του παρελθόντος. Ακόμη και γεγονότα που συμβαίνουν στην ίδια την εποχή που ζούμε, είναι πολύ δύσκολο να τα περιγράψουμε με ακρίβεια και πληρότητα, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους που σχετίζονται με αυτά. ‘Aρα η ιστορία που καταλήγει κάθε φορά στον όποιον παραλήπτη δεν πρέπει να προσεγγίζεται σαν κάτι το απόλυτο, το απολύτως ακριβές ή αδιαμφισβήτητο, αλλά να αντιμετωπίζεται ως το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας ανθρώπων να αποδώσουν και να απεικονίσουν κάποια γεγονότα, με βάση τα επιστημονικά δεδομένα που υπάρχουν μέχρι τη δεδομένη χρονική στιγμή. Με όλα αυτά δεν εννοώ βεβαίως καθόλου ότι δεν πρέπει να μελετάμε Ιστορία ή να αμφισβητούμε τα πάντα χάριν της αμφισβήτησης. Πιστεύω όμως πως πρέπει να ανατρέχουμε σε όσο το δυνατόν περισσότερες πηγές, ανοιχτοί να ανακαλύψουμε κάτι καινούριο, και προσεκτικοί όσον αφορά τα συμπεράσματά μας, που με βάση όσα σύντομα εκτέθηκαν παραπάνω, δεν θα πρέπει να είναι αφοριστικά και να θεωρούνται αδιαμφισβήτητα. Τέλος, η σημαντικότερη, ίσως, πτυχή του όλου θέματος είναι η μελέτη των ίδιων των συναισθηματικών μας αντιδράσεών, όταν βρισκόμαστε απέναντι σε τέτοια ζητήματα. Γιατί να αναστατωνόμαστε τόσο όταν νιώθουμε ότι “θίγουν” την ιστορία “μας”; Γιατί δεν θέλουμε να ερευνώνται τα όποια ιστορικά προβλήματα και από άλλες πλευρές; Γιατί φοβόμαστε τόσο μήπως δει το φως μια ανακρίβεια -λες και εμείς γνωρίζουμε επακριβώς όλα τα γεγονότα; Η απάντηση που συνήθως δίνουμε, είναι ότι έτσι ίσως απειληθούν τα εθνικά μας συμφέροντα ή και η εδαφική ακεραιότητα της χώρας μας. Αυτή η δικαιολογία δεν μπορεί όμως σε καμιά περίπτωση να σταθεί, όταν θυμώνουμε που κάποιος σκηνοθέτης παρουσιάζει τον Αλέξανδρο να έχει ομοφυλοφιλικές τάσεις ή όταν ενθουσιαζόμαστε και χειροκροτάμε παρακολουθώντας τους Πέρσες της εποχής του 6ου π.Χ. αιώνα, να προβάλλονται ως άξεστοι και βάρβαροι από κάποιον άλλο σκηνοθέτη. Οι έντονες αντιδράσεις και η ταύτιση με κάτι έξω από εμάς πρέπει πιστεύω να μας προβληματίσουν και να μας οδηγήσουν να αναρωτηθούμε για τον ίδιο μας τον εαυτό. Αν φανταστούμε τον χρόνο που ερευνά η Ιστορία ως ένα τεράστιο χωνί, που διευρύνεται συνεχώς στην πλευρά που πλησιάζει προς το δικό μας παρόν, καθώς προστίθενται νέα γεγονότα, ενώ η μικρότερης διαμέτρου αρχή του βρίσκεται σε ένα άγνωστο σε μας σημείο εκκίνησης στα μακρινά βάθη του παρελθόντος, σε συνάρτηση και με τα σημεία του χώρου όπου διαδραματίστηκε το κάθε τι, τότε θα αισθανθούμε ότι τα μεγέθη είναι πολύ μεγάλα, για να μπορούμε να είμαστε σίγουροι για τη γνώμη μας και να νιώθουμε ασφαλείς με αυτήν. Οι αντιδράσεις μας λοιπόν απηχούν μάλλον προσωπικά μας εσωτερικά ζητήματα, και όχι τόσο την διάθεσή μας να υπερασπιστούμε την ιστορική αλήθεια. ‘Oταν νιώθουμε λοιπόν πως νοιαζόμαστε πολύ για την ιστορική αλήθεια, ας ρωτήσουμε ειλικρινά τον εαυτό μας: Αν μπορούσαμε να μεταφερθούμε πίσω στον χρόνο και να δούμε με τα ίδια μας τα μάτια σαν κινηματογραφική ταινία κάποιο ιστορικό γεγονός που μας ενδιαφέρει με όλες του τις λεπτομέρειες, θα θέλαμε πραγματικά να αντικρίσουμε την γυμνή και ωμή πραγματικότητα ή θα προσπαθούσαμε ακόμη και τότε να αλλοιώσουμε την εικόνα του προβάλλοντας, ει δυνατόν, επάνω του την επιθυμία μας, τις ψυχολογικές μας ανάγκες, τα κενά μας, τα βάρη μας; Επιθυμούμε να γνωρίσουμε τη γυμνή αλήθεια που αφορά τον εαυτό μας, την οικογένειά μας, την πατρίδα μας και, τελικά, το ανθρώπινο είδος, ή φοβόμαστε βαθιά μπροστά σ’ αυτήν την πιθανότητα, καθώς καταλαβαίνουμε ότι πολλά “άπλυτα” -όχι μόνο των άλλων- “θα βγουν στη φόρα”; Κι αν επιθυμούμε την αλήθεια, είμαστε έτοιμοι γι’ αυτήν, ή μάθαμε να βαφτίζουμε αληθινό αυτό που μας συμφέρει και δεν διαταράσσει τις τεχνητές εσωτερικές μας ισορροπίες; Γιατί παρατηρείται επίσης το φαινόμενο οι άνθρωποι να θέλουμε να ταυτιζόμαστε με σπουδαία επιτεύγματα των προγόνων μας, που βρίσκονται κάπου “έξω” από μας; Μήπως αυτό υποδηλώνει, εκτός από την κακή εκπαίδευση, την ανάγκη μας να προσδιορίσουμε μια αξία για τον εαυτό μας και κάποιο νόημα για τη ζωή μας; Γιατί, άραγε, δυσκολευόμαστε τόσο να γνωρίσουμε την προσωπικότητα και τον βαθύτερο εαυτό μας και να ζήσουμε με την αληθινή μας εσωτερική αξία, βιώνοντας το αληθινό νόημα της ζωής μας, χωρίς να πρέπει να γαντζωθούμε από κάτι βαρύγδουπο και εξωτερικό; Φέρουμε εμείς το κύριο βάρος της ευθύνης ή μήπως μια σειρά γνωστά και άγνωστα “ιστορικά γεγονότα” του χθες μας οδήγησαν σήμερα σε εσωτερικά αδιέξοδα; Πιστεύω πως αυτά και άλλα ερωτήματα που σχετίζονται με την προσέγγιση των ιστορικών γεγονότων από τον κάθε άνθρωπο, δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν δευτερεύοντα ζητήματα ή φιλοσοφικές φλυαρίες κάποιων, αλλά ως θέματα που αγγίζουν και αφορούν άμεσα τον καθένα από μας, ως ζητήματα που επηρεάζουν ουσιαστικά την ποιότητα της ζωής μας, αφού οι ειλικρινείς απαντήσεις που θα δώσουμε σ’ αυτά μπορούν να μας οδηγήσουν σε μεγαλύτερη εσωτερική ελευθερία. Και όσο πιο ελεύθεροι είμαστε, τόσο πιο πολύ μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα προσεγγίσουμε την περίφημη “ιστορική αλήθεια” -αλλά και ό,τι άλλο μας αφορά- , αμερόληπτα και ψύχραιμα, χωρίς φόβο και πάθος.
(1) Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Φιλιώ Χαΐδεμένου, που πέθανε πρόσφατα σε ηλικία 107 ετών και βίωσε την μικρασιατική καταστροφή προσωπικά. Αν και αγαπούσε τον τόπο καταγωγής της και την Ελληνισμό της Σμύρνης, αναφερόταν δημόσια σε βαριά ατοπήματα και του ελληνικού στρατού κατά τον πόλεμο, αλλά και στις αρμονικές σχέσεις των Ελλήνων και των Τούρκων της Σμύρνης πριν τον πόλεμο. Ημερομηνία καταχώρησης: 22.1.2008 |
ΤΟ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΩΝ ΝΕΩΝ
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ο νεωτερικός πολιτισμός άρχισε να αγγίζει τα όριά του. Νέα οξύτατα προβλήματα αναφάνηκαν, όπως το οικολογικό, η εξάντληση των φυσικών πόρων, οι εθνικιστικές συγκρούσεις, η απειλή πυρηνικού ολέθρου, η μετανάστευση από τον Νότο προς τον Βορρά, ο πολλαπλασιασμός συγκεκριμένων ψυχικών ασθενειών λόγω της μοναξιάς, της απουσίας νοήματος της ανθρώπινης ζωής κ.λπ. Νέα ιδεολογικά και φιλοσοφικά ρεύματα άρχισαν να αναδύονται, τα οποία σταδιακά σχημάτισαν τον μετανεωτερικό (postmodern) τρόπο σκέψης, που επιχειρεί να ξεπεράσει τα ποικίλα αδιέξοδα της νεωτερικής εποχής…
Σύμφωνα με τον μετανεωτερικό τρόπο σκέψης, δεν υπάρχει μία και μοναδική πραγματικότητα. Η πραγματικότητα αποτελεί ένα ανθρώπινο ψυχοκοινωνικό κατασκεύασμα (constructionism), το οποίο μεταβάλλεται διαρκώς με το πέρασμα του χρόνου. Το νόημα της ζωής δεν σχετίζεται με ανώτερες αξίες και ιδανικά (αφού και αυτά αποτελούν ανθρώπινο κατασκεύασμα), αλλά με τις ατομικές αναζητήσεις του καθενός. Η μετανεωτερική σκέψη παραμερίζει την πειθαρχία και την τάξη και αναζητά την πολυφωνία, τη δημιουργικότητα, τον αυθορμητισμό, το παράδοξο, την αναζήτηση της απόλαυσης, την ανοχή. Από την άποψη του χρόνου εκείνο που μετρά είναι η απόλαυση του παρόντος και όχι το παρελθόν ως νοήμων ιστορία και το μέλλον ως υπεύθυνη προετοιμασία. Γι’ αυτό και η σημασία του ιστορικού παρελθόντος έχει μειωθεί κατά πολύ στις σύγχρονες μαζικές δημοκρατίες της μαζικής κατανάλωσης. Ο ρόλος της φαντασίαςέχει γίνει πανίσχυρος λόγω του πολιτισμού της εικόνας, αλλά και για τον πρόσθετο λόγο ότι στην μετανεωτερική εποχή μας δεν αναγνωρίζεται κανένα γενικό ιστορικό και φιλοσοφικό πλαίσιο που ερμηνεύει τη ζωή, τη φύση ή το κοινωνικό γίγνεσθαι. Με άλλα λόγια, έχουμε την αποθέωση της σχετικοποίησης των πάντων, η οποία προστιθέμενη στον γενικευμένο ηδονισμό και την ανοχή προς κάθε είδους πειραματισμού, καταλήγει στο να δικαιώνει όλες τις τάσεις και ορέξεις και να προάγει στο έπακρο τις φαντασιώσεις.
Η ιλιγγιώδης επιτάχυνση των ρυθμών της σύγχρονης ζωής μέσα σ’ ένα τέτοιο πλαίσιο οδηγεί στη σύγχυση παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος λόγω της ταχύτατης εναλλαγής του. Ο ατομικός ψυχολογικός χρόνος γίνεται συγκεχυμένος, ιδιαίτερα πιεσμένος και άρα μονίμως αγχωτικός. Γι’ αυτό και οι αγχώδεις διαταραχές πλήττουν σημαντικά ποσοστά του πληθυσμού, αλλά και αρκετούς νέους, ακόμα και παιδιά! Συγχρόνως τα παιδιά και οι έφηβοι δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να επιδοθούν σε ασχολίες που απαιτούν αυτοσυγκέντρωση υπομονή – επιμονή (π.χ. μελέτη λογοτεχνικών βιβλίων, καλλιέργεια βαθύτερων εγκυκλοπαιδικών γνώσεων και αναζητήσεων). Για τον λόγο αυτόν, στις δυτικές κοινωνίες έχουν αυξηθεί κατά πολύ οι νέοι, και όχι μόνον, που είναι ανιστόρητοι, αγεωγράφητοι, με ιδιαίτερα φτωχό λεξιλόγιο στη μητρική τους γλώσσα λόγω των παραπάνω συνθηκών και εξελίξεων. Αυτά όμως σημαίνουν περιορισμένη έως ανύπαρκτη καλλιέργεια, κάνοντας τα παιδιά και τους εφήβους εύκολη λεία του συστήματος και όλων όσοι έχουν ποικιλώνυμα (πανίσχυρα) συμφέροντα χειραγώγησης των νέων.
Καθώς ο σύγχρονος νέος/α αγωνίζεται να διαμορφώσει τη δική του ψυχική ταυτότητα, συναντά σοβαρότατες δυσκολίες. Η τηλεοπτική «πλύση εγκεφάλου» τον ωθεί διαρκώς στον ηδονισμό, στην κυριαρχία του βλέμματος και της απόλαυσης. Με τον τρόπο αυτό βομβαρδίζεται από το μήνυμα πως ζωή = ευχαρίστηση + εντυπωσιασμός. Έτσι, η ανθρώπινη ύπαρξη γίνεται μονοδιάστατη, ναρκισσιστική ενώ το ανθρώπινο πρόσωπο καταντά το άθροισμα των απολαύσεών του. Όμως η ψυχική ταυτότητα για να σχηματιστεί στέρεα και ισορροπημένα χρειάζεται ώριμες (δηλαδή μη ναρκισσιστικές) διαπροσωπικές σχέσεις, νόημα ζωής και αξίες που αντέχουν στον χρόνο, όσα ακριβώς αρνείται η μετανεωτερική σκέψη!
Ο σοβαρός κλονισμός των διαπροσωπικών σχέσεων και των κοινωνικών δεσμών επέφερε πλήθος ψυχολογικών συνεπειών. Η κατάθλιψη αποτελεί μία από τις κύριες διαταραχές της εποχής μας: Ο/η ασθενής νιώθει άδειος, κενός, αισθάνεται ότι η ζωή δεν έχει νόημα, ότι δεν έχει καθόλου ψυχοσωματικές δυνάμεις και ενεργητικότητα, βασανίζεται διαρκώς από επίμονες αρνητικές σκέψεις και μειωμένη αυτοεκτίμηση. Είναι τόσο ενδημική η συναισθηματική διαταραχή της κατάθλιψης, ώστε πρόσφατα διάβαζα πως στη Βρετανία η χρήση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων ξεπέρασε κάθε προηγούμενο και ότι ίχνη τέτοιων φαρμάκων βρέθηκαν στα νερά ποταμών και λιμνών της χώρας! Ένα χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί τα καταθλιπτικά παιδιά και τους εφήβους από τους καταθλιπτικούς ενήλικες είναι ο χρόνιος εκνευρισμός των πρώτων. Η πληθωρική παρουσία της κατάθλιψης ή της δυσθυμίας εναλλάσσεται με τους αγχωτικούς έως φρενήρεις ρυθμούς της σύγχρονης ζωής, διαμορφώνοντας βαθμιαία έναν τύπο ανθρώπου που έχει στοιχεία μανιοκαταθλιπτικά. Αυτό σημαίνει πως έχει στοιχεία μανιακά και καταθλιπτικά συγχρόνως. Ο όρος «μανιοκαταθλιπτικός» στην ψυχιατρική δηλώνει ότι η συμπεριφορά κάποιου είναι αφύσικα υπεραισιόδοξη, σπάταλη, φιλόδοξη και φρενήρης, καθώς και ότι το μανιακό στοιχείο εναλλάσσεται με το καταθλιπτικό της υποτονικότητας και του βαθέος εσωτερικού κενού.
Αυτό το καταθλιπτικό εσωτερικό κενό αποτελεί το υπέδαφος πολλών ψυχολογικών προβλημάτων πέρα από την κλασική κατάθλιψη. Εάν χρονίσει το πρόβλημα ή αν τα ψυχικά τραύματα είναι βαριά, τότε ο νέος μπορεί να έχει ένα βίωμα εσωτερικής νέκρωσης, εμπειρία ιδιαίτερα επώδυνη. Αυτό τον ωθεί να ζητά παθιασμένα διάφορες έντονες εμπειρίες, που θα αντισταθμίσουν το βίωμα της ψυχικής νέκρωσης ή του βασανιστικού κενού. Έτσι εξηγούνται σε μεγάλο βαθμό η τοξικομανία, η νεανική εγκληματικότητα, τα επικίνδυνα σπορ, η απερίσκεπτη έως αυτοκτονική οδήγηση, η χρήση αλκοόλ κ.λπ.
Τελευταία στη σειρά, αλλά όχι και ως προς τη σημασία, είναι η διαπίστωση πως μια άλλη διαταραχή που πλήττει με αυξανόμενο ρυθμό τους νέους είναι η οριακή διαταραχή της προσωπικότητας. Χαρακτηρίζεται από χρόνια και σοβαρή αστάθεια διαπροσωπικών σχέσεων, αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων, αδικαιολόγητες συχνές εκρήξεις, θυμού, ιδιαίτερα συναισθηματική αστάθεια, βασανιστική χρόνια αναποφασιστικότητα και άλλες ενδείξεις. Η οριακή διαταραχή εμφανίζεται συνήθως κατά την είσοδο στην ενηλικίωση, είναι δυσδιάγνωστη και χρειάζεται μακροχρόνια εντατική ψυχοθεραπεία.
ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΑΡΘΡΟ ΕΙΝΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ π. ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΠΑΡΑΒΑΝΤΣΟΥ «ΟΙ ΨΥΧΕΣ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ», ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΑΡΜΟΣ», 2010
| Η αγάπη είναι κατάσταση, τρόπος ζωής.
Η αγάπη είναι πραγματικότητα, που οδηγεί τον άνθρωπο στην φυσική του κατάσταση, την πραγματική. Θέλει προσοχή, όμως. Όταν λες εύκολα «σ’ αγαπώ», τότε και με την ίδια ευκολία σταυρώνεις και αδικείς. Αυτό σε καμιά περίπτωση δεν είναι αγάπη. Η αγάπη μεταμορφώνει και φωτίζει τον άνθρωπο, ο οποίος δεν έχει τίποτε άλλο να δώσει, εκτός από αγάπη, ακόμη και στους σταυρωτές του. +Αρχιμανδρίτης Βαρθολομαίος |
Πατήρ Θεμιστοκλής Μουρτζανός – Φίλοι
ΑΚΟΥΟΜΕΝ ΛΑΛΟΥΝΤΩΝ ΑΥΤΩΝ ΤΑΙΣ ΗΜΕΤΕΡΑΙΣ ΓΛΩΣΣΑΙΣ ΤΑ ΜΕΓΑΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
Αναρωτιόμαστε συχνά οι άνθρωποι αν μιλούμε την ίδια γλώσσα μεταξύ μας. Δεν είναι θέμα φθόγγων. Είναι θέμα περιεχομένου, νοήματος, τι εννοούμε στα όσα σκεφτόμαστε, στα όσα λέμε και στα όσα πράττουμε. «Άλλα λέω, άλλα κάνω και άλλα εννοώ», λέει ένα σύγχρονο τραγούδι (Μ. Χατζηγιάννης). Το μεγαλύτερο παράπονο στις ανθρώπινες σχέσεις είναι η αδυναμία της επικοινωνίας. Τα ζευγάρια μεταξύ τους, οι γονείς με τα παιδιά, οι μικρότεροι με τους μεγαλύτερους δυσκολεύονται.
Είναι το ασύμπτωτο της παιδείας; Είναι η γλώσσα του εγωκεντρισμού την οποία χρησιμοποιούμε χωρίς μέτρο; Είναι η εξουσιομανία μας η οποία μας κάνει να μην δίνουμε σημασία στην σκέψη και τον λόγο του άλλου; Είναι η ανάγκη που μας οδηγεί να σχετιζόμαστε με ανθρώπους με τους οποίους ούτε το αυτονόητο δεν μπορεί να κατανοηθεί; Είναι η αμαρτία, η οποία μας κάνει να μην έχουμε κοινή βάση, αλλά όλα να στηρίζονται στην ιδιοτέλειά μας;
Η Εκκλησία μας λέει πως όλα πηγάζουν από την μη εγκόλπωση της χάριτος του Αγίου Πνεύματος, από την άρνησή μας να Το αφἠσουμε να ενεργήσει στις καρδιές μας. Να μας δώσει την γλώσσα της αγάπης, η οποία μεταφράζεται σε ακρόαση, μοίρασμα, συγχώρεση, υποχώρηση. Να μας δώσει την γλώσσα της χαράς ότι οι άνθρωποι συναντιόμαστε. Την γλώσσα της πίστης, ότι υπάρχει ο Θεός για μας και ότι το θέλημά Του είναι η σωτηρία μας. Την γλώσσα της ελπίδας, ότι ο θάνατος νικιέται διά της Αναστάσεως. Τη γλώσσα της ειρήνης, ότι οι όποιες διαφορές δεν καταργούν την αξία κανενός, καθότι όλοι είμαστε εικόνες Θεού και μπορούμε, αν εκτιμήσουμε ο ένας τον άλλον, να βρούμε, όσο το δυνατόν εφικτότερες λύσεις στις δυσκολίες μας. Την γλώσσα της καλοσύνης και της πραότητας, ότι δεν είναι ο θυμός, η οργή, η εξουσία εις βάρος του άλλου που μας κάνουν σπουδαίους, αλλά η γαλήνη που εκπέμπουμε, το φως και η ηρεμία που καταπραΰνει τις αγωνίες των άλλων, αλλά και τις δικές μας. Την γλώσσα της εγκράτειας, δηλαδή του μέτρου στις χαρές και τις λύπες, της λιτότητας και της ασκητικότητας, που συνεπάγονται την παραίτηση από το ίδιον θέλημα και την οικείωση του θελήματος του Θεού, του Ευαγγελίου δηλαδή.
Το Άγιο Πνεύμα, στην πρώτη Εκκλησία, έδωσε τη δυνατότητα κατά την εορτή της Πεντηκοστής στους αποστόλους να μιλούν και όλοι οι άνθρωποι να ακούν το κήρυγμά τους στην γλώσσα που καταλάβαιναν. Οι Απόστολοι έλαβαν την χάρη, διότι ήταν οι οικείοι του Κυρίου. Αυτοί για τους οποίους ο Χριστός ζήτησε, στην Αρχιερατική του προσευχή, από τον Πατέρα Του να τους διαφυλάξει. Αυτοί που έλαβαν την ευλογία να είναι κοντά στον Κύριο και γεύτηκαν την χαρά της Αναστάσεως και την επαγγελία ότι το Άγιο Πνεύμα θα έρθει να μείνει για πάντα στην ζωή τους. Και όντας κοντά στον Χριστό, διαπιστώνουν ότι η ζωή τους αλλάζει και σε ό,τι αφορά στους ανθρώπους. Οι πρώην αλιείς ιχθύων, οι απλοί και καθημερινοί και κάποτε πολύ αμαρτωλοί άνθρωποι, γίνονται αλιείς ανθρώπων. Οι πρώην κρυβόμενοι και φοβισμένοι μεταμορφώνονται σε ηγέτες. Αυτοί που περίμεναν καθοδήγηση, γίνονται οι καθοδηγητές. Αυτοί που έπεφταν σε λάθη, τώρα γνωρίζουν την οδό. Αυτοί που έβλεπαν τον Χριστό ως βασιλιά της γης, τώρα θα εργαστούν για την Βασιλεία των ουρανών, ώστε να μεταμορφώσει τις καρδιές τω ανθρώπων. Αυτοί που δεν είχαν φύγει ποτέ από τον τόπο τους, θα κάνουν όλη την γη τόπο της καρδιάς τους. Αυτοί που μιλούσαν την γλώσσα της εποχής, θα γίνουν οι εκφραστές της γλώσσας που μιλά στις καρδιές όλων των ανθρώπων, όλων των καιρών, μια γλώσσα που δίνει ζωή ακόμα και σε όσους κατοικούν στον θάνατο.
«Ακούομεν λαλούντων αυτών ταις ημετέραις γλώσσαις τα μεγαλεία του Θεού» (Πράξ. 2, 11). «Τους ακούμε να μιλούν στις γλώσσες μας για τα θαυμαστά έργα του Θεού», έλεγαν όλοι όσοι άκουγαν τους αποστόλους μετά την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος να μιλούνε. Και θαυμαστά είναι τα έργα του Θεού διότι αναφέρονται στο μυστήριο της θείας οικονομίας, στον ερχομό του Χριστού στον κόσμο, στην σταύρωση και την ανάστασή Του, αλλά και την σωτηρία του καθενός ανθρώπου από το κακό και τον θάνατο. Ο Θεός που όχι μόνο δημιούργησε, αλλά και ανακαίνισε τον άνθρωπο με την δική Του παρουσία. Ο θεός που φανερώνεται στην Εκκλησία με την χάρη του Αγίου Πνεύματος και δίνει νόημα και ελπίδα στον άνθρωπο. Που του δίνει την ευκαιρία να μιλήσει μία νέα γλώσσα, αυτή της αλήθειας, της αγάπης, της λύτρωσης. Μία γλώσσα που ενώνει και δεν χωρίζει. Που μας κάνει να υπερβαίνουμε τον χρόνο. Που δροσίζει την φλόγωση της ύπαρξης, η οποία δεν ξέρει από πού να πιαστεί. Που γεμίζει το κενό της μοναξιάς με την χαρά της προσωπικής παρουσίας του Χριστού και την δύναμη της ελπίδας ότι κανένα κακό δεν είναι τόσο ισχυρό, καμία ήττα, καμία απόρριψη, κανένα περιθώριο, ούτε ο θάνατος ο ίδιος δεν μπορούν να μας αφαιρέσουν την όντως Ζωή.
Ο κόσμος μας σήμερα φαίνεται ότι δεν καταλαβαίνει την γλώσσα της Εκκλησίας, γιατί δεν θέλει να την ακούσει. Τα αδιέξοδα νοήματος, η απουσία αληθινής πνευματικότητας, η μόνιμη κρίση στις σχέσεις μας είναι σημάδια τα οποία θα έπρεπε όσους θέλουμε να ακούσουμε και να μιλήσουμε την γλώσσα του Πνεύματος να μας προβληματίσουν και να μας αφυπνίσουν. Να λειτουργήσουμε αποστολικά τόσο εντός των καρδιών μας, όσο και στις σχέσεις μας με τους άλλους. Να επιμείνουμε στην γλώσσα της Εκκλησίας και να παλέψουμε για την μεταμόρφωση της ζωής και του κόσμου μας. Να μην αντιγράφουμε την γλώσσα του κόσμου, αλλά να την μπολιάζουμε και να την μεταμορφώνουμε με την γλώσσα του Ευαγγελίου του Χριστού.
Η επιδημία του Πνεύματος κατά την εορτή της Πεντηκοστής είναι ευκαιρία να αναβαπτιστούμε στην γλώσσα της πίστης, της ελπίδας, της αγάπης, στην γλώσσα των καρπών που φέρνει το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος και να ξαναβρούμε νόημα και χρόνο αληθινό στην ζωή της Εκκλησίας. Εμείς ας λειτουργούμε στο «μιλώ για την αγάπη, πράττω τα έργα της αγάπης, εννοώ την αγάπη». Την οδό του Χριστού δηλαδή, όπως φανερώνεται εν Πνεύματι Αγίω!
π. Θεμιστοκλής Μουρτζανός
Κέρκυρα, 27 Μαΐου 2018
χρηστος παπαδοπουλος δε μιλάμε τη γλώσσα της αγάπης…για αυτό και δεν καταλαβαίνει κανένας κανένα…πολύ απλά γιατί ο καθένας μας μιλά διαφορετική γλώσσα,τη γλώσσα της ιδιοτέλειας,του βολέματος,του αποκλειστικού και ατομικού…….ετσι μιλώντας διαφορετικές γλώσσες πως θα υπάρξει επικοινωνία και κατανόηση του διπλανού σου;Θεία Φώτηση για να μιλήσουμε την ίδια γλώσσα,τη γλ΄ωσσα της αγάπης..
“Οι περισσότεροι άνθρωποι αγαπάνε αυτό που προσποιούμαστε ότι είμαστε. Και για να διατηρήσουμε την αγάπη τους, συνεχίζουμε να προσποιούμαστε, μέχρι που στο τέλος μαθαίνουμε κι εμείς να αγαπάμε την ψεύτικη εικόνα μας. Είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι μένουν κλειδωμένοι σε αυτήν την εικόνα και το λυπηρό είναι ότι τη συνηθίζουν. Είναι εξαρτημένοι από τη μάσκα τους. Αγαπάνε τις αλυσίδες τους….”
Όλο και περισσότερο συνειδητοποιώ ότι σχεδόν καμία από τις σκέψεις που κάνουμε δεν μας ανήκει. Στην πραγματικότητα, όλες μας τις σκέψεις τις έχουν κάνει αμέτρητοι άλλοι άνθρωποι πριν από μας.
Κι ωστόσο, θα σας έχει τύχει πράγματα που θεωρητικά γνωρίζατε να παίρνουν άλλο νόημα μέσα από ένα βίωμα, μια εμπειρία και τότε μια φράση πολλάκις ειπωμένη να αντηχεί στα αυτιά σας διαφορετικά και να έρχεται να συμπυκνώσει μέσα σε λίγες λέξεις μια βιωμένη ‘αλήθεια’. Και αυτή είναι η διαφορά ανάμεσα σε μια σκέψη, μια ιδέα και ένα βίωμα- ότι μπορείς πια να διεκδικείς την ιδιοκτησία του, γιατί το βίωμα είναι αποκλειστικά δικό σου και είναι μοναδικό- ακόμα κι όταν δανείζεσαι τα λόγια κάποιου άλλου για να το περιγράψεις…
Κάπως έτσι ήρθε η φράση του τίτλου, «Βλέπουμε τα Πράγματα όχι όπως Είναι αλλά όπως Είμαστε» (Anais Nin) να συμπυκνώσει την απορία μου για το γεγονός ότι δύο άνθρωποι που έχουν κάνει την ίδια διαδρομή την έχουν αποτυπώσει ο καθένας με το δικό του τόσο διαφορετικό τρόπο, έτσι που το ποια είναι τελικά η ‘αλήθεια’- αν υπάρχει κάτι τέτοιο- να έχει λίγη ή και ελάχιστη σημασία, μιας και ο καθένας έχει διαμορφώσει τη δική του εντελώς υποκειμενική εκδοχή.
Ανάμεσα στους δύο αυτούς ανθρώπους υπάρχει διαφορά στον τρόπο που βλέπουν τα πράγματα, υπάρχει διαφωνία, υπάρχει παρεξήγηση… Και λες: εντάξει… δεν είναι τόσο περίεργο να συμβαίνει αυτό όταν ο άλλος αγνοεί ένα μέρος από τα δεδομένα. Θεωρείς αφελώς ότι αν του παραθέσεις τα γεγονότα τότε δε μένει παρά να δει ότι τα συμπεράσματα και οι ερμηνείες του είναι εσφαλμένες. Όμως πέφτεις σε πλάνη…γιατί ακόμη κι όταν τα κομμάτια του παζλ είναι όλα τοποθετημένα επάνω στο τραπέζι- ο άλλος και πάλι μοιάζει να μην είναι διατεθειμένος να συλλάβει αυτό που είναι μπροστά στα μάτια του.
Στην πραγματικότητα τα γεγονότα είναι τελείως ουδέτερα- τόσο όσο να πεις ότι σου τηλεφώνησα 5 φορές μέσα σε αυτή την εβδομάδα ή ότι σου ζήτησα να με συναντήσεις στο τάδε μέρος. Κι ύστερα έρχεται το μυαλό του καθενός μας να τα χρωματίσει έτσι που από ουδέτερα γίνονται υποκειμενικά καθώς τα ερμηνεύουμε μέσα από τα φίλτρα της προσωπικής μας αντίληψης.
Η αλήθεια καταλήγει να είναι προϊόν των αντιλήψεων μας, αρχικά χρωματισμένων από την προσωπική μας εμπειρία και ύστερα επεξεργασμένων μέσα από την τρέχουσα συναισθηματική μας κατάσταση, έτσι που να τροποποιείται ακόμη περισσότερο.
Μέχρι το σημείο αυτό, ένα ουδέτερο γεγονός έχει περάσει από μια τέτοια επεξεργασία που το τι έχει πραγματικά συμβεί και το τι έχουμε επινοήσει ότι συνέβη γίνεται πραγματικά θολό. Και είναι φυσικό, γιατί ο καθένας μας είναι μοναδικά διαφορετικός και γιατί έτσι λειτουργεί το μυαλό μας.
Το πρόβλημα είναι ότι πολύ συχνά οι άνθρωποι ‘σηκώνουμε’ τις προσωπικές μας αλήθειες ως λάβαρο σε σταυροφορία, ως την απόλυτη αλήθεια- μη διατεθειμένοι να αναρωτηθούμε καν πως ο άλλος έχει βιώσει την ίδια ιστορία και γιατί, μη διατεθειμένοι να ακούσουμε, να κατανοήσουμε, να λάβουμε υπόψη μας…και συχνά προτιμώντας να μείνουμε σε εκδοχές της αλήθειας που μόνο περισσότερο πόνο μας προκαλούν.
Κάποιος πολύ σοφά έχει πει ότι «οι άνθρωποι φτιάχνουμε ιστορίες και ύστερα καλουπώνουμε τη ζωή μας με βάση τις ιστορίες που έχουμε πει στον εαυτό μας;». Πώς; Οι ιστορίες που λέμε στον εαυτό μας επηρεάζουν τις πράξεις μας που με τη σειρά τους επηρεάζουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας που επηρεάζουν τις πράξεις μας που… κ.ο.κ. Καταλαβαίνετε νομίζω…
Αν εμείς οι ίδιοι κατασκευάζουμε τις ιστορίες μας δημιουργώντας το νόημα της ζωής μας, αναλογιστείτε πόσο μεγαλύτερη σημασία έχει να συνειδητοποιήσουμε ότι- ναι, υπάρχει πιθανότητα να έχουμε σφάλλει και να επιτρέψουμε στον εαυτό μας να εξετάσει τις όποιες άλλες εκδοχές των πραγμάτων…να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να κοιτάξουμε μια κατάσταση από απόσταση βάζοντας για λίγο στην άκρη πολλά από όσα πιστεύουμε…
Η παραδοχή ότι η ανθρώπινη αντίληψη συχνά είναι εσφαλμένη έχει εξαιρετική σημασία γιατί μόνο κάνοντας την μπορούμε να διερωτηθούμε επάνω στην ίδια τη διαδικασία της σκέψης μας. Εφόσον συνειδητοποιήσουμε ότι τα γεγονότα είναι ουδέτερα και δεν έχουν παρά το νόημα που τους έχουμε δώσει, τότε ένα βήμα παρακάτω μπορούμε να να αναρωτηθούμε για ποιο λόγο τους δώσαμε το συγκεκριμένο νόημα.
Και επανέρχομαι στη φράση της Αnais- “Βλέπουμε τα πράγματα όχι όπως είναι αλλά όπως είμαστε”– θέλοντας να τονίσω ότι το νόημα που αποδίδουμε στα πράγματα έχει άμεσα να κάνει με το ποιοι είμαστε και το ποιοι είμαστε συνδέεται άρρηκτα με το τι πιστεύουμε, έτσι που οι ερμηνείες και τα συμπεράσματά μας για τους ανθρώπους και τα γεγονότα συχνά να αφορούν περισσότερο εμάς τους ίδιους και τον τρόπο με τον οποίο τείνουμε να προσλαμβάνουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας…
Οι προηγούμενες εμπειρίες μας και οι ιστορίες που έχουμε φτιάξει μέσα από αυτές αποτελούν τα γυαλιά μέσα από τα οποία βλέπουμε τα πράγματα. Και όπως έχει πει και ο Αbraham Maslow «αν συνεχώς κρατάω στα χέρια μου ένα σφυρί τότε θα βλέπω παντού γύρω μου καρφιά» . Mε την ίδια λογική που ένας πλαστικός χειρουργός μπορεί να βλέπει την παραμικρή ατέλεια ως κάτι που χρειάζεται «φτιάξιμο», γιατί αυτό είναι το φίλτρο μέσα από το οποίο προσλαμβάνει τον κόσμο…
Οι άνθρωποι έχουμε την ανάγκη να νοηματοδοτούμε τα πράγματα, να τα τακτοποιούμε μέσα μας με ένα συνεκτικό και σημαίνοντα τρόπο, έτσι που να αποτελούν ένα οργανωτικό σχήμα για τις επόμενες εμπειρίες μας. Η επίγνωση του ότι ο καθένας μας βλέπει τον κόσμο μέσα από το δικό του προσωπικό φίλτρο και ότι για αυτό το λόγο υπάρχουν περισσότερες από μια εκδοχές της αλήθειας μπορεί να είναι εξαιρετικά βοηθητική για τη ζωή μας.
Αφενός γιατί αν καταλάβουμε ότι καθένας μας μπορεί να βιώνει τις ίδιες καταστάσεις εντελώς διαφορετικά, μπορούμε να αποκτήσουμε μια βαθύτερη κατανόηση των άλλων ανθρώπων και συχνά να είμαστε λιγότερο σκληροί μαζί τους σε περιπτώσεις διαφωνίας ή σύγκρουσης, γλιτώνοντας και εμάς και εκείνους από περισσότερο πόνο και ταλαιπωρία. Και αφετέρου, διότι αν καταλάβουμε ότι ο τρόπος που βλέπουμε τα πράγματα βασίζεται στις πεποιθήσεις μας, ενδεχομένως να θελήσουμε να δούμε ποιες ακριβώς είναι αυτές, πως έχουν παγιωθεί και ίσως να επιλέξουμε να τις αναθεωρήσουμε ή να τις επαναπροσδιορίσουμε.
Σκεφτείτε το λίγο: Βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τη δική μας προοπτική αλλά έχουμε τη δύναμη να επηρεάζουμε αυτή την προοπτική, έχουμε τη δυνατότητα να προκαλούμε τον ίδιο μας τον εαυτό και τη διαδικασία της σκέψης μας. Και μερικές φορές το μόνο που χρειάζεται είναι να είμαστε διατεθειμένοι απλά… να ΜΕΤΑΚΙΝΗΘΟΥΜΕ…
Την αλήθεια την «φτιάχνει» κανείς ακριβώς όπως φτιάχνει και το ψέμα. Oδυσσέας Ελύτης, 1911-1996
Η αλήθεια δεν είναι ποτέ μόνο μία. Γι’ αυτό και δεν υπάρχει. Εric-Emmanuel Schmit
Μια μεγάλη αλήθεια είναι μια αλήθεια της οποίας το αντίθετο είναι επίσης μια αλήθεια. Thomas Mann, 1875-1955
Οι πεποιθήσεις είναι μεγαλύτεροι αντίπαλοι της αλήθειας από τα ψέματα. Friedrich Nietzsche,1844-1900
Οι προκαταλήψεις είναι τα συντρίμμια παλιών αληθειών. Maxim Gorky,1868-1936
Γράφτηκε για και δημοσιεύτηκε στο Beau Sillage
της Έλενας Καμπισοπούλου, Θεραπεύτρια-Ψυχολόγος ΜSc.
Θεράπευσε τον κόσμο σου
Του Αργύρη Σ. Μάρδα
Στο γραφείο μου υπάρχει ένα θέμα που είναι πάντα στην κορυφή των συζητήσεων με τους συνεργάτες μου:
- Πώς θα μπορούσαμε να συμβάλουμε στην θεραπεία του σύμπαντος που όλοι ζούμε; Πώς θα καταφέρναμε να συνεισφέρουμε σε μια βελτίωση που θα μπορούσε να οδηγήσει στην θεραπεία;
- Ποια είναι η δικιά μας ευθύνη ως μια μέθοδος που ασχολείται με την ψυχολογία (Expansion Method) αλλά και ποια είναι η προσωπική ευθύνη του κάθε ανθρώπου σε αυτή την διαδικασία;
- Και γιατί όλοι μας νιώθουμε ότι υπάρχει κάτι μεγαλύτερο από εμάς που δεν το βλέπουμε, αλλά το νιώθουμε;
- Γιατί ασχολούμαστε με τον πνευματικό μας κόσμο όταν κάτι κακό μας έχει συμβεί; Γιατί να είναι η τελευταία επιλογή και όχι η πρώτη;
Η αλήθεια είναι ότι η εποχή που ζούμε δίνει απεριόριστες πληροφορίες για το υλικό μας επίπεδο. Ό,τι αφορά το σώμα μας, την βιολογία και ανατομία μας. Αυτό που λείπει είναι η ανάλυση και η επιστημονικοποίηση της Πνευματικότητας για την ολοκληρωτική κατανόηση της ανθρώπινης εμπειρίας.
Και γιατί να είναι τόσο σημαντικό να κατανοήσουμε την Πνευματικότητά μας;
Αν θέλουμε να θεραπεύσουμε τον κόσμο μας χρειάζεται να γνωρίζουμε την ανθρώπινη ύπαρξή μας σε όλο της το μεγαλείο. Η κατανόηση που αναζητούμε είναι ολιστική και χρειάζεται αποδείξεις. Γνωρίζοντας και κατανοώντας το πνευματικό μας επίπεδο το ίδιο καλά με το όσο γνωρίσουμε το υλικό μας, μας προφέρει όλα τα “εργαλεία” που χρειαζόμαστε να καταφέρουμε ολοκληρωτική θεραπεία της ζωής και καθημερινότητάς μας.
Η θεραπεία
Ο κόσμος μας νοσεί; Αν η απάντηση είναι θετική τότε πρέπει να γνωρίζουμε την ασθένειά του. Στο στρογγυλό τραπέζι των γραφείων της Expansion Method έχουμε καταλήξει ότι αυτή η “ασθένεια” έχει ένα όνομα και αυτό είναι: ο “Ανθρώπινος Εγωισμός”.
Είναι αυτό που μας διαχωρίζει, μας κάνει να νιώθουμε μοναδικοί και μας επιβάλει το αίσθημα της προσωπικής επιβίωσης. Είναι αυτός που μας κάνει να τσακωνόμαστε και όχι να συγχωρούμε, να εκμεταλλευόμαστε και όχι να εμπνέουμε, να εξουσιάζουμε και όχι να ενδυναμώνουμε. Είναι αυτός που μας κάνει να μην εκφράσουμε τα συναισθήματά μας γιατί νομίζουμε ότι θα τον εκθέσουμε και θα τον αποδυναμώσουμε. Είναι πανούργος, πανέξυπνος και ταυτόχρονα απαραίτητος στην ζωή μας.
Αν όμως ενσωματώσουμε την πνευματικότητα στην καθημερινότητά μας, ο εγωισμός μας ηρεμεί, χαλαρώνει και μπαίνει στην θέση του. Γιατί, βλέπεις αγαπητέ αναγνώστη, ο εγωισμός είναι αυτός που με κινεί να γράψω αυτό το άρθρο. Είναι αυτός που με ωθεί να κάνω ομιλίες, να μοιράζομαι τις γνώσεις μου. Είναι αυτός που με κάνει να προσπαθώ να βελτιώνω τις σχέσεις μου με τους άλλους ανθρώπους αλλά και με τον ίδιο τον εαυτό μου. Γιατί όταν συνδυαστεί η Πνευματικότητα με την Λογική, τότε ο Εγωισμός κατανοεί, ότι εγώ με εσένα είμαστε το ίδιο και όσο σε βοηθάω, τόσο βοηθάω τον εαυτό μου. Το ξέρει. Το γνωρίζει και το επιθυμεί.
Η Θεραπεία του Σύμπαντός μας δεν είναι η εξάλειψη του εγωισμού. Είναι η επανατοποθέτησή του στο κατάλληλο υγιές πλαίσιο.
Η Ευθύνη μας
Η δική μας ευθύνη ως μια επιστημονική μέθοδος είναι να απλοποιήσουμε τις πληροφορίες που μας παρέχονται με έναν τρόπο ώστε να γίνουν κατανοητές από το ευρύ κοινό. Η δική σου προσωπική ευθύνη είναι να γνωρίζεις αυτές τις πληροφορίες και να αποφασίσεις να τις εισάγεις στην καθημερινότητά σου.
Για τα «Κάτοπτρα» του Γιώργου Δουατζή – γράφει ο Μάριος Μπέγζος
Υπαρξιακό κέντημα λόγου
Γιώργος Δουατζής, Τα Κάτοπτρα, εκδ. στίξις, Αθήνα 2017.
Πριν αρχίσω τον σχολιασμό για Τα Κάτοπτρα του Γιώργου Δουατζή, θα ήθελα να παραθέσω ένα μικρό απόσπασμα του βιβλίου: Θα διανύσουμε έτσι κι αλλιώς το δρόμο της ύπαρξης. Ας τον ομορφύνουμε. Θα τρέχει η ζωή, με ή χωρίς εμάς. Ας τη σεβαστούμε. Θα καίγονται άνθρωποι στη φωτιά της μισαλλοδοξίας, της μικροψυχίας. Ας τους συγχωρήσουμε. Θα πηγαίνουν, ως φαίνεται, πάντα μαζί τα φάρμακα ίασης και τα θανατηφόρα όπλα. Ας εξοικειωθούμε με την οφειλόμενη αντίσταση. Θα μας πικραίνουν με το φθόνο τους. Ας τους λυπηθούμε. Θα μας γνέφει ισοβίως ο Τζορντάνο Μπρούνο μέσα από τις στάχτες της σκοταδιστικής πυράς που τον κατέκαψε πριν τέσσερις αιώνες. Οι Ιερές Εξετάσεις θα αναπαράγονται κάθε φορά με άλλο προσωπείο. Ωστόσο, η ζωή θα προχωράει. Με πόσες αφέσεις προχωράει η ζωή;
. Είκοσι τέσσερα δοκίμια, ισάριθμα πραγματεύονται πολυάριθμα θέματα υπαρξιακής ανησυχίας και μεταφυσικής εγρήγορσης όλων μας.
. Στην αρχέγονη ελληνική γλώσσα λέγεται «ποίημα» από το ρήμα «ποιώ», δηλαδή δημιουργώ, κάνω, πράττω, κατασκευάζω, καθετί που ποιείται εκ του μηδενός.
Ο τίτλος Τα Κάτοπτρα είναι απαράμιλλος και εφάμιλλος του περιεχομένου του βιβλίου. Κάτοπτρα είναι οι καθρέφτες δηλαδή καθετί υλικό, στερεό ή υγρό, που αντικατοπτρίζει και καθρεφτίζει το παν στην ζωή μας. Όχι μόνο ο κατασκευασμένος από ανθρώπινα χέρια καθρέπτης ή η επιφάνεια ενός υαλοπίνακα που αντικατοπτρίζει, αλλά ακόμα και η ακατασκεύαστη μέσα στην φύση επιφάνεια του νερού σε μια ήρεμη λίμνη είναι που αντικαθρεπτίζει τα εικονιζόμενα όντα.
Θεμελιώδης ελληνική εμπειρία είναι η όραση την οποία το κάτοπτρο καταξιώνει στο έπακρο. Στην ελληνική κοσμοθεωρία ισχύει η ρήση: «ό,τι υπάρχει βλέπεται» και «ό,τι είναι φαίνεται». Η φιλοσοφία ως πρωταρχική ελληνική επινόηση παγκοσμίως και διαχρονικά, τόσο ως λέξη (φιλοσοφία = φιλία σοφίας) που μένει αμετάφραστη στις ευρωπαϊκές γλώσσες, όσο και ως ιστορική πραγματικότητα, θεμελιώνεται στην κριτική επερώτηση της παραπάνω ρήσης: «ό,τι φαίνεται είναι;» ή μήπως «τα φαινόμενα απατούν»; «Τι είναι το ον;» δηλαδή καθετί που είναι και υπάρχει.
Άραγε είναι μόνο οτιδήποτε φαίνεται και βλέπεται ή και κάτι άλλο ακόμα, περισσότερο, βαθύτερο, παραπέρα; Τι είναι στ’ αλήθεια αυτό που φαίνεται ότι είναι; Η διαστολή του φαίνεσθαι από το είναι και η ζήτηση της αλήθειας σε αυτό που είναι πάντα και, όταν όλα έρχονται και παρέρχονται, αυτό μένει και παραμένει, ακόμα κι όταν δεν φαίνεται πια, σαν την ψυχή του ανθρώπου μέσα στο σώμα του που φθείρεται, είναι το τιτάνιο εγχείρημα που λέγεται και είναι η φιλοσοφία.
Το κάτοπτρο υπηρετεί την όραση. Ο καθρέπτης είναι λειτουργός της θεωρίας, της θωριάς που εμβιώνεται στο «θέατρον», τον τόπο της θεωρίας / θωριάς / ματιάς. Η αλήθεια βλέπεται δηλαδή θεωρείται με κάτοπτρα, ποτέ γυμνή και μόνη της, απ΄ ευθείας. Η αλήθεια είναι σαν τον ήλιο που φωτίζει και θερμαίνει, αλλά τυφλώνει όποιον τον αντικρύσει κατάματα, με γυμνό οφθαλμό, χωρίς ματογυάλια ή δίχως κάτοπτρα.
Ο Γιώργος Δουατζής τιτλοφορεί τα ποιητικά του δοκίμια, που ο Σεφέρης ονόμαζε «δοκιμές», δηλαδή απόπειρες και δοκιμασίες, επακριβέστατα ως Τα Κάτοπτρα. Όλα όσα γράφει είναι καθρέπτες της αλήθειας της ζωής μας.
Μόνο με κάτοπτρα βλέπουμε την αλήθεια κι έτσι την πλησιάζουμε χωρίς να την κατέχουμε, την αγαπάμε χωρίς να μας ανήκει και την φιλούμε («φιλο-σοφία) όπως οι ερωτευμένοι φιλούνε και φυλάνε ο ένας τον άλλον. Το φιλί και η φιλία, το «φιλώ» και το «φυλώ», με –ι- ή με –υ- σαν το «φιλάω» και το «φυλάω», ο σωματοφύλακας και ο δεσμοφύλακας, ο εραστής κι ο ζηλωτής (ζηλιάρης) απέχουν μόλις μια τρίχα ή ένα γράμμα του αλφαβήτου μας!
Η αρχαιότερη μαρτυρία για τα κάτοπτρα βρίσκεται στην ελληνική μυθολογία με τον εκπάγλου καλλονής νεαρό Νάρκισσο. Ο συνεχής αυτοθαυμασμός του στο κάτοπτρο της λίμνης επέφερε τον θάνατό του. Η αλήθεια δεν εξασφαλίζεται με την ωραιότητα, αλλά αντιθέτως η ομορφιά σώζεται από την αλήθεια που βρίσκεται στο «μέτρον» και όχι στην «ύβριν» του εγωτικού νοσηρού αυτοθαυμασμού.
Επόμενη αρχαία μαρτυρία κατόπτρων είναι η Βίβλος. Στην Παλαιά Διαθήκη απαγορεύεται η ειδωλοποιία: «ου ποιήσεις σεαυτώ είδωλον ουδε παντός ομοίωμα» και ο Θεός μένει αόρατος αλλά όχι αόμματος! Στην Καινή Διαθήκη πάλι γράφεται το εξής: «άρτι γαρ βλέπομεν ως εν εσόπτρω, εν αινίγματι, όταν δε έλθη το τέλειον, οψόμεθα πρόσωπον προς πρόσωπον».
Όσοι επιμένουν ανελλιπώς να τραβάνε προσωπικές φωτογραφίες, με το πρόσχημα της επιθυμίας τους να αποθανατίσουν το παρόν, συνήθως δεν συνειδητοποιούν ότι το χάνουν.
Το παρόν ανιχνεύεται και βιώνεται μόνο μέσα από την αδιάψευστη αμεσότητα του καθρέφτη:
Το «κάτοπτρο» του εκάστοτε συνομιλητή, τα αναπόφευκτα συναισθήματα και τις σκέψεις που γεννά η τριβή με την καθημερινότητα.
Κάτι παρόμοιο συντελείται και καθώς γράφω.
Με αφορμή την επαφή την επαφή του εσωτερικού μου παρατηρητή με τα εξωτερικά ερεθίσματα, τεντώνομαι να συλλάβω αυτό που εντός μου εγκυμονείται στο εδώ και το τώρα της μέσα μου πραγματικότητας.
Η προοπτική της γέννας και του μοιράσματος ανακουφίζει την υπαρξιακή μου αγωνία. Δίνει πρόσκαιρα νόημα σε μια ζωή που δεν έχει την ανάγκη να ξεγελαστεί με απάτες και ψευτοπράμματα.
Αυτό το αέναο φλερτ με την εσωστρέφεια τρέφει την ελπίδα της βεβαιότητας πως τίποτα τελικά σ’ αυτήν την ζωή δεν πάει χαμένο.
Έφτασε να πιστεύει πως ξέρει τι είναι το καλό & το κακό.
Γράφει ο Γιώργος Βασιλορεΐζης
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας ιερωμένος που έκρινε τις πράξεις των ανθρώπων & τους έβαζε να μετανοούν.Έφτασε να πιστεύει πως ξέρει τι είναι το καλό & το κακό.
Ένα πρωί,εμφανίστηκε ένας άγγελος. «Ο Θεός με έστειλε για να σου δείξω κάτι»,του είπε.Τον πήρε & τον μετέφερε με θαυμαστό τρόπο πίσω από ένα θάμνο. «Πες μου τι βλέπεις;»,τον ρώτησε. «Βλέπω έναν πλάτανο με παχύ ίσκιο & μια βρύση με δροσερό νερό να ρέει πλάι του»,αποκρίθηκε αυτός. «Τώρα θα πρέπει να μου υποσχεθείς πως ό,τι & να δεις να συμβαίνει,δεν θα επέμβεις».
Ο ιερέας συμφώνησε. Μετά από λίγο,εμφανίστηκε ένας πλούσιος με το άλογό του & σταμάτησε να πιει νερό & να ξαποστάσει.Ήπιε νερό & ξάπλωσε για λίγο κάτω από το δροσερό ίσκιο του πλάτανου,όπου πήρε έναν υπνάκο.Ύστερα ξύπνησε,ανέβηκε στο άλογό του & συνέχισε το δρόμο του,αφήνοντας όμως πίσω του ένα πουγγί παραγεμισμένο με χρυσές λίρες.
Μετά από λίγη ακόμη ώρα,ένας δεύτερος άνθρωπος εμφανίστηκε πεζός & σταμάτησε να πιει νερό.Ξαφνικά,είδε το πουγγί με τις λίρες, το σήκωσε & άρχισε να χοροπηδά από χαρά.Έβαλε το πουγγί στην τσέπη του & χωρίς να χάσει καιρό,έτρεξε να εξαφανιστεί.Λίγο αργότερα,ένας τρίτος άνθρωπος, έφτασε κι αυτός στη βρύση.
Την ώρα όμως που έπινε νερό,επέστρεψε ο πλούσιος,ο οποίος είχε στο μεταξύ αντιληφθεί ότι είχε χάσει το πουγγί του & γύρισε να το αναζητήσει.Μόλις λοιπόν είδε τον άλλο άνθρωπο,άρχισε να τον κατηγορεί ότι του έκλεψε το πουγγί με τις λίρες & να του ζητά να του τις επιστρέψει.Άρχισαν να καυγαδίζουν & πάνω στον καυγά, ο πλούσιος έσπρωξε απότομα τον άλλο, εκείνος έπεσε στο έδαφος κι έσπασε το σβέρκο του σε μια απ’ τις ρίζες του πλάτανου.Ο πλούσιος πανικόβλητος,ανέβηκε στο άλογό του κι εξαφανίστηκε…
«Πες μου τώρα», είπε ο άγγελος στον ιερέα. «Τι πιστεύεις γι’ αυτά που είδες, ήταν καλά ή κακά;»
«Καλέ μου άγγελε»,απάντησε εκείνος,» η ψυχή μου είναι βαριά από το κακό που είδα να συμβαίνει μπροστά στα μάτια μου,χωρίς να μπορώ να αντιδράσω.Ο ένας έκλεψε το πουγγί που δεν ήταν δικό του,ο άλλος κατηγόρησε άδικα έναν αθώο άνθρωπο & από πάνω τον σκότωσε,χωρίς μάλιστα να τιμωρηθεί.»
«Δεν γνωρίζεις όμως ακριβώς την ιστορία», αποκρίθηκε ο άγγελος.»Ο πλούσιος που ήρθε πρώτος στη βρύση, είχε καταπατήσει τα χωράφια του δεύτερου & τα δικαστήρια τον είχαν δικαιώσει, όπως κάνει πάντοτε η ανθρώπινη δικαιοσύνη, ν’αδικεί τους φτωχούς & να αθωώνει τους πλούσιους. Η θεία δικαιοσύνη όμως απαιτούσε ο πλούσιος να πληρώσει το χρέος του και αυτός ήταν ο τρόπος που επέλεξε ο Θεός για να συμβεί αυτό.
Ο τρίτος άνθρωπος,αυτός που σκοτώθηκε,είχε δολοφονήσει τον αδελφό του,χωρίς να το υποψιαστεί κανείς,ούτε & να τον κατηγορήσει.Οι τύψεις του όμως ήταν τέτοιες, που γονατιστός παρακάλεσε το Θεό να τον απαλλάξει απ’ το βάρος που κουβαλούσε.Αυτός ήταν ο τρόπος που βρήκε ο Θεός για ν’ ανταποκριθεί στην προσευχή του.
Ο ιερέας κοίταξε τον άγγελο εμβρόντητος, μην ξέροντας τι να πει. «Πήγαινε λοιπόν», τον αποχαιρέτησε ο άγγελος » & να θυμάσαι πόσο λίγα γνωρίζεις, ώστε να μπορείς ν’ αποφασίσεις τι είναι καλό & τι κακό.»
Η συναισθηματική μας κατάσταση σε μια δεδομένη στιγμή, μπορεί να επηρεάσει αυτό που βλέπουμε, σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας που δημοσιεύονται στo επιστημονικό journal, Psychological Science.
Σε αυτή την έρευνα, οι ψυχολόγοι διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες είδαν ένα ουδέτερο πρόσωπο να χαμογελάει περισσότερο όταν συνδυαζόταν με μια αόρατη θετική εικόνα.
Η έρευνα δείχνει ότι οι άνθρωποι έχουν ενεργητική αντίληψη, υποστηρίζει η ψυχολόγος Έρικα Σίγκελ του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια.
Δεν δεχόμαστε παθητικά τις πληροφορίες στον κόσμο και στη συνέχεια αντιδρούμε σε αυτές. Κατασκευάζουμε τις αντιλήψεις του κόσμου μας ως αρχιτέκτονες της δικής μας εμπειρίας. Τα συγκινησιακά συναισθήματά μας, αποτελούν καθοριστικό παράγοντα της εμπειρίας που δημιουργούμε, εξηγούν οι ψυχολόγοι. Δηλαδή, δεν γνωρίζουμε τον κόσμο μόνο μέσω των εξωτερικών μας αισθήσεων. Βλέπουμε τον κόσμο διαφορετικά όταν αισθανόμαστε ευχάριστα ή δυσάρεστα.
Σε προηγούμενες έρευνες, η Σίγκελ και οι συνεργάτες της διαπίστωσαν ότι όταν οι συναισθηματικές καταστάσεις των ανθρώπων επηρεάζονταν έξω από τη συνειδητή τους επίγνωση, οι πρώτες εντυπώσεις για ουδέτερα προσώπα άλλαξαν, καθιστώντας τα πρόσωπα αυτά περισσότερο ή λιγότερο αρεστά και αξιόπιστα.
Σε αυτή την έρευνα, οι ψυχολόγοι ήθελαν να δουν αν η αλλαγή των συναισθηματικών καταστάσεων των ανθρώπων, πέρα από τη συνειδητή επίγνωσή τους, θα μπορούσε να αλλάξει πραγματικά πώς βλέπουν τα ουδέτερα πρόσωπα.
Οι ψυχολόγοι λοιπόν, μπόρεσαν να παρουσιάσουν ερεθίσματα στους συμμετέχοντες χωρίς εκείνοι να το γνωρίζουν. Στη δοκιμασία αυτή, 43 συμμετέχοντες είχαν μπροστά τους μία σειρά από εικόνες που αναβόσβηναν και οι οποίες εναλλάσσονταν μεταξύ μιας θαμπής εικόνας και ενός ουδέτερου προσώπου, μπροστά στο εστιασμένο μάτι τους. Ταυτόχρονα, στο άλλο μάτι τους, παρουσιάστηκε μια εικόνα χαμηλής αντίθεσης ενός χαμογελαστού, συνοφρυωμένου ή ουδέτερου προσώπου. Συνήθως αυτή η εικόνα θα κατασταλεί από το ερέθισμα που παρουσιάζεται στο εστιασμένο μάτι και οι συμμετέχοντες δεν θα το βιώσουν συνειδητά.
Στο τέλος κάθε δοκιμασίας εμφανίστηκε ένα σύνολο πέντε προσώπων και οι συμμετέχοντες επέλεξαν αυτό που ταιριάζει καλύτερα στο πρόσωπο που είδαν κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας.
Το πρόσωπο που παρουσιάστηκε στο εστιασμένο μάτι των συμμετεχόντων ήταν πάντα ουδέτερο. Οι συμμετέχοντες όμως είχαν την τάση να επιλέγουν πρόσωπα που χαμογέλαγαν περισσότερο ως την πιο ταιριαστή επιλογή με την εικόνα που παρουσιάστηκε πέρα από την επίγνωσή τους, η οποία έδειχνε ένα άτομο που χαμογελούσε σε αντίθεση με ένα ουδέτερο ή συνοφρυωμένο.
Δεδομένου ότι τα ευρήματα των ερευνών παρουσιάζουν συχνότερα ότι τα αρνητικά ερεθίσματα έχουν μεγαλύτερη επιρροή στη συμπεριφορά και τη λήψη αποφάσεων, η ισχυρή επίδραση των θετικών προσώπων στην έρευνα αυτή είναι ενδιαφέρουσα και πολλά υποσχόμενη για μελλοντική διερεύνηση, σημειώνουν οι ψυχολόγοι.
Οι ψυχολόγοι προσθέτουν ότι τα ευρήματά τους θα μπορούσαν να έχουν γενικευμένες συνέπειες στον πραγματικό κόσμο, οι οποίες εκτείνονται από τις καθημερινές κοινωνικές αλληλεπιδράσεις σε καταστάσεις με πιο σοβαρές συνέπειες, όπως στις δίκες όπου οι δικαστές πρέπει να αξιολογήσουν αν ένας κατηγορούμενος είναι μεταμελημένος.
Οπότε, αυτά τα πειράματα παρέχουν περαιτέρω ενδείξεις ότι αυτό που βλέπουμε δεν είναι μια άμεση αντανάκλαση του κόσμου, αλλά μια γνωστική αναπαράσταση του κόσμου που εμπνέεται από τις συναισθηματικές μας εμπειρίες.
