ΚΕΙΜΕΝΟ I: ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

«Και γιατί η καταναλωτική εξάρτηση αποτελεί πρόβλημα;» θα  μπορούσε  να  αντιτείνει κάποιος αισιόδοξος αναγνώστης. «Μήπως αυτή η μορφή εξάρτησης δεν είναι πιο «υγιής» και λιγότερο επιβλαβής από την εξάρτηση από τα ναρκωτικά ή από το αλκοόλ;».

Το πρόβλημα είναι ακριβώς ότι το καταναλωτικό σύνδρομο, όταν εκδηλώνεται ως ωνιομανία¹, δεν αποτελεί καθόλου  μια  «αθώα»  ή  «ανώδυνη»  συμπεριφορά.  Τα  άτομα  που  υποφέρουν  από  την καταναλωτική μανία παρουσιάζουν σχεδόν όλα τα τυπικά συμπτώματα των εξαρτημένων από τα ναρκωτικά ατόμων! Για παράδειγμα, όταν δεν μπορούν, συνήθως για οικονομικούς λόγους, να ικανοποιήσουν τις καταναλωτικές τους ανάγκες νιώθουν πραγματικά απαίσια (νευρικότητα, κατάθλιψη, πονοκεφάλους, ναυτία κ.ο.κ.) και συνεπώς τους είναι αδύνατον να λειτουργήσουν ως  «ισορροπημένα»  άτομα  στην  εργασία  ή  στην  οικογένειά  τους.  Εξάλλου,  από  πολλές σχετικές  έρευνες  που  έχουν  γίνει  στην  Ευρώπη  και  την  Αμερική  προκύπτει  ότι  μόνο  η μειονότητα των  μανιακών  καταναλωτών  δεν  παρουσιάζει  και  άλλα  ψυχοσωματικά προβλήματα. Πολύ συχνά, για παράδειγμα, υποφέρουν – ή υπέφεραν κατά το παρελθόν – από ανορεξία  ή  βουλιμία.  Σήμερα  θεωρείται  πλέον  βέβαιο  ότι  η  ψυχαναγκαστική  καταναλωτική μανία (ωνιομανία) συνδέεται άμεσα με τις συχνές κρίσεις πανικού, την αγχώδη συμπεριφορά και την αδυναμία ελέγχου των παρορμήσεων, που συνήθως θεωρούνται τυπικές εκδηλώσεις των ψυχολογικά ασταθών ατόμων.

Συνεπώς,  θα  πρέπει  να  συνειδητοποιήσουμε  ότι  η  ωνιομανία  αποτελεί  έναν  σαφή  και αδιάψευστο δείκτη μιας βαθύτερης ψυχολογικής διαταραχής, ενός υποβόσκοντος, και συνήθως ανομολόγητου, υπαρξιακού προβλήματος που σχετίζεται άμεσα με την εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας και την κοινωνική μας ταυτότητα. Όταν βρισκόμαστε σε κατάσταση πανικού ή κατάθλιψης, όταν νιώθουμε ευάλωτοι ή ανεπαρκείς, έχουμε την τάση να υποκαθιστούμε τις πραγματικές ανάγκες για ανθρώπινη επαφή και  επικοινωνία με άψυχα υλικά αντικείμενα που δεν μας στενοχωρούν ούτε και μας απογοητεύουν ποτέ.

Ευτυχώς,  υπάρχουν  αρκετά  πειστικά  στοιχεία  και  προσωπικές  εμπειρίες  που  μας βεβαιώνουν  για  το  αντίθετο:  όποτε  υπάρχουν  ικανοποιητικές  και ουσιαστικές ανθρώπινες σχέσεις, οι καταναλωτικές μας τάσεις μειώνονται δραστικά!

Από την άλλη πλευρά, βέβαια, η αδηφάγος αγορά δεν μένει ποτέ με σταυρωμένα τα χέρια. Επειδή  γνωρίζει  ότι  η  ύπαρξη  και  η αναπαραγωγή της  εξαρτώνται  από  τους  απάνθρωπους ρυθμούς κατανάλωσης που έχει επιβάλει, χρησιμοποιεί όλα τα μέσα και τις διαθέσιμες γνώσεις για  να  εκμεταλλευτεί  στο  έπακρο  τους  ψυχολογικούς  μηχανισμούς  και  κυρίως  τη  διαρκή «κρίση ταυτότητας» που η ίδια δημιουργεί στους καταναλωτές με τα άπιαστα διαφημιστικά πρότυπα που προβάλλει.

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ποιες συνέπειες έχει η επιλογή των κοινωνιών μας να μην παράγουν πλέον «αγαθά» αλλά μόνο καταναλωτές. Οι σημερινοί «ωνιομανείς» είναι τα θύματα μιας κοινωνίας που μετέτρεψε τη χαρά της απόκτησης αγαθών σε ανούσια και αποβλακωτική καταναλωτική εξάρτηση. Υπό αυτή ακριβώς την έννοια, η καταναλωτική απληστία θα πρέπει να θεωρείται σήμερα το «όπιο του λαού». Και οι σημερινοί ωνιομανείς να αντιμετωπίζονται ως ασθενείς, όπως οι οπιομανείς.

Σπύρος Μανουσέλης, εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 19/7/2008

1. ωνιομανία = μανία αγοράς / κατανάλωσης αγαθών.

ΚΕΙΜΕΝΟ II: ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

                                    Γεννήθηκα για να ‘χω τόσα

ΓΎΜΝΟΣ, ΙΟΥΛΙΟ ΜΗΝΑ, το καταμεσήμερο. Σ’ ένα
στενό κρεβάτι, ανάμεσα σε δυο σεντόνια χοντρά,
ντρίλινα¹, με το μάγουλο πάνω στο μπράτσο μου
που το γλείφω και γεύομαι την αρμύρα του.
Κοιτάζω τον ασβέστη αντίκρυ στον τοίχο της
μικρής μου κάμαρας. Λίγο πιο ψηλά το ταβάνι με τα
δοκάρια. Πιο χαμηλά την κασέλα όπου έχω
αποθέσει όλα μου τα υπάρχοντα: δυο παντελόνια,
τέσσερα πουκάμισα, κάτι ασπρόρουχα. Δίπλα, η
καρέκλα με την πελώρια ψάθα. Χάμου, στ’ άσπρα
και μαύρα πλακάκια, τα δυο μου σάνταλα.
Έχω στο πλάι μου κι ένα βιβλίο.
Γεννήθηκα για να ‘χω τόσα. Δεν μου λέει τίποτε να
παραδοξολογώ². Από το ελάχιστο φτάνεις πιο
σύντομα οπουδήποτε. Μόνο που ‘ναι πιο δύσκολο.
Κι από το κορίτσι που αγαπάς επίσης φτάνεις, αλλά
θέλει να ξέρεις να τ’ αγγίξεις οπόταν η φύση σού
υπακούει. Κι από τη φύση – αλλά θέλει να ξέρεις να
της αφαιρέσεις την αγκίδα³ της.

Οδυσσέας Ελύτης
Από τη συλλογή του
«Ο μικρός Ναυτίλος»

1. ντρίλινα: από χοντρό βαμβακερό ύφασμα
2. παραδοξολογώ: είμαι ματαιόδοξος
3. αγκίδα: αγκάθι, ό τι προκαλεί ερεθισμό

      ΘΕΜΑ Α

  Να αναφέρετε συνοπτικά τους λόγους στους οποίους σύμφωνα με τον Σπύρο Μανουσέλη  οφείλεται η καταναλωτική μανία.  (50-60 λέξεις).                                                Μονάδες 15

      ΘΕΜΑ Β

Β1. Να  επαληθεύσετε  ή  να  διαψεύσετε,  σύμφωνα  με  το  κείμενο,  τις  παρακάτω  προτάσεις γράφοντας στο γραπτό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση, τη λέξη Σωστό ή Λάθος και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με χωρία του κειμένου.

Μονάδες 15

α)Η καταναλωτική εξάρτηση έχει αντίκτυπο και στη σχέση του ατόμου με την οικογένειά του.

β)Η   «ωνιομανία»   λειτουργεί   ως   ψυχολογικός   μηχανισμός   υποκατάστασης συναισθημάτων.

γ)Η  καταναλωτική  βουλιμία  δεν  επηρεάζεται  από  την  ποιότητα  των  ανθρώπινων  σχέσεων.

δ)Η  διαφήμιση  χρησιμοποιείται  ως  μέσο  για  να  οδηγηθεί  ο  άνθρωπος  στην υπερκατάναλωση.

ε)Η σύγχρονη κοινωνία δεν παράγει καταναλωτές αλλά αγαθά.

Β2.Να υποδείξετε δύο από τους τρόπους με τους οποίους αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου (Το πρόβλημα… ασταθών ατόμων»).                                  Μονάδες 4

Β3. Ο αρθρογράφος του κειμένου I διατυπώνει τον ισχυρισμό ότι η καταναλωτική εξάρτηση αποτελεί πρόβλημα. Να εντοπίσετε δύο τρόπους με τους οποίους επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του.

Μονάδες 6

Β4. Επειδή  γνωρίζει , για  να  εκμεταλλευτεί : να μετατρέψετε τα ρηματικά σύνολα σε ονοματικά  έτσι ώστε να μην αλλοιώνεται το νόημα της περιόδου. (κείμενο I, 5^η παράγραφος)

Μονάδες 5

Β5. α. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική στο απόσπασμα που ακολουθεί: «Οι σημερινοί ωνιομανείς είναι τα θύματα μιας κοινωνίας που μετέτρεψε τη χαρά της απόκτησης αγαθών σε ανούσια και αποβλακωτική καταναλωτική εξάρτηση». Μονάδες 6

β. Γιατί ο συγγραφέας επέλεξε την ενεργητική σύνταξη;                                    Μονάδες 4

ΘΕΜΑ Γ

Να σχολιάσετε εκείνο το θέμα, από όσα θέτει  το ποίημα, που κρίνετε πιο σημαντικό σύμφωνα με τα κύρια στοιχεία της μορφής του.                                                         Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Λαμβάνοντας υπόψη τη θέση του αρθρογράφου στο κείμενο αναφοράς Ι και την στάση ζωής που προβάλλει το κείμενο II, καλείστε να τοποθετηθείτε στο εξής ερώτημα: Θεωρείτε ότι  η καταναλωτική εξάρτηση  αποτελεί πρόβλημα και πώς μπορεί ο άνθρωπος να αντισταθεί σε αυτή; Να  καταγράψετε την απάντησή σας σε μια εισήγηση την οποία θα εκφωνήσετε σε ημερίδα που διοργανώνει το σχολείο σας, με θέμα «Καταναλωτισμός και Εκπαίδευση»     Όριο λέξεων: 350 λέξεις

       Μονάδες 30