Το μνημείο όμως που κάνει εντύπωση στον επισκέπτη και θεωρείται το «έμβλημα» του νησιού, είναι η Πορτάρα, στο νησάκι του Βάκχου, στην άκρη του λιμανιού. «Πορτάρα» τη λένε από παλιά οι ντόπιοι, για το μεγάλο της μέγεθος. Αυτό το μνημείο που ξέχασε εδώ ο χρόνος, είναι η γιγαντιαία, μαρμάρινη πύλη ναού, αφιερωμένου στον Απόλλωνα. Ο ναός κτίστηκε τον 6 ο αιώνα π.Χ., την εποχή του Τύραννου Λύγδαμι, όταν η Νάξος ήταν μεγάλο ναυτικό, εμπορικό και πολιτιστικό κέντρο. Σήμερα το νησάκι που τη φιλοξενεί λέγεται «Παλάτια». Οι χριστιανοί έκτισαν εκκλησία πάνω στα ερείπια του αρχαίου ναού, κατά τη συνήθεια της εποχής, ενώ γύρω από την εκκλησία αναπτύχθηκε ένας σημαντικός οικισμός. Την περίοδο της ενετοκρατίας πολλά κομμάτια του ναού χρησιμοποιήθηκαν για το κτίσιμο του Κάστρου.

Πρωτεύουσα και λιμάνι του νησιού είναι η Χώρα, κτισμένη στη θέση της αρχαίας πόλης, στη μέση της δυτικής ακτής του νησιού, που θα σας κερδίσει από την πρώτη στιγμή. Στενά δρομάκια με καμάρες και καλόγουστα μαγαζάκια, καφέ, ταβερνούλες, μπαρ, πέτρινα αρχοντικά είναι το σκηνικό της Χώρας που απλώνεται γύρω και μέσα στο μεσαιωνικό Κάστρο του Σανούδου, το οποίο δεν επικοινωνούσε με τη θάλασσα, αλλά με το εσωτερικό του νησιού, για λόγους προστασίας.