Η Ευρώπη στους Νεώτερους χρόνους(15^0ς-18^0ς αιώνας)

Φόρμα Μαθήματος:

Γενικά στοιχεία: μΟΥΝΔΡΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΕ 02 ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ

ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ: ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ειδικοί Αντικειμενικοί σκοποί του μαθήματος( δεξιότητες που πρέπει να κατακτήσει ο μαθητής μετά το πέρας του μαθήματος):

• Να μπορεί να προσδιορίσει τις απαρχές της Βιομηχανικής Επανάστασης και τις συνέπειές της για την παγκόσμια οικονομική  και κοινωνική εξέλιξη.
• Να προσεγγίζει τις σπουδαιότερες οικονομικές θέσεις του 18^ου αιώνα.

Μέθοδοι:  α. δημιουργία προϋποθέσεων αυτενεργούς μάθησης.

Β. ανάλυση.

Γ. αξιολόγηση.

Δ. σύνθεση.

Ε. ομαδοσυνεργατική

Γνωσιακές προϋποθέσεις: οι μαθητές καλό είναι να γνωρίζουν για:

• Τους Φυσιοκράτες Γάλλους που δίνουν προτεραιότητα στη γεωργία και προαναγγέλλουν με τις θέσεις τους τον οικονομικό φιλελευθερισμό του Άνταμ Σμίθ.
• Τις συνέπειες της επικράτησής του, ανάπτυξη του καπιταλισμού, όξυνση του διεθνούς οικονομικού και αποικιακού ανταγωνισμού, πόλεμοι.
• Τον Μερκαντιλισμό που επεδίωκε ,πριν τη Β.Ε. την επίτευξη ενεργητικού εμπορικού ισοζυγίου.[i]

Όργανα και Υλικά:

Η διδασκαλία μπορεί να αφορμηθεί από σχετικά παραθέματα, προβολή  ταινίας[ii] , εικόνες,και με τη συνδρομή της αφήγησης οι μαθητές  να διαπιστώσουν ότι  η Βιομηχανική επανάσταση προήλθε από το συνδυασμό πολλών παραγόντων και ότι εκδηλώθηκε στην Αγγλία λόγω των προϋποθέσεων που πληρούσε αυτή η χώρα:

[ii] Βιομηχανική Επανάσταση-ταινία μου που έχει διασκευαστεί.

(δημογραφική έκρηξη, συσσωρευμένα κεφάλαια, επιστημονικές ανακαλύψεις, μετεξέλιξη της βιοτεχνίας σε βιομηχανία). Επίσης να κατανοήσουν τη σύνδεση οικονομικού παράγοντα και Β.επανάστασης, π.χ. χωρίς την επένδυση κεφαλαίων δεν θα μπορούσαν να αναπτυχθούν οι μεταφορές με τη χρησιμοποίηση της ατμομηχανής.

Μοιράζεται φύλο εργασίας και με τη βοήθειά μας γίνονται οι απαιτούμενες εργασίες.

Φύλο εργασίας:

ομάδα Α

1.Μελετήστε τα κείμενα:

v Η Σημασία της εφεύρεσης της ατμομηχανής

Από όλες τις εφευρέσεις καμιά δεν ήταν περισσότερο χτυπητή όσο η εφεύρεση της ατμομηχανής –μηχανής που ήταν απαραίτητη για να κινήσει τα βαριά μηχανήματα που έμπαιναν στα εργοστάσια και είχε πολύ μεγαλύτερη ελευθερία εγκαταστάσεως και μετακινήσεως από ότι ο υδροτροχός. Πραγματικά , η  ατμομηχανή ελευθέρωσε τις μηχανές που κινούσε, από την περιορισμένη ιπποδύναμη που μπορούσαν να αποδώσουν οι υδατοτροχοί, από την αστάθεια των ανεμόμυλων και από την αυθαιρεσία της θέσεως των υδατοπτώσεων που χρειάζονταν για να κινηθούν οι υδατοτροχοί. Ήταν γνωστό στους Αρχαίους ότι ο ατμός μπορούσε να δώσει κίνηση, γιατί υπάρχουν μαρτυρίες που δείχνουν ότι ο Ήρων ο Αλεξανδρινός είχε κατασκευάσει μια σφαίρα που περιστρεφόταν με την αντίδραση του εκτοξευόμενου ατμού. Πολύ λίγο όμως προσέχτηκαν οι ιδιότητες του ατμού και μέχρι το 17⁰ αιώνα δεν είχε γίνει καμιά σοβαρή προσπάθεια για τη χρησιμοποίησή του.[Sh.Clough-R.Rapp,Ευρωπαϊκή Οικονομική Ιστορία, τ.Β΄,σ.406-407].

2.Πληκτρολογήστε τη διεύθυνση  www.google.gr/ βιομηχανική επανάσταση ΚΑΙ μετά Βιομηχανική Ωρίμανση slideshare.net.

Ε Ρ Ω Τ Η Σ Ε Ι Σ:1. Σχολιάστε τη σημασία της εφεύρεσης της ατμομηχανής για τη Βιομηχανική Επανάσταση. Συμβουλευτείτε και τις σχετικές πληροφορίες  που προηγούνται.

2. Το 19⁰ αιώνα η Ευρώπη διακρινόταν σε «Ευρώπη της ατμομηχανής» και σε «Ευρώπη του κάρου». Να εντοπίσετε τη γεωγραφική θέση των περιοχών αυτών στο χάρτη που θα βρείτε στην προτεινόμενη ιστοσελίδα και να εξηγήσετε τους λόγους της διάκρισης.

Ομάδα Β

1.Ανατρέξτε στα: www.google.gr/  Βιομηχανική επανάσταση (www.slideboom.com) .

2.http://www.odyssey.com.cy/main/default.aspx?tabID=147&itemID=2758&mid=1941

3.www.museduc.gr/docs/history, μετά πρώτες σελίδες pdf,κεφ. Ζ για βιομηχανική επανάσταση

Στη συνέχεια  απαντήστε στα εξής ερωτήματα:

Άσκηση σωστού –λάθους

• Η Βιομηχανική επανάσταση ξεκίνησε από τις ΗΠΑ.
• Πρωτοπόρος στην ώριμη φάση της αναδείχθηκε η Γερμανία .

Άσκηση σύντομης ανάπτυξης

Γιατί η Αγγλία βρέθηκε στην πρωτοπορία των εξελίξεων;

Ποιες οι κοινωνικές συνέπειες της Βιομηχανικής επανάστασης;

( ηγετική θέση κεφαλαιοκρατών, εργατική τάξη σε άθλια θἐση, νέα αστική τάξη, «σουφραζέτες», εκμετάλλευση παιδιών..).

2.Διαβάστε την παρακάτω πηγή και σχολιάστε το θέμα της παιδικής εργασίας.

v Η παιδική εργασία κατά τον 19ο αιώνα

«Ανάμεσα στα παιδιά που απασχολούνται στα ορυχεία της Αγγλίας υπάρχουν πάντα και παντού μερικά που είναι μικρότερα από έξι ετών. Τα παιδιά μπαίνουν συνήθως στα ορυχεία στις τέσσερις το πρωί μαζί με τους άντρες και μένουν εκεί έντεκα με δώδεκα ώρες. Αυτά τα δυστυχισμένα πλάσματα στερούνται τον καθαρό αέρα, είναι κακοντυμένα και έχουν κακή διατροφή. Χλωμά πρόσωπα, κοκκινισμένα μάτια, πρησμένα κορμιά, βαθουλωμένα μάγουλα, δερματικά εξανθήματα και άσθμα τα διακρίνουν από πλευράς υγείας από άλλα παιδιά της ίδιας κοινωνικής τάξης ».

Lein Weissensteiner, Zeitbilder. Geschichte und Sozialkunde 7 [=Εικόνες Εποχών. Ιστορία και Κοινωνιολογία 7], Βιέννη 1988.

3.Να εξηγήσετε, αφού συμβουλευτείτε και τα παραθέματα, γιατί ο συνδικαλισμός και το γυναικείο κίνημα εμφανίστηκαν παράλληλα με τη Βιομηχανική Επανάσταση.

v Το γυναικείο κίνημα

Η βιομηχανική κοινωνία στην Ευρώπη και την Αμερική χαρακτηρίστηκε από μια έξαρση των λεγόμενων φεμινιστικών κινημάτων. Τα κινήματα αυτά απαιτούσαν τα ίδια δικαιώματα για τις γυναίκες και τους άνδρες. Υποστήριζαν ότι οι γυναίκες καταπιέζονταν από τους άνδρες και ότι αυτή η καταπίεση έπρεπε να σταματήσει. Το πρώτο σημαντικό φεμινιστικό φυλλάδιο ήταν “Η διεκδίκηση των δικαιωμάτων των γυναικών” (1792), το οποίο ανέφερε ότι οι γυναίκες δεν υπήρχαν απλώς για την ανατροφή των παιδιών και για την ευχαρίστηση των ανδρών, αλλά έπρεπε να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με τους άνδρες στην εκπαίδευση, στην εργασία και την πολιτική. Η Elizabeth Cady Stanton συγκάλεσε την πρώτη Συνέλευση για τα Δικαιώματα των Γυναικών στη Νέα Υόρκη, το 1848, για να διακηρύξει μια λίστα δικαιωμάτων για τις γυναίκες. Η Συνέλευση αυτή έδωσε το έναυσμα για το κίνημα που ονομάστηκε “Εθνική Ένωση για το Δικαίωμα ψήφου των Γυναικών” (1869). Στη Βρετανία οι λεγόμενες “σουφραζέτες” προκάλεσαν αναταραχές, συχνά με βίαιο τρόπο, για να διεκδικήσουν την ψήφο για τις γυναίκες. Παράλληλα, οι φεμινίστριες συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη κινημάτων κατά του αλκοολισμού και υπέρ της ποτοαπαγόρευσης στις ΗΠΑ. Ωστόσο, έξω από τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, στις Κάτω Χώρες και τη Σκανδιναβία τα φεμινιστικά κινήματα είχαν μικρή επιρροή πριν από το 1945.

v Το συνδικαλιστικό κίνημα

«Η οργάνωση των συνδικάτων υπήρξε στόχος των αγωνιζόμενων εργατών από τις αρχές του 19ου αιώνα. Ανάμεσα στις πρώτες εργατικές κινητοποιήσεις του αιώνα συμπεριλαμβάνονταν εκείνες οι συχνά βίαιες εξεγέρσεις που οργανώθηκαν αρχικά στην Αγγλία και αργότερα στην ηπειρωτική Ευρώπη εναντίον της εισαγωγής μηχανών στα εργοστάσια. Σε μερικές περιπτώσεις εργοστάσια δέχτηκαν επίθεση από εργάτες και τα μηχανήματα τους καταστράφηκαν, με την πεποίθηση ότι οι μηχανές, αντικαθιστώντας τους ειδικευμένους εργάτες, δημιουργούσαν εκτεταμένη ανεργία. Στην Αγγλία οι εξεγερμένοι ονομάστηκαν “λουντίτες” από το όνομα του θρυλικού ηγέτη του κινήματος τους Λουντ (Ned Ludd) […]. Ωστόσο, πουθενά στην Ευρώπη δεν μπόρεσαν τα συνδικάτα να οργανωθούν σε βαθμό που να γίνουν αποτελεσματικοί διαπραγματευτικοί παράγοντες πριν από το 1850. Στην κατεύθυνση αυτή, οι συνδικαλιστές προχώρησαν περισσότερο στην Αγγλία. Εκεί, τεχνίτες και ειδικευμένοι εργάτες στα μέσα της δεκαετίας του 1820 είχαν ενωθεί για να αποτελέσουν “φιλικές εταιρίες”, οργανισμούς δηλαδή αμοιβαίας βοήθειας και ασφάλισης, και “συνεργατικές” ή συνεταιριστικό καταστήματα, που έριχναν τις τιμές, παραγκωνίζοντας τον μεσάζοντα μεταξύ παραγωγού και καταναλωτή. Μέχρι το 1831 υπήρχαν περίπου 500 συνεργατικές εταιρίες στην Αγγλία, που ο αριθμός των μελών τους έφτανε τις 20 χιλιάδες […]. Το 1834 […] το Μεγάλο Εθνικό Ενοποιημένο Συνδικάτο της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας ιδρύθηκε από μια ομάδα τεχνιτών του Λονδίνου. Η ηγεσία του διακήρυξε ότι ο μόνος τρόπος για να αναγκάσουν οι εργάτες την άρχουσα τάξη να τους παραχωρήσει ένα ανεκτό επίπεδο ζωής ήταν να ακινητοποιήσουν τα πάντα στη χώρα με γενική απεργία».

Ε. Burns, Ευρωπαϊκή Ιστορία. Εισαγωγή στην Ιστορία και τον Πολιτισμό της νεότερης Ευρώπης, τ. Β’, επιμέλεια-εισαγωγή Ι.Σ. Κολιόπουλος, μτφρ. Τάσος Δαρβέρης, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη, χχ, σ. 101-102.

Ομάδα Γ

1.Πληκτρολογήστε :www.google.gr, μετά πατήστε στο Βιομηχανική επανάσταση, Ατμοκίνηση, 1789-1864 ή απευθείας στο www.sfrang.com/historia του καθηγητή Φραγκόπουλου Στ.

2.Μελετήστε τα παραθέματα που ακολουθούν:

v Προστατευτισμός ή Μερκαντιλισμός-Κολμπερισμός

Οικονομική πρακτική μάλλον παρά θεωρία, που είχε επικρατήσει στη δυτική Ευρώπη από το 16^ο ως το 18⁰, σύμφωνα με την οποία ο πλούτος μιας χώρας βασιζόταν στα αποθέματα σε πολύτιμα μέταλλα που διέθετε. Κατά συνέπεια κάθε κράτος επιδίωκε να έχει ενεργητικό εμπορικό ισοζύγιο, ώστε να εισάγονται πολύτιμα μέταλλα από το πλεόνασμά του. Για την επίτευξη του στόχου αυτού εφάρμοζε κρατικό παρεμβατισμό, ενθαρρύνοντας την εξαγωγή προϊόντων και αποθαρρύνοντας  τις εισαγωγές.

Ο κυριότερος εκφραστής του μερκαντιλισμού στη Γαλλία υπήρξε ο Κολμπέρ 1619-1683 ο οποίος, ως υπουργός των Ναυτικών και των οικονομικών της χώρας κατά την περίοδο 1661-1683, προσέδωσε στην οικονομική αυτή πρακτική ολοκληρωμένη μορφή, γνωστή ως κολμπερισμό. [ Κεναί,βιβλ. οικονομικός πίνακας].

v Βασικές θέσεις των Φυσιοκρατών

Ο ηγεμόνας και το έθνος πρέπει πάντοτε να έχουν υπόψη τους ότι η γη είναι η μοναδική πηγή πλούτου και ότι η γεωργία αυξάνει τον πλούτο αυτό. Ένα κράτος που έχει μια μεγάλη καλλιεργήσιμη έκταση και τη δυνατότητα να ασκεί ένα ανθηρό εμπόριο γεωργικών προϊόντων δεν πρέπει να επεκτείνει υπερβολικά τη χρησιμοποίηση χρήματος και ανθρώπων στις βιομηχανίες και στο εμπόριο πολυτελών προϊόντων σε βάρος της εργασίας στη γη και της δαπάνης για τη γεωργία. [ Κεναί, οικονομικός πίνακας].

v Η Βιομηχανική Επανάσταση δεν ήρθε ξαφνικά

Υπήρξε μια πρώιμη Βιομηχανική επανάσταση , συχνά αδιόρατη ή άγνωστη, δηλ. μια συσσώρευση ανακαλύψεων, τεχνικών προόδων, που μερικές τους ήταν θεαματικές και άλλες τους πρέπει να τις ψάχνεις με το μεγεθυντικό φακό :και είναι αυτές, τα διάφορα γρανάζια, τα βαρούλκα, ο στρόφαλος που δημιουργεί την κανονικότητα σε κάθε κίνηση, τα ελάσματα, τα όλο και συνθετότερα μηχανικά συστήματα των ορυχείων. Και τόσες άλλες καινοτομίες: αργαλειοί για πλέξιμο, για να υφαίνουν  κορδέλες, χημικές μέθοδοι… Ας έρθει ο ατμός και όλα θα επιταχυνθούν στη Δύση ως διά μαγείας. Όμως αυτή η μαγεία εξηγείται: είχε προετοιμαστεί και είχε καταστεί δυνατή από πριν..[fernand  braudel, Υλικός Πολιτισμός, Οικονομία και Καπιταλισμός,τ.Α΄, Μορφωτικό Ινστιτούτο Αγροτικής Τράπεζας, Αθήνα 1995, σελ.399-400].

Τέλος απαντήστε:

1.Να επισημάνετε τον οικονομικό τομέα στον οποίο ο Κεναί δίνει προτεραιότητα και να προσπαθήσετε να ερμηνεύσετε τη θέση αυτή.

2. Να κατατάξετε σε κατηγορίες τις συνέπειες του οικονομικού φιλελευθερισμού. Να επισημάνετε μία αρνητική και μία θετική.

3.ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΗΣΗ