Με τον όρο δερβίσης ή ντερβίς εννοείται κυριολεκτικά ο ζητιάνος, έτσι όπως τουλάχιστον απορρέει από τον περσικό όρο νταρβίς ή νταρβές, για τον θρησκευτικό επαίτη.
Από τεχνική άποψη ο όρος χρησιμοποιείται κυρίως για άτομα που δε συνδέονται με κάποιο ιδιαίτερο τάγμα και εκφράζουν την ποιότητα του περιπλανώμενου.
Οι Μεβλεβήδες ή Μεβλεβίτες δερβίσηδες είναι ένα σουφικό τάγμα.
Με τον όρο σούφι εννοούμε εκείνες τις πρώτες ασκητικές κοινότητες του Ισλάμ οι οποίες εγκατέλειψαν τα εγκόσμια, πρεσβεύοντας ότι το ανθρώπινο πεπρωμένο εξαρτάται από την ανεξιχνίαστη θέληση του Θεού.
Σε αυτές τις κοινότητες επικράτησε αρχικά το ασκητικό στοιχείο του μυστικισμού, ενώ με την πάροδο του χρόνου ο ασκητισμός θεωρήθηκε ως προκαταρκτικό στάδιο για την επίτευξη της πνευματικής ζωής.
Οι κοινότητες των σούφι επηρεάστηκαν άμεσα από τις αρχαιότερες παραδόσεις και φιλοσοφίες της Ανατολής και της λεκάνης της Μεσογείου, όπως ο νεοπλατωνισμός, ο γνωστικισμός, ο βουδισμόςκαι ο χριστιανισμός.
Όλες αυτές οι διδασκαλίες έπαιξαν το ρόλο τους στην τελική διαμόρφωση της σουφικής διδασκαλίας, αφού σύμφωνα με τους σούφι «όλες οι Παραδόσεις οδηγούν στην μια και μόνη αλήθεια».
Τζελαλεντίν Ρουμί ή Μεβλανά ο εξαίσιος
Τον 13ο αιώνα (1207-1273) εμφανίστηκε στον ιδεολογικό-θρησκευτικό χώρο του Ισλάμ μια χαρισματική προσωπικότητα που άφησε τη σφραγίδα του στον μουσουλμανικό μυστικισμό, ο Τζελαλεντίν Ρουμί. Για πολλούς μελετητές θεωρήθηκε ως ένας από τους μεγαλύτερους μυστικούς ποιητές του ανθρώπινου γένους και από τους συγχρόνους του δόθηκε το όνομα «Μεβλανά» που σημαίνει «ο δάσκαλός μας».
Το συνολικό ποιητικό έργο του άσκησε βαθιά επίδραση σε όλες τις μορφές αισθητικής έκφρασης του ισλαμικού κόσμου και κυριαρχείται από την απόλυτη αγάπη προς τον Θεό.
Όταν πέθανε, στις 17 Δεκεμβρίου του 1273, άνθρωποι από πέντε διαφορετικές πίστεις και θρησκείες ακολούθησαν τη νεκρική πομπή του. Η νύχτα της ταφής ονομάστηκε Σεμπούλ Αρούζ , δηλαδή Νύχτα της Ένωσης.
Το “Ρούμι” σημαίνει ο “Ρωμιός”, αλλά δεν είχε σχέση με Ελλάδα.
Ο Τζελαλεντίν Ρουμί προσπάθησε να επηρεάσει τους Έλληνες που ζούσαν κοντά στο Ικόνιο της σημερινής Τουρκίας . Σαν ένας νέος Απόστολος Παύλος, πίστευε ότι αν τα λόγια του «άγγιζαν» τους Ελληνόψυχους, τότε η διδασκαλία του θα μπορούσε να επεκταθεί. Ο Ρουμί, είχε επηρεαστεί αρκετά από τον Πλάτωνα και όπως φαίνεται, τιμούσε ιδιαίτερα την ελληνική γραμματεία.
Γνωμικά και Αποφθέγματα του ποιητή
Ελλάδα…Όλα εδώ ξεκίνησαν κι εδώ θα καταλήξουν!
-Θα γνωρίσει το μυστικό του Αόρατου μόνο εκείνος που είναι ικανός να κλείσει τα χείλη του και να μείνει σιωπηλός.
-Ο πραγματικά σοφός άνθρωπος μένει απαρατήρητος.
-Είναι αλήθεια πως στον καθρέπτη όλα είναι ανάποδα, αλλά χωρίς αυτόν δεν θα μπορούσαμε να δούμε τον εαυτό μας.
-Η σοφία και η γνώση υπάρχουν για να μπορεί κανείς να ξεχωρίζει τον καλό δρόμο από τον κακό.
Πεποιθήσεις και ανεξιθρησκεία
Πρόκειται για μια ανεξιθρησκεία ουσιαστικά. Σύμφωνα με τους Μεβλεβήδες δερβίσηδες όλοι οι άνθρωποι επιζητούν το ίδιο πράγμα, την επιστροφή τους στον Θεό, μόνο που ο καθένας το εκφράζει με διαφορετικά λόγια. Φυσικά οι Μεβλεβήδες δερβίσηδες, κινούμενοι μέσα στα όρια του Ισλάμ, θέτουν μόνο μία προϋπόθεση, την αφοσίωση στον ένα και μοναδικό Θεό, χωρίς να επιδέχονται κανέναν επιμερισμό της θεότητας.
Ο στροβιλισμός του ανθρώπου γύρω από τον άξονα του σώματός του από την αρχαιότητα ακόμα και πέρα από οποιεσδήποτε θρησκευτικές πρακτικές ήταν μια μέθοδος να ζαλιστεί και να «βγει η ψυχή από το σώμα».
Οι Δερβίσηδες, με τη χορική τους ιεροτελεστία, τα χέρια ανοιχτά, την παλάμη του δεξιού χεριού τους στραμμένη προς τον ουρανό για να λάβουν τη θεϊκή δόξα και του αριστερού προς τη γη για να τη μεταφέρουν στον υλικό κόσμο, αποζητούν να εξαγνίσουν την ανθρώπινη ψυχή.
Οι Δερβίσηδες με τον περιστροφικό χορό γύρω απ’ τον εαυτό τους, το «Σεμά», ακολουθούν το συμπαντικό χορό των πλανητών γύρω από τον ήλιο και μοιράζονται τη μέθεξη με το κοινό τους.
Οι μυστικιστές χορευτές, αφαιρώντας τους μαύρους μανδύες και απομένοντας με τα λευκά τους ενδύματα, μέσω της περιστροφής, φτάνουν στην έκσταση και εκπληρώνουν την υπέρτατη επιθυμία τους, την ένωση με το Θεό.
Ο εκστατικός περιστροφικός χορός του αρχαιότερου Δερβίσικου τάγματος, των Μεβλεβί, χρονολογείται από το 1.207 μ.Χ., παρασύροντας οποιονδήποτε παρευρεθεί στην τέχνη της μυσταγωγικής προσευχής τους, ανεξαρτήτως θρησκευτικών αντιλήψεων, στην έκσταση και την αναγέννηση.
«Οι Δερβίσηδες είναι μέρος της παράδοσης των Σούφι», λέει ο Ομάρ. «Είναι ένα κομμάτι της φιλοσοφίας μας, από τον 13ο αιώνα, όταν ο Ρούμι έκανε περιστροφές για να φτάσει σε έκσταση. Ετσι έγινε σταδιακά ένας τρόπος προετοιμασίας για τη συνάντηση με τον Δημιουργό μας. Από την άλλη είναι ένας συμβολισμός της κυκλικής κίνησης του σύμπαντος».
ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ: Οι σούφι, που έχουν ρίζες στους δικούς μας φιλοσόφους, διέσχισαν το Ισλάμ προτείνοντας μια διαφορετική αντιμετώπιση του κόσμου και του Αλλου. Υπήρχαν διάσπαρτες τέτοιες ομάδες ανά τα Βαλκάνια και κυρίως στη Θεσσαλονίκη επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ηταν οι Αλεβίτες, οι σούφι και οι δερβίσηδες κάτι σαν «ανανεωτική» πλευρά του Ισλάμ. Αποτελούν μια θεωρία που ακόμη έχει οπαδούς διεθνώς, κάτι σαν κίνημα.
Η τελετουργία της Σεμά
Εν γένει η τελετουργία συνίσταται από αρκετά μέρη με διαφορετικό νόημα.
Αρχικά με τη συνοδεία του τύμπανου (κουντούμ) γίνεται το Νάατ ιτ Σερίφ, μια ευλογία προς τον Προφήτη που αντιπροσωπεύει την αγάπη.
To Νάατ ακολουθείται από ένα ταξίμ, αυτοσχεδιασμό με νέυ (φλάουτο), που αντιπροσωπεύει τη θεία ανάσα, η οποία εμψυχώνει τα πάντα.
To βάδισμα του Σουλτάν Βελέντ, συνοδευόμενο από μουσική περσέβ, είναι μια τριπλή κίνηση γύρω από τον χώρο της περιστροφής και οι χαιρετισμοί των σεμαζέν συμβολίζουν τον χαιρετισμό της ψυχής προς την ψυχή, ο οποίος αποκρύπτεται από τη μορφή και το σώμα.
Κατά τη διάρκεια της Σεμά συμβαίνουν τέσσερις σελάμ, ή μουσικές κινήσεις, κάθε μία από τις οποίες ακολουθεί διαφορετικό ρυθμό.
Η πρώτη σελάμ συμβολίζει τη γέννηση του ανθρώπου στην αλήθεια.
Η δεύτερη σελάμ συμβολίζει την έκστασή του, όταν ατενίζει το μεγαλείο του Θεού.
Η τρίτη σελάμ αντιπροσωπεύει τη θυσία του νου μπρος στην αγάπη. Είναι επίσης μια εκμηδένιση του εαυτού, γνωστή και ως νιρβάνα στη βουδιστική φιλοσοφία.
Η τέταρτη σελάμ σηματοδοτεί την επιστροφή του δερβίση από την πνευματική του αναζήτηση. Ακολουθεί η απαγγελία από τo Κοράνιο με έμφαση στους στίχους «Στο Θεό ανήκει η Ανατολή και η Δύση. Όπου κι αν στραφείς, εκεί υπάρχει το πρόσωπο του Θεού. Είναι Εκείνος που όλα τα αγκαλιάζει, εκείνος που όλα τα γνωρίζει” .
Η τελετουργία τελειώνει με μια προσευχή για ειρήνη στην ψυχή των προφητών και των πιστών. Κατόπιν οι δερβίσηδες αποσύρονται στα δώματά τους για διαλογισμό (τεφεκούρ).
Σήμερα υπάρχουν δεκάδες χορευτικά συγκροτήματα που γυρίζουν κάθε γωνιά της γης δίνοντας παραστάσεις 
Δερβίσης στην πλατεία Ταξίμ
http://constantinoupoli.com/
