Πηγές Άλωσης

Διδακτικοί στόχοι:

v  Να παρακολουθήσουν οι μαθητές τις μάταιες προσπάθειες των αυτοκρατόρων να εξασφαλίσουν βοήθεια από τη Δύση και να προβληματιστούν για τη στάση των δυτικών δυνάμεων.

v  Να παρακολουθήσουν τα δραματικά γεγονότα της Άλωσης.

v  Να κατανοήσουν τη σημασία του Βυζαντίου για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό, για τη διατήρηση της ταυτότητας και της εθνικής αναγέννησης των βαλκανικών λαών, καθώς και για τη διαμόρφωση της ιδεολογίας, της φυσιογνωμίας και των επιδιώξεων του ρωσικού κράτους.Σχετικά με την ιδέα «η Μόσχα ως Τρίτη Ρώμη», που είναι βασικό στοιχείο της μοσχοβίτικης-ρωσικής ιδεολογίας, επισημαίνουμε ότι στηρίζεται στην ιδέα της μεταβίβασης() των αυτοκρατορικών διασήμων από το Βυζάντιο στη Ρωσία και εμπεριέχει την έννοια της νομιμότητας και της ανανέωσης.

Διδακτικές ενέργειες:

Ομάδα 1^η

Πηγή 1

«Η είσοδος του Μωάμεθ Β΄ στην Αγία Σοφία»

Το απόγευμα της ίδιας ημέρας, ίσως και την επομένη, έκαμε ο σουλτάνος Μωάμεθ τη θριαμβευτική του είσοδο στην κατακτημένη πόλη. Ήταν πολύ νέος, πάνω κάτω είκοσι πέντε ετών. Είχε παχιά και ρούσα μουστάκια. Πίσω  του ερχόταν καβάλα πολυπρόσωπο επιτελείο: όλοι οι ονομαστοί βεζίρηδες, οι πασάδες και οι μπέηδες του στρατού του, με τις λαμπρές στολές τους, με τα αστραφτερά όπλα τους, ανάμεσα σε ισχυρό απόσπασμα από γενιτσάρους, που τους είχαν διαλέξει μέσα από τους πιο όμορφους και από εκείνους που είχαν τη πιο πλούσια αρματωσιά.

Η λαμπρή συνοδεία πέρασε στα άλογα επάνω από την πύλη του αγίου Ρωμανού, του σημερινού Τοπ-Καπού, και από τους μεγάλους δρόμους της πολιτείας, που φριχτά είχαν λεηλατηθεί, πατώντας σε άπειρα πτώματα, τράβηξε για την Αγιά Σοφιά, τη Μεγάλη Εκκλησία. Ο σουλτάνος πήδηξε από το άλογο του, όταν έφτασε μπροστά στις ασημοστόλιστες μεγάλες χάλκινες πύλες, γονάτισε και, αφού προσευχήθηκε στο Θεό που του έδωσε επιτέλους την πολυπόθητη νίκη, σκόρπισε λίγο χώμα στο κεφάλι που ήταν σκεπασμένο με σαρίκι. Έπειτα σηκώθηκε και προχώρησε κάτω από τους λαμπρούς θόλους. Η σκηνή αυτή στάθηκε μια από τις επισημότερες τις ιστορίας.

Ενώ ο νέος μονάρχης προχωρούσε στο θαυμαστό αυτό οικοδόμημα που τόσο είχε λεηλατηθεί από τις φριχτές σκηνές του φόνου και της αρπαγής, θαύμαζε σιωπηλός το ανήκουστο αυτό θέαμα, ταραγμένος και από τη σεπτή μεγαλοπρέπεια. Τότε είδε έναν από τους στρατιώτες του να σπάει ένα μάρμαρο από το θαυμάσιο δάπεδο και αυστηρά τον ρώτησε γιατί το έκανε. «Είναι μνημείο των άπιστων και είμαι αληθινός πιστός» αποκρίθηκε ο φανατικός Τούρκος. Ο Μωάμεθ, που ήταν μορφωμένος όσο χρειαζόταν, για να καταλαβαίνει την ωραιότητα της Αγίας Σοφίας, θύμωσε πολύ από την απάντηση αυτή, τράβηξε το γιαταγάνι και πλήγωσε το συνομιλητή του, λέγοντας του ότι άφησε το στρατό του να λεηλατήσει τα σπίτια και να αιχμαλωτίσει τους ανθρώπους, κράτησε όμως για τον εαυτό του τα κτίρια της κατακτημένης πολιτείας. Έπειτα ο σουλτάνος κάλεσε έναν ιμάμη, «ένα των βρωμερών ιερέων του», ως λέγει ο Λατίνος χρονογράφος, τον πρόσταξε να ανέβει στον άμβωνα και εκεί να διαβάσει το σύμβολο της μουσουλμανικής πίστης.  Αυτός, όρθιος πάνω στη μαρμάρινη Αγία Τράπεζα, γύρισε προς τη Μέκκα και έκανε την πρώτη προσευχή του. Από τη στιγμή εκείνη ο περήφανος ναός της Υπάτης Σοφίας του ένσαρκου Λόγου, που χτίστηκε από τον Ιουστινιανό και τη γυναίκα του τη Θεοδώρα, για να δοξάσει τη Χριστιανική θρησκεία, έγινε τζαμί.

Συνεχίζοντας την πορεία του στο ευρύχωρο οικοδόμημα και ανάμεσα στους στρατιώτες του που έσερναν έξω την αξιοθρήνητη ανθρώπινη αγέλη, βρέθηκε ο σουλτάνος, καθώς λέει μια παλιά σλαβόνικη αφήγηση μπροστά σε μια θύρα, που τα παραπετάσματα της απότομα τραβήχτηκαν. Τότε ο σουλτάνος είδε πλήθος από ορθόδοξους ιερείς που έτρεξαν να γονατίσουν μπροστά του και γοερά τον παρακάλεσαν να μην τους θανατώσει. Τους κοίταξε με περιφρόνηση, τους πρόσταξε με μια κίνηση του χεριού να σηκωθούν και υποσχέθηκε να τους χαρίσει τη ζωή. Έπειτα έστειλε στην πόλη τελάληδες να σταματήσει η σφαγή. Όταν έφτασαν οι ορδές των δολοφόνων, οι ιερείς αυτοί χωρίς να τους δει κάνεις, μπορεί να κατάφεραν να κρυφτούν σε μέρος που να είχε πόρτα για την εκκλησία και φανερώθηκαν, όταν ήρθε ο σουλτάνος. Και τούτο ίσως είναι η αρχή της παράδοσης που ανέφερα.

ΓΟΥΣΤΑΒΟΣ   ΣΛΟΥΜΠΕΡΖΕ

(«Νέα Εστία» 1-6-1953.σελ. 872)

Πηγή 2

«Η Πόλις εάλω»

(Οι τελευταίες στιγμές της Πόλης αφηγημένες σε λαϊκό ύφος)

Στο μεταξύ κολλήσανε στο κάστρο ένα σμάρι  Τούρκοι και πηδήξανε μέσα στην τάμπια, τσαλαπατώντας ο ένας τον άλλον, και πλημμάρανε σαν τη θάλασσα που ρίχνει χάμω τον μόλο, κι η καστρόπορτα άνοιξε, κι η μυρμηγκιά χύμηξε μέσα σε φοβερή οχλοβοή. Εκείνη την ώρα ακούστηκε μια φωνή «Η Πόλη πάρθηκε!». Ο δυστυχής βασιλέας κέντησε τ’ άλογο του κι έδραμε κατά το μέρος που γινότανε ο θρήνος κράζοντας και δίνοντας θάρρος στους δικούς του. Μα το Τουρκομάνι φούσκωνε ολοένα κι άμπωνε μπροστά του τους λιγοστούς Χριστιανούς. Τότες ο Κωνσταντίνος έπεσε μέσα στο πλήθος σα λέοντας, με το σπαθί στο χέρι, κι έτρεχε σαν ποταμός το αίμα από τα χέρια και τα ποδάρια του.

Από τα δεξιά του πολεμούσε ο Δον Φραγκίσκος ο Τολέδος, και σαν τον αητό λιάνιζε τους οχτρούς με το στόμα και με τα νύχια. Κι ο Θεόφιλος ο Παλαιολόγος, σαν είδε το βασιλέα ματοχωμένον, φώναξε κλαίγοντας «θέλω να πεθάνω. Δε θέλω να ζήσω.» και ρίχτηκε μέσα στους Τούρκους βαρώντας με το σπαθί του.

Και ο Γιάννης ο Δαλμάτης βρέθηκε εκεί πέρα, και πολεμούσε σα λεοπάρδαλος. Τρεις φορές αμπώξανε τους Τούρκους αυτοί οι γενναιόκαρδοι άντρες, μα στο τέλος σκοτωθήκανε και τα κορμιά τους βουλιάξανε μέσα στ’ ανθρωπομάνι. Μαζί τους πολεμήσανε και σκοτωθήκανε κι άλλοι στρατιώτες  Χριστιανοί και παραδώσανε την ψυχή τους για την πίστη του Χριστού, κοντά στην πόρτα του Αγίου Ρωμανού, την Τρίτη το πρωί 29 Μαΐου 1453. Εκεί παρέδωσε την ψυχή του ο μάρτυρας βασιλιάς, κράζοντας με δάκρυα: «Δεν υπάρχει χριστιανός να κόψει την κεφαλή μου!»

Την ώρα που γινότανε στην καστρόπορτα του Ρωμανού αυτός ο θρήνος, μέσα η πολιτεία ήταν έρημη, γιατί οι άνθρωποι είχανε κλειστεί στα σπίτια από την τρομάρα τους. Μέσα στα βουβά μεϊντάνια και στους δρόμους ακουγότανε μονάχα η φωνή «Η Πόλη πάρθηκε!» «η Πόλη πάρθηκε!», κι από τον αντίλαλο παραλύνανε τα γόνατα από την τρομάρα. Πολλοί τρελαθήκανε ακούγοντας αυτή τη φωνή να κράζει με θρήνο: «η Πόλη πάρθηκε!», «η Πόλη πάρθηκε!», «η Πόλις εάλω!».

Φ. ΚΟΝΤΟΓΛΟΥΣ

(Νέα εστία 1-6-1953 σελ 729)

Ερωτήσεις:

v    1.Ποια συναισθήματα σας δημιουργούνται διαβάζοντας τα σχετικά με την Άλωση;

v  2. Διαβάστε προσεκτικά τη δεύτερη πηγή και περιγράψτε την ατμόσφαιρα ή ζωγραφίστε μια σκηνή που σας έκανε εντύπωση από την αφήγηση.

v  3. Ποιες αιτίες καθόρισαν την έκβαση της πολιορκίας υπέρ των Τούρκων (ανατρέξτε στο βιβλίο σας).

ΠΗΓΗ 5

Λόγια του Παλαιολόγου ΙΑ΄

«Τὸ δὲ τὴν πόλιν σοὶ δοῦναι οὔτ’ ἐμὸν ἐστίν οὔτ’ ἄλλου τῶν κατοικούντων ἐν ταύτῃ. κοινῇ γὰρ γνώμῃ πάντες αὐτοπροαιρέτως άποθανοῦμεν καὶ οὐ φεισόμεθα τῆς ζωῆς ἡμῶν.»  « Το να σου (παρα)δώσω όμως την πόλη ούτε σε εμένα επαφίεται ούτε σε άλλον από τους κατοίκους της. διότι με κοινή απόφαση οι πάντες θα αποθάνουμε αυτοπροαίρετα και δεν θα υπολογίσομε τη ζωή μας.»

Απόσπασμα από την τελευταία συγκινητική ομιλία που έκανε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος στην Αγία Σοφία,  προς τους στρατηγούς του μια ημέρα πριν την Άλωση. Δείχνει το θάρρος του Αυτοκράτορα και είναι ένας λόγος , που ακόμη και σήμερα πρέπει να διδαχθεί σε όλους για ποιο λόγο πρέπει να υπερασπιζόμαστε και να πολεμάμε μέχρι τέλους για να υπερασπιστούμε τα εδάφη μας.

«Παραδίδωμι δὲὑμῖν τὴνἐκλαμπροτάτην καὶ περίφημον ταύτην πόλιν καὶ πατρίδαἡμῶν καὶ βασιλεύουσαν τῶν πόλεων. Καλῶς οὖν οἴδατε, ἀδελφοί, ὅτι διὰ τέσσαρά τιναὀφειλέται κοινῶςἐσμὲν πάντεςἵνα προτιμήσωμενἀποθανεῖν μᾶλλονἢ ζῆν,πρῶτον μὲνὑπὲρ τῆς πίστεωςἡμῶν καὶ εὐσεβείας, δεύτερον δὲὑπὲρ τῆς πατρίδος, τρίτον δὲὑπὲρ τοῦ βασιλέωςὡς χριστοῦ κυρίου, καὶ τέταρτονὑπὲρ συγγενῶν καὶ φίλων. Λοιπόν, ἀδελφοί, ἐὰν χρεῶσταίἐσμενὑπὲρἑνὸςἐκ τῶν τεσσάρωνἀγωνίζεσθαιἕως θανάτου, πολλώ μᾶλλονὑπὲρ πάντων τούτωνἡμεῖς, ὡς βλέπετε προφανῶς, καὶἐκ πάντων μέλλομεν ζημιωθῆναι. Ἐὰν διὰ τὰἐμὰ πλημμελήματα παραχωρήσῃὁ θεὸς τὴν νίκην τοῖςἀσεβέσιν, ὑπὲρ τῆς πίστεωςἡμῶν τῆςἁγίας, ἢν Χριστὸςἐν τω οἰκείῳ αἵματιἡμῖνἐδωρήσατο, κινδυνεύομεν• ὅἐστι κεφάλαιον πάντων. Καὶἐὰν τὸν κόσμονὅλον κερδήσῃ τις καὶ τὴν ψυχὴν ζημιωθῇ, τί τὸὄφελος; Δεύτερον πατρίδα περίφημον τοιούτωςὑστερούμεθα καὶ τὴνἐλευθερίανἡμῶν. Σρίτον βασιλείαν τὴν ποτὲ μὲν περιφανῆ, νῦν δὲ τεταπεινωμένην καὶὠνειδισμένην καὶἐξουθενωμένηνἀπωλέσαμεν, καὶὑπὸ τοῦ τυράννου καὶἀσεβοῦςἄρχεται. Σέταρτον δὲ καὶ φιλτάτων τέκνων καὶ συμβίων καὶ συγγενῶνὑστερούμεθα.

«Σας παραδίδω την εκλαμπρότατη και φημισμένη αυτή πόλη, πατρίδα σας και βασίλισσα των πόλεων. Ξέρετε καλά, αδέρφια, ότι για τέσσερις λόγους οφείλουμε όλοι να προτιμήσουμε το θάνατο παρά τη ζωή: πρώτον, για την πίστη και την ευσέβειά μας^. δεύτερον, για την πατρίδα^. τρίτον, για το βασιλέα και το Χριστό  και τέταρτον, για τους συγγενείς και φίλους. Λοιπόν αδέρφια, αν οφείλουμε να αγωνιστούμε μέχρι θανάτου για έναν και μόνο από τους τέσσερις αυτούς λόγους, πολύ περισσότερο για όλους μαζί, όπως προφανώς κατανοείτε. Αν για τις αμαρτίες μας παραχωρήσει ο Θεός τη νίκη στους ασεβείς, θα διακινδυνεύσουμε υπέρ της πίστεως της αγίας που μας παραχώρησε ο Χριστός με το αίμα του. Αυτό είναι το σπουδαιότερο απ’ όλα. Τι θα ωφεληθεί κανείς αν κερδίσει τον κόσμο όλο και χάσει την ψυχή του; Δεύτερον, χάνουμε έτσι μια περίφημη πατρίδα και, ακόμη, την ελευθερία μας. Τρίτον, χάνουμε την άλλοτε περιφανή και σήμερα ντροπιασμένη, ταπεινωμένη και εξουθενωμένη βασιλεία, η οποία γίνεται έρμαιο του ασεβούς τυράννου. Τέταρτον, στερούμεθα τις προσφιλείς γυναίκες και τα παιδιά μας και τους συγγενείς μας.»

Ομάδα 2η :

Αφού βρείτε το: Πορτραίτο του Μωάμεθ Β΄, από τον Τζεντίλε Μπελλίνι (Λονδίνο, Εθνική Πινακοθήκη).

Σύμφωνα με μια παράδοση ο Μωάμεθ διαφώνησε με τον Μπελλίνι για το πώς έπρεπε να απεικονίζεται ο ανθρώπινος λαιμός. Για να λύσει το πρόβλημα, ο σουλτάνος διέταξε να φέρουν μπροστά τους έναν δούλο, τον οποίο έβαλε να αποκεφαλίσουν επιτόπου. ΚΑΙ το πορτραίτο του Παλαιολόγου ΙΑ΄, απαντήστε στις ερωτήσεις:

v  α) παρατηρήστε τις σχετικές  εικόνες του Μωάμεθ και διαβάστε τις λεζάντες τους. Ποια συμπεράσματα βγάζετε για τον χαρακτήρα του;

v  Β) Διαβάστε την 5η  πηγή .Ποια τα συμπεράσματά σας για τον χαρακτήρα του Βυζαντινού αυτοκράτορα; Στη συνέχεια απομονώστε μια φράση που σας εντυπωσίασε και μοιραστείτε την με τους συμμαθητές σας.

v  Γ) Πιστεύετε ότι τα τείχη καθυστέρησαν την Άλωση;

Ομάδα 3^η

Διαβάστε τα παραθέματα που ακολουθούν και παρουσιάστε στην τάξη τα γεγονότα της Άλωσης σαν ιστορικοί αναλυτές, λαμβάνοντας υπόψη την συντριπτική υπεροχή των πολιορκητών σε έμψυχο και άψυχο υλικό, τη χρήση εξελιγμένων μεθόδων πολιορκίας, τις αδυναμίες της θνήσκουσας αυτοκρατορίας.

Πηγή 8

Χρονολόγιο  Άλωσης :

ΔΕΥΤΕΡΑ 28 ΠΡΟΣ ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 1453

«ΞΥΓΓΡΑΦΗ ΙΣΤΟΡΙΩΝ», του Μιχαήλ Κριτόβουλου

«Στη συνέχεια ο σουλτάνος με δυνατή φωνή κάλεσε κοντά του τους υπασπιστές του και τους οπλίτες του και όλο το υπόλοιπο υπ’ αυτόν στρατιωτικό σώμα και είπε: «Ορμάτε, φίλοι μου και παιδιά μου, τώρα είναι που πρέπει να φανείτε παλικάρια». Κι αυτοί, με κραυγές και αλαλαγμούς που προκαλούσαν φρίκη, πέρασαν την τάφρο και έφτασαν στο εξωτερικό τείχος. Αυτό το τείχος είχε σχεδόν εξ ολοκλήρου γκρεμιστεί και, αντί γι’ αυτό, υπήρχε μόνο ένας ξύλινος φράκτης από μεγάλα δοκάρια και δεμάτια από κληματσίδες, μαζί με κάτι ξύλα και πιθάρια από χώμα.

Στο σημείο αυτό έγινε μάχη δυνατή, έτσι που πιάστηκαν στα χέρια και χρησιμοποίησαν αγχέμαχα όπλα. Οι υπασπιστές και η φρουρά του σουλτάνου αγωνίζονταν να απωθήσουν τους υπερασπιστές του τείχους και να υπερκεράσουν το φράκτη, ενώ οι Έλληνες και οι Ιταλοί πάλευαν να τους αποκρούσουν και να περισώσουν αυτό το φράκτη. Κι άλλοτε οι επιτιθέμενοι κατάφερναν, πολεμώντας με πάθος και ορμή αλόγιστη, ν’ ανεβαίνουν στο τείχος και να περνούν το φράκτη, άλλοτε πάλι αποκρούονταν και απομακρύνονταν. Στο μεταξύ, βέβαια, κι ο ίδιος ο σουλτάνος, προσπαθώντας να τους ενθαρρύνει, ακολουθούσε από κοντά και πολεμούσε κι ο ίδιος με γενναιότητα.Τότε έδωσε και στους κανονιέρηδές του το σύνθημα να πυροδοτήσουν τα κανόνια. Κι αυτά, καθώς πήραν φωτιά, εξαπέλυσαν τα λιθάρια τους ενάντια στους υπερασπιστές του τείχους και σκότωσαν αρκετούς άντρες που βρέθηκαν εκεί, κι από τις δύο παρατάξεις.

ΤΡΙΤΗ 29 ΜΑΪΟΥ 1453

«ΧΡΟΝΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ», του Νέστορος Ισκεντέρη

«Εκεί έπεσε ο ευσεβής καίσαρ Κωνσταντίνος υπέρ των ιερών ναών και της ορθοδοξίας, μήνας Μάιος, την 29η μέρα, αφού εσκότωσε με το χέρι του, όπως έλεγαν όσοι έμειναν ζωντανοί, πάνω από 600 Τούρκους. Κι έτσι αλήθεψε ο χρησμός: «Με Κωνσταντίνο έγινε και πάλι με Κωνσταντίνο θ’ αποθάνει».

Αλίμονο σε σένα, Εφτάλοφη, τώρα που έπεσες στα χέρια των άπιστων, τόση ήταν η δόξα που σου εδώρισε η χάρη του Κυρίου, άλλοτε λαμπρύνοντάς σε και μεγαλύνοντάς σε όσο καμιάν άλλη χώρα, άλλοτε τιμωρώντας σε με μύριες όσες τιμωρίες και νουθετώντας σε με τη δοκιμασία και με περίφημα θαύματα κι άλλοτε πάλι χαρίζοντάς σου ένδοξες νίκες κατά των εχθρών ούτε μια στιγμή δεν έπαψε να σε νουθετεί και να σε καλεί στο δρόμο της σωτηρίας σου και σου εχάρισε κι όλα τα καλά του επίγειου βίου και τα πιο λαμπρά στολίδια.

…………..

Εκεί ένας Σέρβος εβγήκε μπροστά του (στον Μωάμεθ) και του έφερε το κεφάλι του καίσαρα. Αυτός καταχάρηκε κι εφώναξε αμέσως τους άρχοντες και στρατηγούς κι ερώτησε να μάθει αν αλήθεια είναι του καίσαρα το κεφάλι. Εκείνοι κατατρομαγμένοι αποκρίθηκαν: «Είναι το αληθινό κεφάλι του καίσαρα». Τότε αυτός το ασπάστηκε και είπε: «Μα την αλήθεια, ο ίδιος ο Θεός σ’ έφερε στον κόσμο και σ’ έκανε και καίσαρα. Γιατί λοιπόν να πας έτσι άδικα χαμένος»; Κι έστειλε την κεφαλή στον Πατριάρχη να την χρυσώσει και να την ασημώσει και να την φυλάξει καταπώς αυτός γνωρίζει. Ο Πατριάρχης επήρε την κάρα και την εκλείδωσε σε αργυρό και χρυσωμένο σκεύος και την έκρυψε στη μεγάλη εκκλησία κάτω από την αγία τράπεζα. Από άλλους όμως ακούσαμε ότι κάποιοι που εσώθηκαν, από αυτούς που ήταν μαζί με τον καίσαρα στη Χρυσή Πύλη, επήραν κρυφά το σώμα, εκείνη την ίδια νύχτα, και το επήγαν στον Γαλατά και εκεί τον έχουν θαμμένον».

ΠΗΓΗ 9

Γεωργίου Φραντζῆ, Χρονικὸν

Εὐχαριστεῖ στὴν συνέχεια ὁ Βασιλέας τοὺς Ἐνετούς, Λιγουρίτες (Γενουάτες) καὶ λοιποὺς ξένους συμπολεμιστές. Καὶ ἔπειτα ἀπευθύνεται πρὸς ὅλους, προτρέποντάς τους νὰ σταθοῦν στὶς θέσεις τους ὡς ἄξιοι στρατιῶτες.

Μὲ δάκρυα στὰ μάτια ὅλοι ἀπαντοῦν: «ἀποθάνωμεν ὑπὲρ τῆς Χριστοῦ πίστεως καὶ τῆς πατρίδος ἡμῶν». Καὶ ὁ Βασιλέας ἀκούγοντάς τους, μὴν συγκρατώντας οὔτε αὐτὸς πιὰ τὰ δάκρυά του, τοὺς εὐχαριστεῖ. Καὶ οἱ δυστυχεῖς Ρωμαῖοι, γράφει ὁ Φραντζῆς, ἀκούοντες τὸν Βασιλέα, «καρδίαν ὡς λέοντες ἐποίησαν»· καὶ ἀγκαλιάζονταν δακρυσμένοι, συγχωροῦντες ὁ ἕνας τὸν ἄλλον. Ὁ Βασιλέας, ἀκολουθούμενος ἀπὸ ἄλλους πολλοὺς ἐπῆγε στὴν Ἅγια-Σοφιὰ καὶ μετέλαβε τὰ ἄχραντα μυστήρια. Καὶ μετὰ επέρασε ἀπὸ τὰ Ἀνάκτορα, γιὰ νὰ ἀποχαιρετίσει φίλους καὶ συγγενεῖς· «ἐν τῇδε τῇ ὥρᾳ τὶς διηγήσεται τοὺς τότε κλαυθμοὺς καὶ θρήνους τοὺς ἐν τῷ παλατίῳ; Εἰ καὶ ἀπὸ ξύλου ἄνθρωπος ἢ ἐκ πέτρας ἦν, οὐκ ἐδύνατο μὴ θρηνῆσαι», γράφει ὁ Φραντζῆς. «Καὶ ἀναβὰς ἐφ᾿ἵππου ἐξήλθομεν τῶν ἀνακτόρων περιερχόμενοι τὰ τείχη […]»

ΠΗΓΗ 10

“Εάλω η Πόλις…”

Λαόνικος Χαλκοκονδύλης, “Απόδειξις ιστοριών”

…. Οι Έλληνες μόλις διέτρεξε η φήμη πως έπεσε η Πόλη, άλλοι άρχισαν να τρέχουν προς το λιμάνι στα πλοία των Βενετσιάνων και των Γενοβέζων και καθώς ορμούσαν πολλοί πάνω στα πλοία βιαστικά και με ακαταστασία χάνονταν, γιατί βούλιαζαν τα πλοία. Και έγινε εκείνο που συνήθως γίνεται σε τέτοιες καταστάσεις. Με θόρυβο, φωνές και χωρίς καμιά τάξη έτρεχαν να σωθεί ο καθένας μέσα σε σύγχυση…

…. Ένα μεγάλο πλήθος άνδρες και γυναίκες, που όλο και μεγάλωνε από τους κυνηγημένους, στράφηκε προς τον πιο μεγάλο ναό της Πόλης, που ονομάζεται Αγιά Σοφιά. Μαζεύτηκαν εδώ άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Σε λίγο όμως πιάστηκαν από τους Τούρκους χωρίς αντίσταση. Πολλοί άνδρες σκοτώθηκαν μέσα στο ναό από τους Τούρκους. Άλλοι πάλι σ’ άλλα μέρη της Πόλης πήραν τους δρόμους χωρίς να ξέρουν για που. Σε λίγο άλλοι σκοτώθηκαν, άλλοι πιάστηκαν και πολλοί όμως από τους Έλληνες φάνηκαν γενναίοι^. αντιστάθηκαν και σκοτώθηκαν, για να μη δουν τις γυναίκες και τα παιδιά τους σκλάβους.

Σε όλη την Πόλη τίποτε άλλο δεν έβλεπες παρά αυτούς που σκότωναν και αυτούς που σκοτώνονταν° αυτούς που κυνηγούσαν και κείνους που έφευγαν”.

ΠΗΓΗ 11

Βαρβερινός κώδικας, κείμενο από το πρωτότυπο

“Η κακή τύχη ηθέλησε και ελαβώθη ο καπετάνιος Γιουστουνιάς [Ιουστινιάνης] με μια σαϊτέα εις τα σαγόνια και έτρεχε το αίμα εισέ όλο του το κορμί, και εσκιάχθη να μην αποθάνη, και δεν εμίλησε λόγον να βάλη άλλον εις τον τόπον του, μόνε άφησε τον πόλεμον και έφυγε κρυφά, δια να μη τζακιστούνε οι σύντροφοί του. Και εμπήκαν οι εχθροί μέσα. Οπού αν ήθελε αφήσει άλλον εις τον τόπον του, δεν ηθέλανε εμπή, οι εχθροί και ήθελε κρατεί τον πόλεμον και δεν ήθελε χάσει την χώραν, τόσο ότι ακόμα αντιστέκανε οι Ρωμαίοι και δεν πολεμούσανε ανδρείως° και εσκλήρυνε πολλά ο πόλεμος. Και ο βασιλεύς ωσάν έμαθε ότι ελαβώθη ο καπετάνιος και έφυγε, τότε επήγαινε με αναστεναγμόν να τον ευρύ, και ερωτά που να τον ευρή. Και οι πολεμιστάδες, οι σύντροφοί του, επολεμούσανε χωρίς καπετάνιο° αμή αρχίσανε και αυτοί και αφήναν τον πόλεμον και εφεύγανε. Τότε επήρανε οι Τούρκοι θάρρος πολύ και οι Ρωμαίοι εδειλιάσανε πολλά. Και ετούτα εγίνησαν διατί έφυγε ο καπετάνιος, οπού έκμνε χρειά να στέκη και να πολεμά έως να αποθάνη εις την τιμήν του, και ήθελε να δίδει θάρρος και των συντρόφων του, διατί όλη η δύναμη του Τούρκου ήτανε εις εκείνην την μερέα. Και οι ελεεινοί Ρωμαίοι αμή ελιγοστεύανε και δεν ημπορούσανε να αντισταθούνε εισέ τόσο πλήθος Τούρκων…”

ΠΗΓΗ 12

Χρονικό Γεωργίου Φρατζή (Μωάμεθ)

“Και να και από μας σκοτωθούν μερικοί, όπως συνήθως γίνεται στους πολέμους, κατά το γραφτό του καθενός, ξέρετε καλά από το Κοράνι μας τι λέει ο προφήτης, ότι αυτός που πεθαίνει σε τέτοια περίπτωση ολόσωμος στον παράδεισο θα πάει και θα πιεί με το Μωάμεθ, και θα αναπαυτεί με παιδία και με γυναίκες ωραίες και παρθένες σε τόπο χλοερό και ευωδιαστό από άνθη, και θα λουστεί σε ωραιότατα λουτρά, και σε εκείνο τον τόπο αυτά θα έχει από τον θεό. Εδώ πάλι από μένα, όλος ο στρατός μου και οι άρχοντες της αυλής μου, αν νικήσουμε, ο μισθός που θα πάρουν από μένα θα είναι, ανάλογα με τον καθένα, διπλάσιος από αυτός που παίρνουν τώρα, και θα αρχίζει από τώρα ως το τέλος της ζωής τους. Κι αν βρείτε και αρπάξετε τίποτε χρυσαφικό ή ασημικό και ρουχισμό, αιχμαλώτους και άντρες και γυναίκες, μικρούς και μεγάλους, κανένας δεν θα μπορεί να σας τους πάρει ή να σας ενοχλήσει σε τίποτε”.

Κωνσταντίνος ΙΑ΄

“Και σεις, ευγενέστατοι άρχοντες και ενδοξότατοι δήμαρχοι και στρατηγοί και γενναιότατοι συστρατιώτες και όλος ο πιστός και τίμιος λαός, ξέρετε καλά πως έφθασε η ώρα και ο εχθρός της πίστης μας θέλει με κάθε τρόπο και μηχανικό μέσο να μας πιέσει σφροδρότερα και να κάνει ορμητικό πόλεμο με μεγάλη συμπλοκή και σύγκρουση από στεριά και θάλασσα με όλες του τις δυνάμεις, για να χύσει σαν φίδι το δηλητήριο και να μας καταβροχθίσει σαν ανήμερο λιοντάρι. Γι αυτό σας λέω και σας παρακαλώ να σταθείτε παλικαρίσια και με γενναία ψυχή, όπως κάνατε πάντοτε ως τώρα, ενάντια στους εχθρούς της πίστης μας. Σας παραδίδω αυτή την ενδοξότατη και περίφημη πόλη και πατρίδα μας και βασίλισσα των πόλεων. Ξέρετε λοιπόν καλά, αδελφοί, ότι για τέσσερα πράγματα έχουμε κοινή υποχρέωση όλοι να προτιμήσουμε να πεθάνουμε παρά να ζούμε° πρώτα για την πίστη και την ευσέβειά μας, δεύτερο για την πατρίδα, τρίτο για τον βασιλιά που έλαβε την εξουσία με χρίσμα και τέταρτο για συγγενείς και φίλους. Λοιπόν, αδελφοί, αν έχουμε καθήκον να αγωνιζόμαστε μέχρι θανάτου για ένα από τα τέσσερα αυτά, πολύ περισσότερο έχουμε για όλα αυτά, όπως καθαρά βλέπετε, και όλα πρόκειται να τα χάσουμε. Αν για τις δικές μου αμαρτίες ο Θεός παραχωρήσει τη νίκη στους ασεβείς, ριχνόμαστε στον κίνδυνο για την πίστη μας την αγία, την οποία ο Χριστός μας χάρισε με το δικό του αίμα° και αυτό είναι το κυριότερο από όλα. Γιατί, αν κερδίσει κανείς τον κόσμο όλο και χάσει την ψυχή του, ποιο είναι το όφελος; Δεύτερο, με τον τρόπο αυτό στερούμαστε περίφημη πατρίδα και τη λευτεριά μας. Τρίτο, η βασιλεία την άλλοτε σπουδαία και τώρα ταπεινωμένη και ντροπιασμένη και εξουθενωμένη θα τη χάσουμε και θα εξουσιάζεται από τύραννο και ασεβή. Τέταρτο, θα στερηθούμε και τα πολυαγαπημένα μας παιδιά και τις γυναίκες και τους συγγενείς μας”.

ΠΗΓΗ 13

Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, ο Αμερικάνος ιστορικός Ε. Α. Γκρόσβενορ αναφέρει ότι στην συνοικία Αμπού Βέφα στην Κωνσταντινούπολη, υπήρχε ένας χαμηλός ανώνυμος τάφος τον οποίο οι Έλληνες τιμούσαν ως τάφο του Κωνσταντίνου και τον χρησιμοποιούσαν κρυφά ως τόπο προσευχής. Όμως η Οθωμανική Κυβέρνηση επενέβη εκείνη την εποχή επιβάλλοντας ποινές και ερημώνοντας το μέρος.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:

v 2. Στην 12^η πηγή παρουσιάζεται ο διάλογος Μωάμεθ- Κωνσταντίνου, δραματοποιήστε τον.

v  3. Σε πίνακα γράψτε το Χρονολόγιο της Άλωσης( συνοπτικά).

v 4.Γιατί η οθωμανική κυβέρνηση επέβαλε ποινές στους Έλληνες σύμφωνα με την 13^η πηγή; (φόβος για τόπος λατρείας…)