ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗΣ ΑΓΩΓΗΣ
ΤΙΤΛΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ: ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ – ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ
Α. ΥΠΟΘΕΜΑΤΑ
Απειλούμενα είδη ζώων του τόπου μας.
Λόγοι για τους οποίους κινδυνεύουν.
Λόγοι για τους οποίους πρέπει να προστατευτούν.
Τρόποι με τους οποίους μπορούμε να τα προστατέψουμε.
Προστατευόμενες περιοχές.
Β. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Να γνωρίσουν οι μαθητές τα ζώα του τόπου μας που κινδυνεύουν.
Να μάθουν να σέβονται, να αγαπούν και να προστατεύουν το περιβάλλον.
Να μάθουν να συνεργάζονται, να καταγράφουν και να ελέγχουν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους.
Να αποκτήσουν δυνατότητες πρόσβασης στις πληροφορίες και να τις αξιοποιούν.
Να υιοθετήσουν υπεύθυνες συμπεριφορές και να ευαισθητοποιηθούν απέναντι σε προβλήματα του περιβάλλοντος.
Γ. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ – ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ
Οι μαθητές θα εργαστούν ομαδοσυνεργατικά.
Θα συγκεντρώσουν και θα επεξεργαστούν πληροφορίες από εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ντοκιμαντέρ, διαδίκτυο.
Θα γράψουν κείμενα, θα κάνουν ζωγραφιές, θα φωτογραφίσουν, θα συγκεντρώσουν εικόνες, φωτογραφίες και σχετικά άρθρα.
Θα καταγράψουν τα αποτελέσματα της έρευνάς τους και θα τα αναρτήσουν στο Ιστολόγιο της τάξης μας στη διεύθυνση blogs.sch.gr/axapsalis
Για την υλοποίηση του προγράμματος θα χρειαστεί συνεργασία με το Δασαρχείο Αριδαίας.
Δ. ΠΕΔΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ ΜΕ ΤΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΣΠΟΥΔΩΝ ΤΩΝ ΑΝΤΙΣΤΟΙΧΩΝ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ
Το πρόγραμμα μπορεί να συνδεθεί με τη Γλώσσα, τα Μαθηματικά, την Αισθητική Αγωγή και κυρίως με τη Μελέτη Περιβάλλοντος με την τρίτη ενότητα “Η φύση είναι το σπίτι μας”, το κεφάλαιο 1 “Οικοσυστήματα της Ελλάδας”, κεφάλαιο 2 “Οικοσυστήματα του τόπου μας”, κεφάλαιο 3 “Σπονδυλωτά και ασπόνδυλα ζώα”, κεφάλαιο 12 “Ζώα που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν”.
ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
1ος ΜΗΝΑΣ
Συγκέντρωση πληροφοριών για το πρόγραμμα από εγκυκλοπαίδειες, βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, ντοκιμαντέρ, διαδίκτυο.
2ος ΜΗΝΑΣ
Επεξεργασία πληροφοριών και υλικού που συγκεντρώθηκε.
3ος ΜΗΝΑΣ
Καταγραφή κειμένων, ζωγραφιές, φωτογραφίσεις, συνεργασία με το Δασαρχείο Αριδαίας.
4ος ΜΗΝΑΣ
Καταγραφή της υλοποίησης του προγράμματος σε ηλεκτρονική μορφή.
5ος ΜΗΝΑΣ
Ανάρτηση του προγράμματος στο Ιστολόγιο της τάξης μας στη διεύθυνση blogs.sch.gr/axapsalis
ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ
Βιοποικιλότητα είναι η ποικιλία των έμβιων οργανισμών πάνω στη γη, η ποικιλία των μεταξύ τους σχέσεων (οικοσυστήματα) αλλά και των εικόνων που έχει ο άνθρωπος για το φυσικό περιβάλλον. Έχει τέσσερα επίπεδα, το καθένα από τα οποία έχει διαφορετική σημασία, αλλά στην πράξη, αποτελεί κομμάτι ενός ενιαίου συνόλου.
Το πρώτο επίπεδο είναι εκείνο της “γενετικής βιοποικιλότητας”, δηλαδή το εύρος των κληρονομικών καταβολών ενός συγκεκριμένου είδους.
Το δεύτερο επίπεδο βιοποικιλότητας είναι αυτό της βιοποικιλότητας των ειδών φυτών (χλωρίδας) και ζώων (πανίδας). Η βιοποικιλότητα αυτή είναι το πλήθος των ειδών φυτών και ζώων που υπάρχουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Το τρίτο επίπεδο βιοποικιλότητας, γνωστό ως βιοποικιλότητα οικοσυστημάτων ή φυτοκοινωνιών, είναι το πλήθος των συνδυασμών ειδών φυτών και ζώων (οικοσυστημάτων) που υπάρχουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή.
Το τέταρτο επίπεδο βιοποικιλότητας είναι εκείνο της βιοποικιλότητας των τοπίων, και είναι το πλήθος των τύπων τοπίων (αβιοτικών και βιοτικών στοιχείων) που υπάρχουν σε μια περιοχή ή σε μια χώρα.
Η διατήρηση της βιοποικιλότητας έχει μεγάλη σημασία για την ανθρωπότητα με αξίες:
Κοινωνικο-οικονομικές, με οφέλη από τη χρήση της βιοποικιλότητας για την εξάλειψη της φτώχιας σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ιατροφαρμακευτικές, με πλήθος βιολογικών ουσιών στις οποίες βασίζονται σχεδόν όλες οι θεραπευτικές μέθοδοι.
Αισθητικές και πολιτιστικές, που καλύπτουν βαθύτερες ανάγκες του ανθρώπου.
Οικολογικές, για την επιβίωση και την ομαλή λειτουργία των περισσότερων οικοσυστημάτων.
Η βιοποικιλότητα μειώνεται παγκόσμια και ο ρυθμός εξαφάνισης των ειδών είναι μεγαλύτερος από ποτέ. Ταυτόχρονα μειώνεται και η έκταση των βιοτόπων τους. Το αποτέλεσμα είναι η υποβάθμιση της προσφοράς των οικοσυστημάτων και η μείωση της ικανότητάς τους να υποστηρίξουν τις μέλλουσες γενιές.
Η βιοποικιλότητα απειλείται σήμερα από τις αλλαγές που επιφέρει στον πλανήτη μας ο άνθρωπος. Ο τρόπος και η ένταση με την οποία χρησιμοποιεί ο άνθρωπος τους φυσικούς πόρους δημιουργούν απειλές στο περιβάλλον, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση ειδών, την τροποποίηση και υποβάθμιση βιοτόπων και τη γενικότερη εξάντληση των φυσικών πόρων.
Η Ελλάδα διαθέτει πολύ μεγάλη ποικιλία ζώων, φυτών, μυκήτων, φυκών, μικροοργανισμών και οικοσυστημάτων, από τις μεγαλύτερες στην Ευρώπη. Βρίσκεται στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων, με μεγάλη γεωμορφολογία και κλιματολογικές διαφορές και έτσι έχει αποκτήσει μια ξεχωριστή βιοποικιλότητα με ιδιαίτερες φυτικές και ζωικές μορφές, αρκετές από τις οποίες δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον κόσμο.
Υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στα 50.000 είδη ζώων από τα οποία περίπου το 25% είναι ενδημικά, δηλαδή υπάρχουν μόνο στην Ελλάδα. Στη χλωρίδα υπάρχουν 6.300 (είδη και υποείδη) φυτών από τα οποία περίπου τα 1.000 είναι ενδημικά.
ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ
Απειλούμενο ονομάζεται κάθε είδος ζωντανού οργανισμού το οποίο απειλείται με εξαφάνιση στο άμεσο μέλλον. Η διεθνής οργάνωση που δραστηριοποιείται για την προστασία των απειλούμενων ειδών είναι η Παγκόσμια Ένωση Προστασίας της Φύσης που ιδρύθηκε το 1948 στο Γκλαντ της Ελβετίας και χωρίζει τα απειλούμενα είδη σε τρεις κατηγορίες: στα είδη που βρίσκονται σε κρίσιμη απειλή, στα είδη που είναι απλώς απειλούμενα και στα είδη που είναι εκτεθειμένα. Στην Ελλάδα για την προστασία των απειλούμενων ειδών δραστηριοποιείται η οργάνωση WWF Ελλάδας. Τα τελευταία χρόνια έχουν ενισχυθεί οι προσπάθειες για την προστασία, των απειλούμενων ειδών με δραστηριοποίηση πολλών φορέων. Μεγαλύτερο βάρος έχει δοθεί στην προστασία κάποιων ιδιαίτερα σπάνιων ειδών ζώων, ορισμένα εκ των οποίων συναντώνται μόνο στην Ελλάδα και κινδυνεύουν άμεσα με εξαφάνιση. Μεγαλύτερη απειλή δέχεται η Μεσογειακή φώκια (Monachus monachus). Η συγκεκριμένη φώκια είναι το σπανιότερο είδος φώκιας και ένα από τα έξι περισσότερο απειλούμενα με εξαφάνιση θηλαστικά στον πλανήτη. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Μεσογειακής φώκιας ζει στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στις Σποράδες. Είδη που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο εξαφάνισης από την ελληνική φύση είναι η αρκούδα και ο λύκος. Για την προστασία των δύο ειδών δραστηριοποιείται η οργάνωση Αρκτούρος στο Νυμφαίο της Φλώρινας. Η οργάνωση προστατεύει δύο ακόμα είδη ζώων που απειλούνται με εξαφάνιση, τη Βίδρα και το Αγριόγιδο.
Ένα είδος που κινδυνεύει με εξαφάνιση είναι και οι θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα. Οι χελώνες αυτές αναπαράγονται κυρίως στις παραλίες του νότιου Ιονίου, στην περιοχή της Ζακύνθου. Για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας δραστηριοποιείται ο Σύλλογος για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας «Αρχέλων». Δύο ακόμα είδη που απειλούνται με εξαφάνιση είναι ο Αιγαιόγλαρος και η Οχιά της Μήλου. Ο Αιγαιόγλαρος είναι ένα παγκόσμιο απειλούμενο είδος γλάρου και αποτελεί είδος ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος. Και γι’ αυτά τα είδη δραστηριοποιούνται οικολογικές οργανώσεις.
ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΞΑΦΑΝΙΣΗ ΤΩΝ ΕΙΔΩΝ
Η προστασία και διατήρηση της βιοποικιλότητας έχει μεγάλη σημασία για την ποιότητα ζωής, ακόμα και των ίδιων των ανθρώπων. Ο κίνδυνος αφανισμού ενός είδους, για παράδειγμα της μεσογειακής φώκιας, η υποβάθμιση, η καταστροφή ενός οικοτόπου, μπορεί να επηρεάσει την δική μας καθημερινότητα. Η απώλεια βιοποικιλότητας σε ένα οικοσύστημα μπορεί να φέρει πολλές καταστροφικές συνέπειες εξαιτίας των τροφικών σχέσεων μεταξύ των οργανισμών αλλά και της αλληλεπίδρασής τους με το περιβάλλον. Κάθε οργανισμός παίζει σημαντικό ρόλο στην ισορροπία του περιβάλλοντός του και στηρίζει τη βιωσιμότητα και άλλων μορφών ζωής. Κάθε αλλαγή που μπορεί να επηρεάσει ένα είδος είναι πιθανό να έχει επιπτώσεις σε ένα μεγάλο αριθμό οργανισμών. Η απομάκρυνση της θαλάσσιας βίδρας έχει αποτέλεσμα οι πληθυσμοί των αχινών να αυξάνονται εντυπωσιακά και να εξαφανίζουν τα θαλάσσια λιβάδια, όπου εκεί ζει και αναπαράγεται μια μεγάλη ποικιλία ειδών. Στις μέρες μας η βιοποικιλότητα μειώνεται με ταχύτατους ρυθμούς και οι υπηρεσίες των οικοσυστημάτων (παροχή νερού, εδάφους, ξυλείας, τροφής κτλ.) υποβαθμίζονται συνεχώς. Σήμερα οι ρυθμοί εξαφάνισης των ειδών είναι περίπου εκατό φορές υψηλότεροι και προβλέπεται ότι θα γίνουν ακόμη μεγαλύτεροι. Περισσότερο από το 1/3 των ειδών απειλείται με εξαφάνιση καθώς το 60% των οικοσυστημάτων της Γης υποβαθμίστηκαν κατά την τελευταία πεντηκονταετία. Η ανθρωπότητα βιώνει το κόστος της μείωσης της βιοποικιλότητας, κυρίως στις φτωχές κοινωνίες, που η επιβίωσή τους εξαρτάται άμεσα από την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων (π.χ. παράκτια αλιεία). Η ετήσια απώλεια των υπηρεσιών που προσφέρουν τα οικοσυστήματα για την ώρα κοστίζει 50 δισ. ευρώ!
Οι κυριότερες απειλές για τη βιοποικιλότητα που οφείλονται στον άνθρωπο είναι οι εξής:
1. Η ανεξέλεγκτη δόμηση και η επέκτασης αγροτικής γης.
2. Η υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων και ειδών.
3. Η ρύπανση.
4. Η εισαγωγή και εξάπλωση εισβαλόντων ειδών.
5. Η κλιματική αλλαγή.
Στην ΕΕ μελετάται το σταμάτημα της απώλειας της βιοποικιλότητας και των οικοσυστημάτων έως το 2020 και η αποκατάσταση και προστασία αυτών έως το 2050.
Περισσότερα από 62.000 είδη πανίδας και χλωρίδας κινδυνεύουν με εξαφάνιση από την ανθρώπινη δραστηριότητα, λαθροθηρία, καταστροφή βιοτόπων, ρύπανση και κλιματική αλλαγή. Αυτά που έχει να χάσει όμως ο άνθρωπος αν μειωθεί η βιοποικιλότητα είναι:
1. Υψηλό οικονομικό κόστος
Μόνο η αποψίλωση των δασών σε όλο τον κόσμο υπολογίζεται ότι κοστίζει από 2 έως 5 τρισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
2. Μειωμένη ασφάλεια τροφίμων
Η εισαγωγή νέων ειδών συνεπάγεται περιορισμό του κτηνοτροφικού πληθυσμού γεγονός που τον κάνει πιο ευάλωτο σε ασθένειες.
3. Αυξημένη προσβολή από ασθένειες
Η μείωση της βιοποικιλότητας έχει συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία και την εξάπλωση ασθενειών. Αυξάνει τον αριθμό των άρρωστων ζώων καθώς προσβάλλονται και τα υγιή.
4. Απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες
Η αλλαγή των κλιματικών συνθηκών φέρνει ξηρασίες, καταστροφές και ξεριζωμό για δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπων.
5. Κόστος σε ανθρώπινες ζωές
Από τη διατήρηση της βιοποικιλότητας εξαρτάται η ζωή ψαράδων, αγροτών κλπ. Η επιβίωση του ανθρώπου εξαρτάται από τα οικοσυστήματα που τον περιβάλλουν.
6. Απώλεια της εικόνας της Φύσης
Η φύση είναι κάτι χειροπιαστό και όταν θα έχουμε καταστρέψει το φυσικό περιβάλλον τότε τι θα έχει απομείνει;
ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΖΩΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Καφέ Αρκούδα
Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν γύρω στις 150, στις οροσειρές της Πίνδου και της Ροδόπης. Προτιμά τις φυτικές τροφές και ιδιαίτερα τα άγρια φρούτα, τις ρίζες, τα μανιτάρια και το μέλι. Τρώει επίσης έντομα, αμφίβια και κτηνοτροφικά ζώα. Ζει σε δάση δρυός, οξιάς και κωνοφόρων. Είναι ζώο μοναχικό και κινείται κυρίως το ξημέρωμα, το σούρουπο και τη νύχτα.
Λύκος
Ο λύκος χαρακτηρίζεται από υψηλή νοημοσύνη και ανεπτυγμένη κοινωνική οργάνωση. Στην Ελλάδα τον συναντάμε μόνο σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές. Η μείωση της φυσικής λείας του και η αρνητική εικόνα που έχει διαμορφωθεί γι’ αυτόν στη συνείδηση των ανθρώπων οδηγούν στη μείωση των πληθυσμών. Στις μέρες μας ο λύκος είναι ένα τρωτό είδος που χρειάζεται προστασία.
Λύγκας Ευρασιατικός
Ο λύγκας είναι ένα άγριο και οξυδερκές ζώο που ελάχιστοι είχαν την ευκαιρία να συναντήσουν. Οι κύριοι παράγοντες θνησιμότητας του λύγκα είναι τα τροχαία ατυχήματα και το λαθροκυνήγι. Το είδος απειλείται από διανοίξεις δρόμων για δασικές εκμεταλλεύσεις ή για τουρισμό και εκτεταμένες υλοτομίες που προκαλούν υποβάθμιση των δασών. Στην Ελλάδα ζουν ελάχιστα άτομα, στα βόρεια σύνορα της χώρας.
Τσακάλι
Στην Ελλάδα υπάρχουν πλέον γύρω στα 1500 άτομα σε απομονωμένους πληθυσμούς στην Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, τη Χαλκιδική, τη Φωκίδα, την Πελοπόννησο, τη Σάμο και σε μικρές ομάδες στην Κερκίνη και στον Αξιό. Βασικοί παράγοντες της μείωσης του πληθυσμού του Τσακαλιού είναι η αποξήρανση υγροτόπων και η εντατικοποίηση της γεωργίας. Ως το 1990 το τσακάλι ήταν επικηρυγμένο ως επιβλαβές είδος.
Κόκκινο Ελάφι
Στα τέλη του 20ου αιώνα τα ελάφια περιορίστηκαν στη χερσόνησο της Σιθωνίας, στην ορεινή περιοχή της Ροδόπης και στην Πάρνηθα. Σήμερα ο πληθυσμός της Σιθωνίας εξαφανίστηκε. Το κόκκινο ελάφι είναι το μεγαλύτερο φυτοφάγο ζώο της Ελλάδας. Ως αναπόσπαστο στοιχείο της ελληνικής φύσης μπορεί να παίξει ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωση και την εξέλιξη των οικοσυστημάτων, ειδικά στις μέρες μας που η ελεύθερη κτηνοτροφία σταδιακά εγκαταλείπεται.
Αγριόγιδο
Στην Ελλάδα, το αγριόγιδο ζει σήμερα σε 11 ορεινά συγκροτήματα της ηπειρωτικής χώρας. Τα 9 από αυτά βρίσκονται στην οροσειρά της Πίνδου και είναι ο Γράμμος, ο Σμόλικας, η Γκαμήλα, ο Λύγκος, ο Ζυγός, η Τριγγιά, τα Βαρδούσια, η Οίτη και η Γκιώνα. Τα υπόλοιπα δύο είναι ο Όλυμπος και η οροσειρά της Ροδόπης, στα σύνορα της χώρας μας με τη Βουλγαρία. Σε όλα αυτά τα βουνά υπάρχουν μεγάλες δυσπρόσιτες ζώνες με βράχια και σκόρπια δέντρα όπου τα αγριόγιδα βρίσκουν καταφύγιο, ειδικά το καλοκαίρι που τα λιβάδια είναι κατειλημμένα από τα πολυάριθμα κοπάδια. Οι πληθυσμοί είναι μικροί, από 10 έως 100 ζώα σε κάθε βουνό. Εκτιμάται ότι ο συνολικός αριθμός του δεν ξεπερνά τα 500 άτομα.
Μαυρογύπας
Από τη δεκαετία του ’80 η αναπαραγωγή του μαυρογύπα έχει περιοριστεί στον Όλυμπο και στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλιού. Ο πληθυσμός του εκτιμάται σε 90 – 100 άτομα. Ζει σε δασώδεις ημιορεινές και ορεινές περιοχές και φωλιάζει σε μεγάλα πεύκα που περιβάλλονται από μικρά ανοίγματα ή χαμηλή βλάστηση σε πολύ απότομες πλαγιές. Ζευγαρώνει δια βίου. Τρέφεται κυρίως με ψοφίμια θηλαστικών ζώων μικρού και μεσαίου μεγέθους.
Χιονογερακίνα
Ζει σε ερημότοπους, βουνοπλαγιές, έλη, αμμοθίνες. Φωλιάζει σε άκρες βράχων. Τρέφεται με μικρά θηλαστικά, κουνέλια, λαγούς, τρωκτικά και πουλιά. Γεννά 3 – 5 αυγά, τα κλωσσά σε 31 ημέρες. Οι νεοσσοί πετούν μετά από 34 – 43 ημέρες. Ζει 11 χρόνια. Έχει μακρόστενες φτερούγες, λευκή ουρά με μαύρη πλατιά λωρίδα στην άκρη, λευκή κοιλιά και φτερούγες. Το κεφάλι της είναι ανοιχτόχρωμο.
Αιγαιόγλαρος
Ο αιγαιόγλαρος, το πουλί σύμβολο του αρχιπελάγους, απειλείται πλέον περισσότερο από κάθε άλλο θαλασσοπούλι της Ελλάδας, αφού την τελευταία δεκαετία παρουσιάζει δραματική μείωση. Από τα 750-900 ζευγάρια που φώλιαζαν στις ελληνικές νησίδες κατά τα τέλη της δεκαετίας του 90, σήμερα εκτιμώνται, από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία (ΕΟΕ), σε μόλις 350-500 ζευγάρια. Η σημαντική αυτή μείωση, της τάξεως του 50%, έχει καταστήσει τον αιγαιόγλαρο, το πιο απειλούμενο θαλασσοπούλι της Ελλάδας.
Η οχιά της Μήλου
Η σπάνια κόκκινη οχιά της Μήλου με τον έντονο κεραμιδί χρωματισμό, ζει κοντά στα νερά ανάμεσα σε πυκνή βλάστηση στις κοίτες των χειμάρρων, στις καλλιέργειες και σπάνια σε ξηρές πετρώδεις περιοχές. Είναι ζώο που κυκλοφορεί τη μέρα. Όταν όμως έχει πολλή ζέστη κυκλοφορεί και τις πολύ πρωινές ή βραδινές ώρες. Τρώει μικρά θηλαστικά, σαύρες και τον Σεπτέμβρη αναρριχάται στα δέντρα και συλλαμβάνει πουλιά. Δεν επιτίθεται στον άνθρωπο παρά μόνο αν ενοχληθεί. Το 90% των ζώων αυτών είναι στη Μήλο και με διάφορες εκτιμήσεις υπολογίζεται ο πληθυσμός τους σε 3.000 – 9.000 άτομα. Εξαιτίας του παράνομου διεθνούς εμπορίου τους, ο αριθμός τους μειώνεται. Έτσι είναι απαραίτητη η αυστηρή εφαρμογή των νόμων για την προστασία τους ώστε στο φυσικό τους περιβάλλον να διατηρηθεί η βιοποικιλότητα.
Βίδρα
Συναντάται στην Κεντρική Ελλάδα, στην Κέρκυρα και στην Εύβοια. Ζει σε γλυκά νερά, σε ποταμούς, λίμνες και έλη με ανεπτυγμένη παρόχθια βλάστηση. Τρέφεται με ψάρια σε ποσοστό μεγαλύτερο του 80% αλλά και αμφίβια, ερπετά (νερόφιδα), ασπόνδυλα (κυρίως καβούρια), πουλιά και μικρά θηλαστικά. Γεννά συνήθως την άνοιξη, 2-3 μικρά το έτος, τα οποία τον πρώτο χρόνο εξαρτώνται από τη μητέρα τους.
Δελφίνια
Στις Ελληνικές θάλασσες ζουν τέσσερα είδη δελφινιών: το ρινοδέλφινο, το ζωνοδέλφινο, το κοινό δελφίνι και με μικρότερη παρουσία το σταχτοδέλφινο. Οι φυσικοί εχθροί των δελφινιών είναι ελάχιστοι. Στη Μεσόγειο τα δελφίνια κινδυνεύουν από τη θαλάσσια ρύπανση, την τυχαία σύλληψη τους σε αλιευτικά εργαλεία, την υπεραλιεία, που προκαλεί έλλειψη τροφής γι’ αυτά, και την εσκεμμένη θανάτωσή τους.
Θαλάσσια Χελώνα (Caretta caretta)
Η Caretta caretta τρέφεται με θαλάσσια φυτά και ασπόνδυλα, κυρίως τσούχτρες. Ζει στη θάλασσα αλλά έχει και πνεύμονες, με αποτέλεσμα να βγαίνει συχνά στην επιφάνεια της θάλασσας για να αναπνεύσει και στις αμμώδεις παραλίες της Ζακύνθου για να γεννήσει. Ανάμεσα στις κύριες απειλές που αντιμετωπίζει είναι η υποβάθμιση και η καταστροφή των βιότοπων αναπαραγωγής της, η χρήση αλιευτικών εργαλείων, η ύπαρξη σκουπιδιών και πλαστικών σακουλών.
Φώκια (Monachus monachus)
Η μεσογειακή φώκια ζει περίπου 40 χρόνια και γεννάει κάθε ένα ή δύο χρόνια συνήθως ένα μικρό. Η τροφή της αποτελείται κυρίως από ψάρια και κεφαλόποδα (χταπόδια, καλαμάρια κ.α.). Απειλείται από την επέκταση των τουριστικών δραστηριοτήτων που καταλαμβάνουν τους βιοτόπους της, από τη μείωση των αλιευμάτων και από τη θαλάσσια ρύπανση από πετρελαιοειδή. Στην Ελλάδα ζει στις Σποράδες ο μικρότερος εναπομείνας πληθυσμός της.
ΣΠΑΝΙΑ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΑ ΕΙΔΗ ΦΥΤΩΝ
Μία ιδιαίτερη κατηγορία φυτών της Πάρνηθας είναι τα σπάνια και απειλούμενα είδη, τα οποία είτε λόγω των μικρών πληθυσμών τους είτε επειδή ενοχλούνται από την παρουσία του ανθρώπου, αξίζουν ιδιαίτερη προσοχή και προστασία. Αυτά είναι:
Άσπρη παιώνια
Έχουν εντοπιστεί τρεις μικροί πληθυσμοί της σε απόμακρες τοποθεσίες του βουνού, που αριθμούν συνολικά 70 άτομα περίπου. Είναι άκρως απειλούμενο είδος και χρειάζεται άμεσα μέτρα προστασίας και πολλαπλασιασμού για τη διάσωσή του.
Κόκκινος κρίνος
Ένα πολύ όμορφο φυτό, το οποίο έχει τέσσερις πολύ μικρούς πληθυσμούς στην Πάρνηθα. Ο ένας από αυτούς κινδυνεύει, καθώς βρίσκεται σε πολυσύχναστο ορειβατικό μονοπάτι. Είναι πολύ απειλούμενο είδος.
Κόκκινη τουλίπα
Απαντάται σε πολλά σημεία σε μικρούς αριθμούς. Ο μεγαλύτερος πληθυσμός της ήταν αυτός του οροπεδίου της Μόλας, ο οποίος όμως λόγω υπερσυλλογής από τους επισκέπτες μειώθηκε πολύ.
Τουλίπα η βοιωτική
Είναι μια κόκκινη τουλίπα που φύτρωνε σε λιβάδια και αγρούς χαμηλού και μεσαίου υψομέτρου, σήμερα όμως πιθανολογείται ότι έχει εξαφανιστεί από το βουνό. Περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας, κάτω από την κατηγορία «Απειλούμενο».
Έβενος
Είναι ενδημικό της Νοτιοανατολικής Ελλάδας και έχει βρεθεί ένας μικρός πληθυσμός στην περιοχή των Θρακομακεδόνων.
Lomelosia hymettia
Είναι ένα φυτό ενδημικό στην περιοχή της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας και του Βορείου Αιγαίου. Μικρός αριθμός φυτών επιζεί στις νότιες περιοχές της Πάρνηθας.
Fritillaria graeca
Είναι ένα ενδημικό φυτό με περιορισμένη εξάπλωση στην Αττική, Εύβοια και Πελοπόννησο και κινδυνεύει γιατί βρίσκεται δίπλα σε δασικό δρόμο και σε ορειβατικό μονοπάτι.
Fritillaria obliqua
Πόα που αναφέρεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας κάτω από την κατηγορία «Απειλούμενο». Αποτελεί ενδημικό της περιοχής της Αττικής και της Εύβοιας και χρειάζεται άμεση προστασία, καθώς πολλοί πληθυσμοί του έχουν ήδη εξαφανιστεί. Στην Πάρνηθα έχουν βρεθεί τρεις αρκετά μεγάλοι πληθυσμοί του είδους αυτού.
X Malosorbus florentina
Δένδρο που αναφέρεται στο Κόκκινο Βιβλίο των Σπάνιων και Απειλούμενων Φυτών της Ελλάδας κάτω από την κατηγορία «Απειλούμενο» και βρίσκεται σε μία περιορισμένη περιοχή του βουνού.
Asperula baenitzii
Πόα, η οποία αναφέρεται στο Κόκκινο Βιβλίο ως «Απειλούμενο». Είναι στενότοπο ενδημικό της Αττικής και έχει βρεθεί μόνο στα όρη Πάρνηθα, Αιγάλεω και Πατέρας. Στην Πάρνηθα επιζεί ένας πολύ μικρός πληθυσμός.
Amelanchier chelmea
Μικρός θάμνος που είναι στο Κόκκινο Βιβλίο των Απειλούμενων φυτών κάτω από την κατηγορία «Σπάνιο». Είναι φυτό ενδημικό που απαντάται σε βουνά της Πελοποννήσου, της Εύβοιας, στην Πάρνηθα και στη νήσο Γκιούρα.
Tα φυτά αυτά αποτελούν μέρος της φυσικής κληρονομιάς και είναι πολύ σημαντικό οι απλοί επισκέπτες του βουνού να τα γνωρίζουν και να τα προστατεύουν, όχι μόνο επειδή είναι σημαντικό οι μελλοντικές γενιές να τα γνωρίσουν, αλλά και επειδή αποτελούν ζωντανά μνημεία της φύσης.
ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ
Η χώρα μας διαθέτει τεράστιο φυσικό πλούτο και βρίσκεται στις πρώτες θέσεις στην Ευρώπη στον τομέα αυτό. Δυστυχώς όμως το περιβάλλον στην Ελλάδα αντιμετωπίζει πολλαπλούς κινδύνους υποβάθμισης, ακόμα και καταστροφής. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι ελληνικοί υγρότοποι έχουν καταστραφεί κατά τα 3/4, ενώ το ποσοστό δάσωσης ανέρχεται μόλις σε 25% και είναι από τα χαμηλότερα της Ευρωπαϊκής Μεσογείου!
Ο κίνδυνος εξαφάνισης του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας μας οδήγησε στην ανακήρυξη κάποιων περιοχών, βιοτόπων, φυτών και ζώων ως προστατευόμενα. Με εθνικούς νόμους και προεδρικά διατάγματα, αλλά και με διεθνείς αποφάσεις, συμβάσεις και οδηγίες, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό ειδών και εκτάσεων της χώρας μας προστατεύονται.
Ως προστατευόμενη περιοχή εννοούμε, σύμφωνα με τον ορισμό που έχει δώσει η Διεθνής Ένωση για την Προστασία της Φύσης και των Φυσικών Πόρων (IUCN):
«Μια χερσαία ή θαλάσσια έκταση, αφιερωμένη στην προστασία και διατήρηση της βιολογικής ποικιλότητας και των φυσικών και συναφών πολιτιστικών πόρων, η οποία υπόκειται σε διαχείριση με νομικά μέσα ή άλλους αποτελεσματικούς τρόπους».
Στη χώρα μας ιδρύθηκαν διάφορες κατηγορίες προστατευόμενων περιοχών, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν ενταχθεί σε ένα Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών, το Δίκτυο NATURA 2000.
Σήμερα έχουν οριστεί 234 περιοχές NATURA 2000 σε όλη την χώρα, οι οποίες καλύπτουν συνολικά 18% της χερσαίας επιφάνειας της Ελλάδας δηλαδή περίπου 2.360.000 εκτάρια, χωρίς να περιλαμβάνονται οι αμιγώς θαλάσσιες περιοχές.
Οι προστατευόμενες περιοχές της Ελλάδας
Εθνικοί Δρυμοί
Οι Εθνικοί Δρυμοί περιλαμβάνουν εκτάσεις, στις περισσότερες από τις οποίες κυριαρχεί ο δασικός χαρακτήρας, με ιδιαίτερο οικολογικό και επιστημονικό ενδιαφέρον. Έχουν κηρυχθεί 10 Εθνικοί Δρυμοί βάσει του Ν. 996/1971 που αποτελεί μέρος του Ν. 86/1969 «Περί Δασικού Κώδικος».
Εθνικοί Δρυμοί Έκταση
Εθνικός Δρυμός Πάρνηθας 3.812
Εθνικός Δρυμός Σουνίου 3.500
Εθνικός Δρυμός Πίνδου 6.927
Εθνικός Δρυμός Οίτης 7.210
Εθνικός Δρυμός Πρεσπών 19.470
Εθνικός Δρυμός Βίκου – Αώου 12.600
Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς 4.850
Εθνικός Δρυμός Παρνασσού 3.513
Εθνικός Δρυμός Αίνου 2.862
Εθνικός Δρυμός Ολύμπου 3.988
Εθνικά Πάρκα
Τα Εθνικά Πάρκα εισήχθησαν ως κατηγορία προστατευόμενων περιοχών με τον Ν. 1650/1986 (άρθρα 18 και 19). Όταν το Εθνικό Πάρκο, ή μεγάλο τμήμα του, καταλαμβάνει εκτάσεις δασικού χαρακτήρα μπορεί να χαρακτηρίζεται ως Εθνικός Δρυμός. Ανάλογα, όταν το Εθνικό Πάρκο καταλαμβάνει θαλάσσιες περιοχές μπορεί να χαρακτηριστεί ως Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο.
Μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2009 έχουν κηρυχθεί βάσει του Ν. 1650/1986 17 Εθνικά Πάρκα. Για 10 από αυτά έχουν καθοριστεί και περιφερειακές ζώνες προστασίας.
Εθνικά πάρκα
Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βόρειων Σποράδων
Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ζακύνθου
Εθνικό Πάρκο Σχινιά – Μαραθώνα
Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων των λιμνών Κορώνειας – Βόλβης και των Μακεδονικών Τεμπών
Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου
Εθνικό Πάρκο Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού, κάτω ρου και εκβολών ποταμών Αχελώου και Ευήνου και νήσων Εχινάδων
Εθνικό Πάρκο δάσους Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου
Εθνικό Πάρκο Λίμνης Κερκίνης
Εθνικό Υγροτοπικό Πάρκο Δέλτα Έβρου
Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Αμβρακικού
Εθνικό Πάρκο Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης
Εθνικό Πάρκο Τζουμέρκων – Περιστερίου και χαράδρας Αράχθου
Εθνικό Πάρκο Υγροτόπων Κοτυχίου –Στροφιλιάς
Εθνικό Πάρκο Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα
Εθνικό Πάρκο Πρεσπών
Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης
Εθνικό Πάρκο Χελμού – Βουραϊκού
Αισθητικά δάση
Τα Αισθητικά Δάση έχουν θεσμοθετηθεί βάσει της δασικής νομοθεσίας και περιλαμβάνουν δασικά τοπία με ιδιαίτερο αισθητικό και οικολογικό ενδιαφέρον, που έχουν σκοπό εκτός από την προστασία της φύσης να δώσουν την ευκαιρία στο κοινό να γνωρίσει και να απολαύσει το φυσικό περιβάλλον με διάφορες δραστηριότητες αναψυχής.
Ως Αισθητικά Δάση έχουν χαρακτηριστεί 19 περιοχές, με συνολική έκταση 32.506 εκτάρια. Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική χερσαία έκταση των Αισθητικών Δασών αντιστοιχεί στο 0,24% της έκτασης της χώρας. Το θαλάσσιο τμήμα τους καταλαμβάνει έκταση ίση με 9,8 εκτάρια.
Αισθητικά Δάση
Φοινικόδασος Βάι Λασιθίου
Δάσος Καισαριανής Αττικής
Κοιλάδας Τεμπών Λάρισας
Δάσος Πευκιάς Ξυλοκάστρου Κορινθίας
Περιαστικό Δάσος Ιωαννίνων
Δάσος Χειμάρρων Σελεμνού και Χαράδρω
Δάσος Φαρσάλων Λάρισας
Δάσος Στενής Εύβοιας
Δρυοδάσος Μογγοστού Κορινθίας
Δασικό Σύμπλεγμα Όσσας Λάρισας
Παραλιακό Δάσος Νικοπόλεως Μύτικα Πρέβεζας
Δάση Νήσου Σκιάθου Μαγνησίας
Στενά Νέστου Καβάλας – Ξάνθης
Δάσος Εθνικής Ανεξαρτησίας Καλαβρύτων Αχαΐας
Περιαστικό δάσος Τιθορέας Φθιώτιδας
Δάση Αμυγδαλέων Καβάλας
Δάσος Λόφων Κάστρου και Αη Λιά Τρικάλων
Δρυοδάσος Κουρί – Αλμυρού Μαγνησίας
Διατηρητέα Μνημεία της φύσης
Σε αυτά περιλαμβάνονται μεμονωμένα δένδρα ή συστάδες δένδρων με ιδιαίτερη βοτανική, οικολογική, αισθητική ή ιστορική και πολιτισμική αξία. Στην ίδια κατηγορία ανήκουν επίσης εκτάσεις με σπουδαίο οικολογικό, παλαιοντολογικό, γεωμορφολογικό ή άλλο ενδιαφέρον. Η θεσμοθέτησή τους υλοποιήθηκε βάσει του δασικού κώδικα.
Έχουν κηρυχθεί 51 Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης, με συνολική έκταση 16.840 εκτάρια. Η πλειονότητα των μνημείων αυτών καταλαμβάνει ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα. Αξιοπρόσεκτο είναι το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου το οποίο καταλαμβάνει το 89% της συνολικής έκτασης των Διατηρητέων Μνημείων της Φύσης. Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική έκταση των Διατηρητέων Μνημείων της Φύσης αντιστοιχεί στο 0,12 % της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας, ενώ το θαλάσσιο τμήμα τους καταλαμβάνει έκταση ίση με 21,32 εκτάρια.
Διατηρητέα Μνημεία της Φύσης
Οι δύο Πλάτανοι του Σχολαρίου
Το κλήμα των Καλαβρύτων
Το Πεύκο της Νικήτης Χαλκιδικής
Ο Πλάτανος στον Γεροπλάτανο Χαλκιδικής
Ο Πλάτανος της Βάβδου
Ο Πλάτανος του Παυσανία στο Αίγιο
Οι Δώδεκα Βρύσες του Αιγίου
Οι Πλάτανοι των Κομποτάδων
Ο Πλάτανος της Άρτας
Ο αειθαλής Πλάτανος της Φαιστού
Οι Πλάτανοι της Βέροιας
Ο Πλάτανος του Ναυπλίου
Η Ελιά του Ναυπλίου
Ο Φοίνικας του Ναυπλίου
Οι Ίταμοι Κρυονερίου Αργολίδας
Οι Ελιές της Δημαίνης Αργολίδας
Οι Ελιές του Αλμυροποτάμου Εύβοιας
Ο Πλάτανος της Δημητσάνας Αρκαδίας
Ο Σφένδαμος του Σιδηροκάστρου Μεσσηνίας
Η Ελιά της Καλαμάτας
Το Δάσος Δενδροκέρδων στην Κυνουρία Αρκαδίας
Η Δρυς του Περιθωρίου Αρκαδίας
Συστάδα Δρυός και Φράξου (Μουριών)
Η Δρυς στις Κορφές Ηρακλείου
Οι Βελανιδιές στην Καλαμιά Αιγίου
Η Δρυς της Δόριζας Αρκαδίας
Ο Πλάτανος Βλάτους Χανίων
Ο Πλάτανος της Αγ. Μαρίνας Φθιώτιδας
Οι Πλάτανοι της Λαμίας
Το Δάσος της Οξιάς στην Τσίχλα Χαϊντού Ξάνθης
Το Δάσος Οξιάς στο Πευκωτό Πέλλας
Το Παρθένο Δάσος της Κεντρικής Ροδόπης
Το νησί Πιπέρι στις Βόρειες Σποράδες
Ο Πλάτανος στην Ελαία Θεσπρωτίας
Η Φτελιά της Αηδόνας Καλαμπάκας
Ο αειθαλής Πλάτανος των Αζωγυρών Χανίων
Το Κρητικό Κεφαλάνθηρο στις Καμάρες Ηρακλείου
Ο Πλάτανος του Αγ. Φλώρου Μεσσηνίας
Το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου
Ο Πλάτανος του Ιπποκράτη στην Κω
Ο Πλάτανος της Απολλωνίας – Σταυρός Θεσσαλονίκης
Ο Πλάτανος της Πλατανιώτισσας Καλαβρύτων
Το δάσος του Λεσινίου Αιτωλοακαρνανίας
Ο Πλάτανος της Αγ. Λαύρας Καλαβρύτων
Ο Σφαγνώνας στο δάσος του Λαϊλιά Σερρών
Υπόλειμμα υδροχαρούς δάσους στην Ιστιαία Εύβοιας
Το Δάσος αείφυλλων πλατύφυλλων στο νησί Σαπιέντζα
Το Μικτό Δάσος Προμάχων – Λυκοστόμου Αριδαίας
Το Φυσικό Δάσος κυπαρισσίου στον Έμπωνα Ρόδου
Το Μικτό Δάσος του Γράμου
Το Κυπαρίσσι της Πρασιάς Ευρυτανίας
Καταφύγια Άγριας Ζωής
Με την έκδοση του Ν. 2637/1998 τα Καταφύγια Θηραμάτων χαρακτηρίζονται πλέον ως Καταφύγια Άγριας Ζωής. Έως και τον Αύγουστο του 2009, οι περιοχές που έχουν κηρυχθεί ως Καταφύγια Άγριας Ζωής αριθμούν 610.
Περιοχές Προστασίας της Φύσης
Οι περιοχές Προστασίας της Φύσης εισήχθησαν ως κατηγορία προστατευόμενων περιοχών με τον Ν. 1650/1986 (άρθρα 18 και 19). Έως και τον Δεκέμβριο του 2009, ως Περιοχές Προστασίας της Φύσης έχουν κηρυχθεί 23 περιοχές.
Περιοχές Προστασίας της Φύσης
Υγρότοπος Δύστου Εύβοιας
Όρος Κέρκη και όρος Καρβούνι Σάμου
Υγρότοπος Ψαχνών στην Εύβοια
Περιοχή Δήμων Άργους και Μήδειας
Δήμος Σταγείρου Ακάνθου
Υγρότοπος και ακτή Ψαλιδίου Δήμου Κω
Ζώνες Α1, Α2, Α3, Α4 και Α5 Εθνικού Πάρκου Δέλτα Νέστου, Λίμνης Βιστωνίδας με λιμνοθαλάσσια και λιμναία χαρακτηριστικά και Λίμνης Ισμαρίδας Απόφαση 44549, ΦΕΚ 497/Δ/17.10.2008
Ζώνη Α Εθνικού Πάρκου Αμβρακικού κόλπου Απόφαση 11989, ΦΕΚ 123/Δ/21.03.2008
Ζώνες Εθνικού Πάρκου Τζουμέρκων – Περιστερίου και χαράδρας Αράχθου
Ζώνες Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου
Ζώνες Περιοχής Α Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Βόρειων Σποράδων
Ζώνη Α Εθνικού Πάρκου Υγροτόπων Κοτυχίου –Στροφιλιάς
Ζώνες Εθνικού Πάρκου Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα
Ζώνες Εθνικού Πάρκου Πρεσπών Απόφαση
Χερσαίες, υδάτινες και θαλάσσιες περιοχές των Στενών και εκβολών των ποταμών Αχέροντα και Καλαμά.
Ζώνες Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης
Ζώνες Εθνικού Πάρκου ορεινού όγκου Χελμού – Βουραϊκού
Υγρότοποι Ραμσάρ
Οι υγρότοποι Ραμσάρ έχουν συνολική έκταση 167.301 εκτάρια. Σύμφωνα με τα ψηφιοποιημένα όρια, η συνολική έκτασή τους αντιστοιχεί στο 0,85% της συνολικής χερσαίας έκτασης της χώρας, ενώ το θαλάσσιο τμήμα τους καταλαμβάνει έκταση ίση με 55.617 εκτάρια. Οι υγρότοποι Ραμσάρ έχουν συμπεριληφθεί στις προτεινόμενες για ένταξη περιοχές στο Δίκτυο «NATURA 2000».
Η ΤΕΤΑΡΤΗ ΤΑΞΗ ΖΩΓΡΑΦΙΖΕΙ
ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ
ΣΤΑΥΡΟΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ
ΕΥΑ
ΤΑΣΟΣ
ΘΕΟΔΩΡΑ
